Röntgenstraling

• Science
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1,2

Introductie

Masterminds & Masterpieces - Interactieve les waarin de leerlingen ontdekken hoe een restaurator röntgenstraling gebruikt bij onderzoek naar schilderijen van Vincent van Gogh. Deze les kunnen de leerlingen zelfstandig uitvoeren, maar kan ook klassikaal gegeven worden.

Instructies

Algemene leerdoelen

• Leerlingen komen te weten wat röntgenstraling is;

• Leerlingen maken kennis Vincent van Gogh;

• Leerlingen zien hoe een restaurator röntgen gebruikt bij onderzoek;

Zowel voor het behoud en beheer van kunst als voor techniek en wetenschap in het algemeen is een nieuwsgierige, onderzoekende houding nodig. Deze les is onderdeel van de reeks Masterminds & Masterpieces en maakt gebruik van de vakoverstijgende meerwaarde van onderzoekend leren (experimenteren, uitproberen, kijken, vergelijken, etc.). Masterminds & Masterpieces is een samenwerking van het Van Gogh Museum en ASML.

Aansluiting curriculum

- Deze les sluit aan op de vakken natuurkunde en science.

Benodigde materialen

n.v.t.

Differentiatie

- Deze les kan in combinatie met de lessen UV - Van Goghs vijand/vriend en 'infrarood straling' worden gegeven.

Röntgenstraling bij het onderzoeken

van Van Goghs schilderijen

Röntgenstraling

Wat leer je tijdens deze les?

Tijdens deze les leer je wat röntgenstraling is, wat een restaurator doet en wie Vincent van Gogh was. Vervolgens leer je hoe een restaurator röntgenstraling gebruikt om schilderijen te onderzoeken.

Wat gebeurt hier?

Restaurator Oda bekijkt de röntgenfoto's van Vincents schilderij Bloeiende paardenkastanje.

Wat houdt het beroep van deze persoon in?

Het beroep van deze persoon is restaurator. Zij onderzoekt en verzorgt kunstwerken of oude gebruiksvoorwerpen, en repareert beschadigingen. Hier is dat een schilderij van Vincent.

Een van de taken van musea is om hun collectie te onderzoeken én bewaren voor de toekomst. Een restaurator vervult hierbij een belangrijke rol.

Wie is Vincent van Gogh?

Vincent van Gogh

- leefde van 1853 tot 1890;

- groeide op in Nederland;

- woonde in vier landen (Nederland, Engeland, België en Frankrijk);

- besloot op zijn 27ste om kunstenaar te worden

- maakte bijna 900 schilderijen, meer dan 1000 tekeningen en schreef honderden brieven;

- was tijdens zijn leven niet beroemd;

- is tegenwoordig een erg bekende schilder.

Gevaarlijk?

Röntgenstraling is ioniserende straling, die heel veel energie bevat. Hierdoor kan het chemische reacties in gang zetten. Als de bestraalde stof levend weefsel is, kan er schade aan het DNA ontstaan. Daarom mag röntgen nog maar voor een fractie van een seconde toegepast worden op mensen.

Wat is röntgenstraling?

Röntgenstraling is elektromagnetische straling en maakt deel uit van het elektromagnetisch spectrum. Röntgen kun je met het blote oog niet zien. Met röntgenstraling kun je dwars door sommige materialen, zoals huid, heen kijken en door andere materialen, zoals botten, niet.

In het museum wordt röntgenstraling dus gebruikt bij het onderzoeken van Vincents schilderijen. Bekijk het filmpje op de volgende slide om te zien hoe. Beantwoord daarna de vragen. 

Het filmpje duurt 4:51 min.

Hoe helpt een röntgenfoto
van een schilderij een
restaurator bij het onderzoek?

1. Om de opbouw van de verflagen te kunnen bepalen
2. Om er onderschilderingen mee te ontdekken
3. Om scheuren en gaatjes in de verf te ontdekken
4. Om meer te weten te komen over de samenstelling van de verf

 Sleep de afbeeldingen naar de juiste vakjes

Laat makkelijk röntgenstraling door. 

Laat niet makkelijk röntgenstraling door.

Lood

Huid

Botten

Kwik

Canvas

Wat verraden de
omcirkelde vlekken?

Wat maakt het lastig om
een röntgenfoto van een
schilderij goed te lezen?

1. De kleuren zijn totaal anders dan in het echt
2. De spijkers zorgen dat je het schilderij niet goed ziet
3. Je ziet alle lagen van het schilderij op één beeld

Wist jij trouwens...

... dat bij het ontstaan van onweer niet alleen zichtbaar licht vrijkomt, maar ook röntgen- en gammastraling ontstaat?

.. dat röntgenstraling in de industrie wordt gebruikt om fouten bij lasnaden te controleren. 

... dat röntgenstraling ook wordt gebruikt bij het doorlichten van bagage?

Nu je deze les gedaan hebt weet je...

• wat röntgenstraling is;
• wie Vincent van Gogh is;
• hoe een restaurator röntgenstraling gebruikt bij onderzoek;
• dat een schilderij is opgebouwd uit verschillende lagen;
• dat je met röntgenstraling onderschilderingen en gaatjes in de verf kan ontdekken.