Vincents Japanse voorbeelden
1 / 19
Lesduur is: 75 minIntroductie
De leerlingen gebruiken, net als Vincent van Gogh, Japanse prenten als inspiratiebron voor nieuw, eigen werk.
Instructies
Algemene leerdoelen
- Leerlingen maken kennis met het werk van Vincent van Gogh.
- Leerlingen combineren elementen uit verschillende Japanse prenten tot nieuw, eigen werk.
Kerndoelen
32, 54, 55, 56
Tijdsindeling
- Introductie, inhoudelijk deel en bekijken filmpje: ca. 25 minuten.
- Praktische verwerking: ca. 50 minuten, afhankelijk van het gekozen materiaal .
Vooraf
- Bepaal de materialen waarmee gaat worden gewerkt (zie 'benodigde materialen' en 'Differentiatie') en zorg voor het begin van de les dat deze klaarliggen.
- Draai eventueel de teksten bij de slides van deze les uit (zie bijlage). De teksten zijn bij elke slide ook digitaal op te roepen als geheugensteun.
Benodigde materialen
- Afbeeldingen van Japanse prenten (op digibord of als print)
- Stevig tekenpapier op A3-formaat
- Potloden, gummen en linialen
- Kroontjespennen en oost-Indische inkt, of fineliners
- kleurpotloden of stiften
Differentiatie
1. Gebruik oliepastelkrijt of plakkaat- of acrylverf (en dunne penselen) in plaats van kleurpotloden of stiften. Bij verf: geen fineliners gebruiken voor het lijnwerk.
2. Leg de nadruk op het 'componeren' van nieuw werk uit onderdelen van verschillende voorbeelden en laat de kinderen met schaar, lijm en oude tijdschriften een collage maken.
3. Laat de leerlingen andere voorbeelden uit de kunstgeschiedenis combineren. Dat kan van één kunstenaar zijn, of van verschillende door elkaar.
Achtergrondinformatie
Vincent van Gogh bewonderde de lijnen, kleurvlakken en afsnijdingen die Japanse kunstenaars gebruikten in hun afbeeldingen van figuren, landschappen en stadsgezichten. Die waren anders dan de Europese kunst die
hij gewend was, en ook anders dan wat hij zelf maakte. Vincent bestudeerde Japanse prenten en maakte daar
vervolgens zijn eigen versies van. Daarbij ging hij zeer zorgvuldig te werk. Zo gebruikte hij bijvoorbeeld de ‘ruitjestechniek’ om de afbeeldingen goed te kunnen vergroten op het doek. (Zie daarvoor de les Vincent vergroot.)
Instructies
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Vraag de leerlingen de afbeelding goed te bestuderen, zolang de muziek speelt (34 sec). Ze mogen daarbij nog niets zeggen. Ga vervolgens verder naar slide 2 met de quizvraag.
De Courtisane, 1888
Deze dame komt uit ...
A
Zuid - Afrika
B
Indonesië
C
De Verenigde Staten
D
Japan
Slide 2 - Quizvraag
Bespreek het goede antwoord kort na. Wat maakt dat je kunt zien dat de dame uit Japan komt? De kimono misschien?
Slide 3 - Tekstslide
Klik op het vraagteken en laat de leerlingen eerst een aantal onderdelen van het schilderij benoemen. Toon daarna (via de hotspot linksonder) het voorbeeld dat Vincent gebruikte: de voorpagina van een Frans tijdschrift, Paris Illustré uit 1886. Daar stond een afbeelding op naar een werk van de Japanse kunstenaar Keisai Eisen.
Slide 4 - Tekstslide
Vraag de leerlingen de afbeeldingen met elkaar te vergelijken, zolang de muziek speelt (34 sec). Ze mogen daarbij nog niets zeggen. Ga vervolgens verder naar slide 5 met het woordweb.
Wat is hetzelfde?
Wat is anders?
Wat is anders?
Slide 5 - Woordweb
Inventariseer de antwoorden. Gebruik eventueel de potloodfunctie om de antwoorden op het digibord te schrijven. Besteed ook aandacht aan de rand die Vincent op zijn schilderij maakte, en geef aan dat hij daar andere voorbeelden voor gebruikte.
Slide 6 - Tekstslide
Herhaal dat Vincent naast dit tijdschrift dus ook ándere voorbeelden had. Klik daarna op de hotspot linksboven voor het citaat.
Als de klas 'Theo' nog niet kent: dat was Vincents jongere broer, met wie hij een tijdje samenwoonde in Parijs. Theo (hotspot rechtsonder) ondersteunde Vincent (financieel), zodat die zich op zijn kunstenaarschap kon richten.
Slide 7 - Tekstslide
Vertel: Dit zijn twee van die prenten. Deze gebruikte Vincent óók als voorbeeld voor het schilderij.
Zien de leerlingen welke onderdelen hij gebruikte?
- Nieuwe prent van insecten en kleine beestjes (Utagawa Yoshimaru, 1883)
- Geisha's in een landschap (1870 - 1880)
Slide 8 - Tekstslide
Onder de hotspots zitten de voorbeelden van de eerste prent.
Slide 9 - Tekstslide
Onder de hotspot zit het voorbeeld van de tweede prent.
Slide 10 - Tekstslide
Vincent maakte nog andere 'Japanse' schilderijen, zoals Brug in de regen (naar Hiroshige). Daarvoor gebruikte hij deze prent (van de Japanse kunstenaar Utagawa Hiroshige - zie hotspot) als voorbeeld.
Slide 11 - Tekstslide
Ook voor De bloeiende pruimenboomgaard (naar Hiroshige) nam hij een prent van Utagawa Hiroshige als voorbeeld (zie hotspot).
Slide 12 - Tekstslide
Klik op de drie hotspots. Behalve het onderwerp is er een belangrijk verschil tussen het middelste schilderij en de andere twee werken. Zien de leerlingen wat dat is?
Slide 13 - Tekstslide
Vincent keek naar voorbeelden van tekens op Japanse prenten. In de randen van zijn werk combineerde hij wat hij interessante vormen vond. Voor mensen die geen Japans kunnen lezen ziet dat er gewoon mooi uit. Maar voor mensen die dat wel kunnen, is het een nogal vreemd eindresultaat.
Slide 14 - Tekstslide
Het filmpje in de volgende slide is niet speciaal gemaakt voor het onderwijs. Ter voorbereiding wordt in deze slide de terminologie vereenvoudigd weergegeven. Klik op de hotspots voor afbeeldingen bij de begrippen.
(Tip: klik ze ook weer weg, voordat je de volgende oproept.)
Slide 15 - Video
Bekijk het filmpje (ca. 2 minuten).
Slide 16 - Tekstslide
Bespreek de begrippen indien nodig nog even kort na. Benoem eventueel de overeenkomsten bij 'ruimte' en 'hoge horizon'. Vraag de leerlingen welk van de begrippen ze zelf weleens zouden willen uitproberen.
Slide 17 - Tekstslide
Leg de leerlingen vervolgens uit dat ze met Japanse voorbeelden een eigen werk gaan maken (of bespreek hier de aangepaste opdracht).
Slide 18 - Tekstslide
Leg a.d.h.v. deze slide uit wat grofweg de bladindeling van Japanse prenten is: een centraal vlak met daaromheen een rand, al dan niet met schrifttekens. Onder de hotspot rechts zit een schematische weergave. De hotspot links geeft de tip om eigen teksten naar het Japans te vertalen met een vertaal-app.
Deel vervolgens de voorbeelden uit, gebruik de afbeeldingen in deze slide, of toon voorbeelden uit het Van Gogh Museum op het digibord.
Slide 19 - Tekstslide
Bekijk aan het einde van de les gezamenlijk de eindresultaten. Was het moeilijk, of juist niet? Zijn de leerlingen tevreden over wat ze hebben gemaakt? (En wat betekenen de 'Japanse tekens'?) Hang het werk ten slotte op een prominente plaats in de klas of elders in school.