UV - Van Goghs vriend (2)

• Science
• Kunstzinnige oriëntatie
• +2
• Basisschool
• Groep 7,8

Introductie

Masterminds & Masterpieces - Aan de hand van je eigen teken- en schilderwerk ontdek je wat een restaurator ziet bij onderzoek met UV-licht.

Instructies

Aansluiting op de kerndoelen

42 - Oriëntatie op jezelf en de wereld > Natuur en techniek

55, 56 - Kunstzinnige Oriëntatie

Zowel voor het behoud en beheer van kunst als voor techniek en wetenschap in het algemeen is een nieuwsgierige, onderzoekende houding nodig. Deze les is onderdeel van de reeks Masterminds & Masterpieces en maakt gebruik van de vakoverstijgende meerwaarde van onderzoekend leren (experimenteren, uitproberen, kijken, vergelijken, etc.). Masterminds & Masterpieces is een samenwerking van het Van Gogh Museum en ASML.

Materiaal

• schilderschorten en onderleggers
• doekjes om kwasten droog te vegen
• stevig teken- of schilderpapier (géén kopieerpapier!)
• kleurpotloden (géén aquarelpotloden of stiften)
• potje verdunde UV-inkt (2 delen water op 1 deel inkt); bijvoorbeeld deze
• kwasten / penselen
• acrylverf
• UV-lampje, zelfgemaakt (zie les UV - Van Goghs Vriend (1) ) of aangeschaft (365nm). Online zoekterm: 'UV lamp 365 nm'

Voor het gebruik van het UV-lampje is een zo donker mogelijke ruimte nodig.

In de les wordt aangegeven dat je nooit met (UV-)licht in je eigen ogen of die van anderen moet schijnen.

Differentiatie

- De leerlingen kunnen i.p.v. zelf een onderwerp voor een tekening bedenken ook één van de kleurplaten van het Van Gogh Museum natekenen.

- De verschillende onderdelen van de les kunnen als losse opdrachtjes worden ingezet, verspreid over meerdere momenten gedurende de dag of week.

- Voor leerlingen die eventueel iets moeilijker lesstof aankunnen, kunnen de soortgelijke lessen voor het VO worden ingezet.

Les UV - Van Goghs vriend (1) niet gedaan?

Bekijk dan de video Van Gogh onder UV-licht via de hotspot in slide 1.

UV: Van Goghs vriend

Waar gaat deze les over?

Een restaurator onderzoekt en 'repareert' dingen die zijn beschadigd of verkleurd. Hier is dat het schilderij Bloeiend amandeltakje in een glas , van Vincent van Gogh. UV-licht helpt een restaurator bij het onderzoek.

Bekijk de video

Van Gogh onder UV-licht

Als de leerlingen de les UV - Van Goghs vriend? (1) niet hebben gedaan, laat ze dan de video Van Gogh onder UV-licht bekijken (hotspot, 3:34 min.).

Les gedaan? Begin dan met een korte terugblik.

Proefje

Dit gaan we onderzoeken:

wat ziet een restaurator onder UV-licht?

1 of 2?

Dit proefje kan alléén, maar ook met z'n tweeën.

Wat niet?

Schijn nooit met (UV-)licht in je eigen of andermans ogen. 

Bespreek kort wat er in de les aan de orde komt en of de les individueel (zonder uitwisselen tekeningen) of in tweetallen (mét uitwisselen tekeningen) wordt gedaan.

Uitwisselen? Dan is het handig als de tweetallen niet aan dezelfde tafel werken, zodat ze in de tweede ronde niet direct zien wat de ander toevoegt.

Dit heb je nodig:

Wat heb je nodig?

• stevig tekenpapier (géén printpapier)
• kleurpotloden (géén aquarelpotloden of stiften)
• potje verdunde UV-inkt (2 delen water op 1 deel inkt)
• penselen
• acrylverf
• UV-lampje

Wat is dit?

Dit is een UV-zaklamp. Maar misschien heb jij zelf wel een UV-onderzoekslampje gemaakt!

In het filmpje (2:10) wordt uitgelegd wat de opdracht is.

Wat ga je doen?

• Maak een tekening met kleurpotloden. Gebruik lichte kleuren.
• Klaar? Breng een laag verdunde UV-inkt aan op de helft van je tekening.
• Laat hem drogen.

Ben je met z'n tweeën? Wissel dan nu van tekening.

1.

• Schilder nu op een paar plekken iets extra’s. Kleur iets in of schilder er iets bij.
• Heb je de tekening van een ander? Zorg dan dat de veranderingen niet teveel opvallen.
• Laat de tekening drogen.

Ben je met z'n tweeën? Wissel dan weer van tekening. Je krijgt je eigen tekening dus weer terug!

2.

Gebruik voor dit onderdeel ca. 30 minuten: 20 voor het tekenen / kleuren en (deels) vernissen met de UV-inkt, en 15 minuten voor het 'bijwerken'.

Benadruk voor de 'tweede ronde' dat de verf niet te dik moet worden opgebracht.

Wat ga je doen?

• Ga nu met je tekening en UV-lampje naar een donkere ruimte: een kast, kelder of zolder, of misschien de wc.
• Schijn met je UV-lamp op de tekening.
• Kijk goed wat je opvalt.

3.

Kan het onderzoeksdeel bij gebrek aan een donkere ruimte niet op school zelf worden gedaan, vraag de leerlingen dan dit als huiswerkopdracht thuis uit te voeren.

Bespreek de resultaten vervolgens op een ander moment. Hebben de leerlingen niet allemaal een eigengemaakt UV-lampje? Misschien kun je dan lampjes van school laten rouleren.

Wat gebeurt er met je tekening onder UV-licht?

Bespreek de resultaten met de leerlingen en schrijf ze in steekwoorden  op het bord. Antwoorden kunnen ook via mobiel naar het digibord worden gestuurd (klik daarvoor op 'devices in de klas').

Stel vragen als

- Kon je de toevoegingen zien?

- Hoe zagen die eruit onder het UV-licht?

Let op: er zijn verschillende effecten en uitkomsten mogelijk. De effecten zijn afhankelijk van o.a. de bandbreedte van het gebruikte UV-licht, de gebruikte potloden, verf en UV-inkt - en of de ruimte echt donker was of niet.

Wat was Inssafs resultaat?

Meer onderzoeken?

Kijk dan eens hoe deze dingen er uitzien onder UV-licht:

een gepeld gekookt eitje, tandpasta, een plakstift, markeerpen, tonic, citroensap, amandelen, bankbiljetten, een wasmiddel voor de witte was, gummibeertjes...

En wat ontdek jij nog meer?

De video laat kort zien wat het resultaat was van het gefilmde proefje, én laat zien dat er meer dingen oplichten onder UV-licht. Dat kun je de leerlingen in een andere les, of thuis, laten onderzoeken.

Meer informatie over onder UV-licht oplichtende materialen vind je o.a. hier.

ASML is een groot techbedrijf in Brabant. Zij gebruiken UV-licht voor machines die chips maken. Niet die eetbare chips, maar de technische in je telefoon of tablet. Met UV-licht kun je daar super-smalle lijntjes op maken. Hoe smaller die lijntjes, hoe meer informatie er op een chip past. En daar wordt je telefoon of tablet dan weer sneller en krachtiger door!

In een zonnebank wordt UV-licht gebruikt om sneller te bruinen.

De politie gebruikt UV-licht o.a. voor het opsporen van bloed...

Wist jij trouwens...

... dat UV-licht ook buiten het museum wordt gebruikt?

Vast wel!

Tijd over? Deze slide gaat over andere toepassingen van UV-licht. Zijn er leerlingen die nog meer voorbeelden kunnen geven?