Een haiku bij een Van Gogh

• Nederlands
• Beeldende vorming
• +2
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Introductie

Aan de hand van een schilderij van Vincent van Gogh of een Japanse prent schrijven de leerlingen een haiku, een kort gedicht van maximaal 17 lettergrepen. Deze les kunnen leerlingen zelfstandig doen.

Instructies

Algemeen leerdoel

- De leerlingen bekijken een schilderij van Vincent van Gogh en beschrijven de sfeer daarvan, of hun gevoel daarbij, in een kort gedicht van maximaal 17 lettergrepen.

Aansluiting bij het curriculum

- Domein Nederlands: kerndoel 1, 8, 10

- Domein Kunst en cultuur: kerndoel 50, 52

- Tehatex: Domein A Vaktheorie

- Kunst algemeen: Domein A Vaardigheden

Benodigde materialen

- Pennen of potloden met een aantal blaadjes kladpapier

Differentiatie

1. Een haiku kan ook met minder lettergrepen worden geschreven: 5 - 7 - 4 bijvoorbeeld, of 4 - 6 -4. Andere combinaties zijn ook goed mogelijk, zolang er maar een bepaald ritme ontstaat binnen de verdeling van drie korte regels. Gewoonlijk worden niet meer dan de 17 lettergrepen gebruikt. Laat de leerlingen met de verschillende mogelijkheden experimenteren.

2. Bundel de gemaakte haiku's in een boekje, met per haiku een afbeelding van het schilderij waar het over gaat. Of laat leerlingen er een eigen illustratie van het schilderij bij maken.

Een haiku bij een Van Gogh

Dit leer je in deze les:

- wat een haiku is

- waar deze dichtvorm vandaan komt

- hoe je zelf een haiku maakt

- wie Vincent van Gogh was

Wie was Vincent van Gogh?

Vincent-feiten:

- Leefde van 1853 tot 1890

- groeide op in Noord-Brabant

- woonde in Nederland, Engeland, België en Frankrijk

- werd pas op zijn 27ste kunstenaar

- maakte bijna 900 schilderijen, meer dan 1000 tekeningen en schreef honderden brieven

- was dol op Japanse prenten en had daar een hele verzameling van

- was tijdens zijn leven niet bekend

- is nu een wereldberoemde kunstenaar

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel Zelfportret als schilder

Datering 1887 - 1888

Locatie Parijs, Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Dit is een zelfportret van Vincent. 

Je kunt een heleboel woorden gebruiken, als je zou moeten vertellen wat je op dit schilderij ziet. Maar het kan ook heel kort. 

Kijk maar eens op de volgende slide.

Een man met rood haar

zet streepjes in zijn gezicht

op een doek vol kleur.

Haiku

Dit is een haiku, een dichtvorm uit Japan. Een haiku is lekker kort en hoeft niet te rijmen.

Haiku’s zijn drie regels lang, met een vast lettergrepenschema. Welk schema is dat?

Tip

Geen idee wat het lettergrepenschema van een haiku is? Bekijk dan de haiku op de vorige slide en tel de lettergrepen.

1. 7 - 4 - 7
2. 4 - 8 - 4
3. 5 - 7 - 5

een

man

met

rood

haar

zet

streep

jes

in

zijn

ge

zicht

op

een

doek

vol

kleur

Lettergrepen

Hier zie je alle lettergrepen in een apart vakje. Zo kun je ze makkelijk tellen. 

Een haiku bestaat dus uit

drie regels, met lettergrepenschema

5

7

5

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel De oogst

Datering juni 1888

Locatie Arles, Zuid-Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Dit schilderij maakte Vincent in Zuid-Frankrijk: een zonnig landschap met oogstende boeren. Vincent schreef in een brief dat zijn teken- en schilderwerk net zo zwaar was als het werk van deze mensen. 

Extra haiku info

Haiku's beschrijven een bepaalde gebeurtenis of sfeer.  Ze gaan meestal over een gevoel. Bijvoorbeeld een gevoel dat je bij een schilderij hebt.

Opdracht

Hoe zou het zijn als jij, net als Vincent, in dit landschap zou staan? Wat zou je zien, horen, voelen, ruiken..? Noteer jouw ideeën. Klik op de luidspreker voor extra sfeer.

De geur van het land

op een hete zomerdag

kriebelt in mijn neus.

Vraag

Vind jij dit een goed gedicht? Waarom wel of niet?

De-  kleur - van - het - land ...

O - ran - je - da - ken ...

Een - vrouw - in - een - tuin ...

Een - kar - vol - met - stro ...

Blau - we - ho - ri - zon ...

Opdracht

In het oranje vak staan een paar voorbeelden van beginregels (met steeds 5 lettergrepen) voor een haiku over dit schilderij. 

Kies een beginregel en maak daar de rest van de haiku bij.

Op de volgende slide vind je tips en op de slide daarna staan de beginregels en het schilderij nogmaals.

• Kijk goed en vraag: Wat zie ik? Wat gebeurt er? Welk gevoel krijg ik erbij? 
• Schema: drie regels, 5 – 7 – 5 lettergrepen
•  Herkent een lezer in jouw haiku het schilderij waar het over gaat?

Haiku-houvast

De - kleur - van - het - land ...

O - ran - je - da - ken ...

Een - vrouw - in - een - tuin ...

Een - kar - vol - met - stro ...

Blau - we - ho - ri - zon ...

Kies je begin en maak de haiku af:

Lever hier je haiku in.

Tip

Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel De slaapkamer

Datering oktober 1888

Locatie Arles, Zuid-Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel Veld met irissen bij Arles

Datering mei 1888

Locatie Arles, Zuid-Frankrijk

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Kunstenaar Vincent van Gogh

Titel Kop van een skelet met brandende sigaret

Datering januari - februari 1886

Locatie Antwerpen, België

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Opdracht

En nu jij.

Maak een haiku bij een van deze werken.

Kies voor een werk van Vincent of een Japanse prent uit zijn verzameling.

Kunstenaar Utagawa Hiroshige

Titel Onverwachte avondbui op de Grote brug bij Atake

Datering 1857

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Kunstenaar Utagawa Kunisada

Titel Yatsuyamashita in Shinagawa

Datering 1863

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

Kunstenaar Utagawa Kuniyoshi

Titel Kuwana

Datering 1845

Collectie Van Gogh Museum, Amsterdam

- Lees je haiku aan iemand voor. 

- Herkent de luisteraar in jouw haiku het werk waar het over gaat?

- Ja? Lever hem dan in via de volgende slide.

- Nee? Pas je haiku aan en probeer het nog eens. 

Klaar? Doe de check: 

Lever hier jouw haiku in.

Een haiku bij een Van Gogh

Nu weet je:

- wat een haiku is;

- waar deze dichtvorm vandaan komt;

- hoe je zelf een haiku maakt;

- wie Vincent van Gogh was.