Vincent van Gogh: een arme kunstenaar?

• Kunstzinnige oriëntatie
• Geschiedenis
• +1
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Introductie

Veel mensen denken dat Vincent van Gogh een arme kunstenaar was, maar dat is toch niet helemaal waar... In deze korte les ontdekken de leerlingen zelfstandig waarom.

Instructies

Algemeen leerdoel

- Leerlingen maken kennis met Vincent van Gogh en een aantal van zijn werken. 

- De leerlingen ontdekken dat het beeld van Vincent van Gogh als arme kunstenaar niet strookt met de werkelijkheid. 

Aansluiting op het curriculum

- Domein Nederlands: kerndoel 4

- Domein kunst en cultuur: kerndoel 50

- Tehatex: Domein A

- Kunst algemeen: Domein A en subdomein B3

Benodigde materialen

Geen

Differentiatie

Breid de les uit door de leerlingen na afloop een creatieve opdracht te geven, bijvoorbeeld het maken van een ontwerp voor een nieuw bankbiljet. Toon ter inspiratie slide 5 op het digibord.

Achtergrondinformatie

Vincent van Gogh was als kunstenaar financieel afhankelijk van zijn jongere broer Theo. Theo van Gogh vond dat Vincent zich op zijn kunst moest kunnen concentreren, zonder daarnaast te hoeven werken. Hij stuurde Vincent daarom maandelijks een som geld, die groter was dan wat een gemiddelde arbeider uit de Franse middenklasse verdiende.

Vincent van Gogh:
een arme kunstenaar?

1. Ja
2. Nee
3. Weet niet
4. Wie is Vincent van Gogh?

Begin de les met de quizvraag. Bespreek eventueel kort de betekenis van het woord 'arme' in deze stelling. In dit geval gaat het om Vincents financiën. Laat een aantal leerlingen hun keuze beargumenteren. Uitleg over het antwoord volgt vanaf slide 2.

Veel mensen denken dat Vincent arm was, en dat is ook niet zo vreemd. Nadat hij had besloten kunstenaar te worden, verdiende hij zelf namelijk bijna niets. Zijn werk was anders dan mensen gewend waren, en het viel niet in de smaak. Af en toe verkocht hij een tekening. Zoals deze: een stadsgezicht van Den Haag.

Brug en huizen op de hoek Herengracht-Prinsessegracht, Den Haag (1882)

Deze tekening verkocht Vincent aan een oom die in kunst handelde. Die bestelde twaalf van dit soort stadsgezichten bij Vincent.

antwoord

Vincent kreeg 2,50, in guldens. Omgerekend naar de waarde in onze tijd is dat ongeveer 27,50 euro. Voor de hele serie van twaalf tekeningen kreeg hij 30 gulden. Omgerekende waarde: ongeveer 330 euro. Daar kon hij twee maanden huur van betalen.

vraag

Hoeveel denk je dat Vincent verdiende met deze tekening?

In tijden van nood kon Vincent geld lenen van vrienden en familie. Dat betaalde hij altijd netjes terug. En hij kréég ook geld: soms van zijn ouders, maar vooral van zijn jongere broer Theo. Die zou hem zijn leven lang steunen.

Theo van Gogh,

Vincents jongere broer

Theo werkte in een kunsthandel in Parijs. Hij verdiende goed. In brieven aan Vincent stuurde Theo een paar keer per maand Frans geld mee. Bijvoorbeeld een bankbiljet als dit: 100 ('cent') Franse francs. Dat was 50 Nederlandse guldens waard. Omgerekend naar onze tijd is dat ongeveer 550 euro.

Toen Vincent naar Arles in Zuid-Frankrijk verhuisde, ging hij in dit gele huis wonen. Hij verkocht nog steeds geen schilderijen. Theo stuurde hem elke maand tussen de 220 en 260 Franse francs. Maar nooit in één keer, want dan gaf Vincent het veel te snel uit...

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel Het Gele Huis ('de straat') - detail

Datering 1888

Locatie Arles, Zuid-Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Tussen de 220 en 260 francs per maand... Wat denk jij?

1. Dat is best veel.
2. Dat is best weinig.
3. Dat lijkt me genoeg.
4. Geen idee...

Ter vergelijking... Eén van Vincents vrienden in Arles was Joseph Roulin. Die had een goede baan bij de Franse posterijen. Hij verdiende per maand 135 Franse francs; omgerekend rond de 750 euro.

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel Portret van Joseph Roulin

Datering 1889

Locatie Arles, Zuid-Frankrijk

Collectie Kröller-Müller Museum, Otterlo

Joseph had een vrouw en drie kinderen. Van zijn salaris moest hij dus vijf mensen onderhouden. Vincent kreeg van Theo bijna twee keer zoveel - en dat was voor hem alleen.

Waar gaf Vincent zijn geld aan uit?

Laat de leerlingen bedenken waar Vincent zijn geld aan uit zou kunnen geven: eten, drinken (koffie, alcohol), schildersmaterialen (kwasten, verf, doek, etc.), postzegels, briefpapier, inkt, meubilair voor in zijn huis, kleding, een schoonmaakster, tabak voor zijn pijp, vrouwen... In de volgende slide wordt nog stilgestaan bij de huur van het Gele Huis.

antwoord

Vincent kreeg van Theo tussen de 220 en 260 Franse francs per maand. Als je uitgaat van 220 francs, betaalde Vincent maar een tiende deel van zijn maandbedrag aan huur...

En soms kreeg hij meer, dus dan hield hij ook meer over.

vraag

In Nederland zijn mensen gemiddeld een kwart van hun inkomen kwijt aan woonlasten. Maar hoe zat dat bij Vincent, als je weet dat hij in Arles per maand 21,5 Franse francs aan huur betaalde?

Dus: was Vincent van Gogh

een arme kunstenaar...

Met welke argumenten zou jij aan iemand uitleggen dat het antwoord 'Nee, niet echt' is?

Vincent werd maar 37 jaar oud. Pas aan het eind van zijn leven kreeg zijn werk meer waardering. Enkele maanden voor Vincents dood verkocht Theo dit schilderij, voor 400 Franse francs. Omgerekend is dat ongeveer 2200 euro. Best veel geld. Maar niet als je bedenkt dat Vincents werk tegenwoordig tientallen miljoenen waard is…

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel De rode wijngaard

Datering 1888

Locatie Arles, Zuid-Frankrijk

Collectie Poesjkin Staatsmuseum voor Schone Kunsten, Moskou