Bevolking en ruimte

• Voortgezet speciaal onderwijs

Bevolking en ruimte

Bevolkingsgroei 

Natuurlijke bevolkingsgroei

Sterftecijfer = het aantal sterfgevallen per duizend inwoners per jaar

Geboortecijfer = het aantal geboorten per duizend inwoners per jaar

Bevolkingsgroei

Sociale bevolkingsgroei

Immigratie = vestigen in een bepaald land

Emigratie = verhuizen naar een ander land

Nederland 2017

Er immigreerden meer mensen dan dat er mensen emigreerden = vestigingsoverschot

Bevolkingsgroei

Bevolkingsgroei = natuurlijke bevolkingsgroei + sociale bevolkingsgroei

LET OP: dit kan ook een negatieve groei zijn!

Van jong naar oud

Sinds 1950 heeft Nederland een geboorteoverschot. 

1950: gem. 4 kinderen per vrouw

2017: gem. 1,7 kind per vrouw

gevolgen:

• vergrijzing: het aantal ouderen groeit flink (geboortegolf, levensverwachting)
• ontgroening: afname aandeel jonge mensen (anticonceptie, rol vrouw, afname zekerheid)

4.2 Regionale verschillen

Leerdoel:

Waar in Nederland groeit en krimpt de bevolking en wat zijn de gevolgen?

Krimpgebieden

Bevolkingskrimp: afname van de bevolking in bepaalde gebieden, dat noemen we krimpgebied of krimpregio

Verzorgingsgebied: het gebied waar klanten van winkels vandaan komen

Drempelwaarde: het minimum aantal klanten die een winkel nodig heeft om te kunnen bestaan.

Reikwijdte: maximale afstand die mensen willen afleggen voor een voorziening

Herinrichting 

Slimmer omgaan met ruimte of aanpassen aan de behoefte.

Door groei, maar ook door afname!

Infrastructuur: alle voorzieningen die nodig zijn om personen, goederen of informatie te vervoeren.

4.3 Verstedelijking 

Urbanisatie (verstedelijking) = uitbreiden van steden (1870 - 1960)

Suburbanisatie = mensen gaan weg uit de stad naar landelijke gebieden (welvaart, dus toename mobiliteit)

Re-urbanisatie = toename inwoners van een stad na lange periode van afname > 1980

Gevolgen suburbanisatie

• Ontstaan agglomeraties = voorsteden en dorpen groeiden vast aan een grote stad
• grote steden liepen leeg
• toename verkeersdrukte

Rotterdam

1964: 732.000 inwoners

1989: 554.000 inwoners

Redenen re-urbanisatie

Vernieuwing van ruimtegebruik (de stad werd weer aantrekkelijk door winkels, uitgaansgelegenheden, nieuwe, grote huizen, kantoren).

Rotterdam

2024: 620.000 inwoners

Het landelijk gebied

Grootste deel Nederland: weilanden, akkers en bossen.

Ook hier veel veranderd in het ruimtegebruik:

• veel nieuwbouwwijken (Leidse Rijn, 100.000 inwoners)
• minder boeren, maar wel groter
• meer aandacht voor recreatie

4.4 De Randstad

Leerdoelen: 

• De verschillende  groeimodellen van een stad benoemen.
• Benoemen hoe we de leefbaarheid van de Randstad kunnen verbeteren.
• uitleggen welke problemen er met de bereikbaarheid in de Randstad zijn en hoe we die kunnen verbeteren.

Functies van de Randstad

Den Haag: bestuurscentrum en hofstad

Utrecht: vergadercentrum en distributiecentrum

Rotterdam: Mainport en industriegebied

Amsterdam: financieel centrum en zakencentrum

Groei van steden

Concentrisch groeimodel: de groei van een stad vanuit het centrum (met historische stadskern).

Meerkernengroeimodel: de groei van een stedelijk gebied vanuit meerdere steden (Randstad).

Bereikbaarheid

Forensisme= heen en weer reizen tussen woon- en werkplek.

Congestie= dagelijkse files op dezelfde plek (A12)

Gevolg congestie:

• bereikbaarheid neemt af

Maatregelen congestie: 

• verbetering infrastructuur (duur)
• nieuwe wijken dicht tegen een grote stad aan

5.1 Bevolkingsgroei in Duitsland

Bevolkingsontwikkeling

 De Duitse bevolking:

- groeide van 1950 tot 2002 van 69  mensen naar 82,5 miljoen

- nam af van 2002 tot 2011 van 82,5  mensen naar 80,5 miljoen 

- groeide van 2011 tot 2017 van 80,5  mensen naar 83 miljoen

Bevolkingsontwikkeling

Bevolkingsontwikkeling

Natuurlijke bevolkingsgroei: sinds 1972 een sterfteoverschot.

Sociale bevolkingsgroei: veel migranten naar Duitsland.

2002-2011: sterfteoverschot groter dan vestigingsoverschot

2011-2017: meer migranten én een hoger geboortecijfer. vrouwen met een migratieachtergrond krijgen gemiddeld meer kinderen

Leeftijdsopbouw

Er zijn drie verklaringen voor de vergrijzing in Duitsland.

1. de levensverwachting is sterk gestegen.
   
2. De Duitse babyboomers van na WOII zijn jonger dan die in Nederland. (geboortegolf na WOII kwam later en hun invloed van de vergrijzing gaat komende jaren beginnen).
3. De ontgroening is sterker dan in Nederland door het lagere geboortecijfer.

Demografisch transitiemodel

Verandering geboorteoverschot naar sterfteoverschot. 

Migratie

Duitsland is een echt immigratieland.

• bijna 25% heeft een migratieachtergrond
• 4 groepen immigranten sinds 1950
  

Groep 1: migranten uit delen van Oost-Europa die vroeger bij Duitsland hoorden: ‘Volksduitsers’

Migratie

Groep 2: gastarbeiders, vooral Turken

• na 1960
• zwaar, vies werk
• mijnbouw- en industriegebieden in West-Duitsland

Groep 3: veel mensen uit andere lidstaten van de EU.

Vooral uit Oost-Europa, met name Polen

 

Migratie

Groep 4: na 1990 veel vluchtelingen.

Vooral Syriërs

  

De recente bevolkingsgroei komt door

• meer migranten
• meer kinderen onder migranten
• gezinshereniging
  

5.2  Regionale verschillen

Oost- en West-Duitsland (van 1949 tot 1989)

Oost-Duitsland (DDR) was communistische dictatuur

West-Duitsland democratisch en kapitalistisch

Na hereniging grote verschillen tussen rijk en arm!

Krimp in Oost-Duitsland

Grote regionale verschillen:

• landbouw was blijven stilstaan;
• fabrieken moesten gemoderniseerd worden.

Gevolg:

• grote werkloosheid;
• vertrek van mensen uit de regio;
• minder geboortes;
• voorzieningen verdwijen.

Krimp en groei

Wisselen elkaar af!

Afstotingsfactor (voormalige DDR): gebrek aan werk.

Aantrekkingsfactor (München): moderne industrie en werken in de dienstensector.

Toename aantal huishoudens betekent NIET toename bevolking!

5.3 Verstedelijking Duitsland

Vergelijkbaar met Nederland.

Elk gebied heeft een eigen specialisatie.

Ruhrgebied = industrie

Bremen en Hamburg = havens / vervoer

Berlijn = regering

Frankfurt = financiële hoofdstad

Stuttgart en München = hightech

Suburbanisatie Berlijn

Na hereniging veel vervallen wijken (DDR).

Aanpak:

• stadsvernieuwing (opknappen wijken);
• opknappen stadscentrum;
• Berlijn werd weer de hoofdstad (verplaatsen regering en parlement)

Gevolgen voor Berlijn

• mensen met werk vertrekken (meer ruimte) en hun huizen worden bevolkt door arme (veelal migranten) werklozen, bv de wijk Marzahn;
• weinig contact met andere wijken, taalprobleem (segregatie);
• toename sociale ongelijkheid;
• taal leren vergroot de integratie (mee kunnen doen in de maatschappij).

5.4 Het Ruhrgebied

Ontstaan door mijnbouw en industrie.

Gevolg:

• komst arbeiders (Duitsland, Nederland en Polen)
• woonwijken werden gebouwd, maar slecht ingericht (geen voorzieningen, zoals winkels, scholen, kerken, ed.);
• slechte leefbaarheid, ongezonde plek (luchtvervuiling door verbranding steenkool, vervuilde bodem).

Krimp Ruhrgebied

Begon rond 1960

• mijnbouw nam af, sluiting fabrieken;
• werkloosheid.

Nieuwe inkomstenbronnen zoeken

• moderne dienstensector ipv vervuilende fabrieken

Nog steeds hogere werkloosheid dan rest van Duitsland (niet aantrekkelijk om te vestigen).

Herinrichting Ruhrgebied

• meer natuurgebieden;
• industriele gebouwen zijn hergebruikt voor andere doelen (bv musea, winkels, uitgaansgelegenheden);
• sterke afname lucht- water- en bodemvervuiling;
• schonere fabrieken;
• nieuwe woonwijken.

6.1 Bevolking in China

Ongelijke bevolkingsspreiding.

Bevolkingsdichtheid:

• oosten hoog (grote steden van 25 miljoen mensen)
• westen laag (natuurlijke factoren, zoals bergen en woestijnen: gevolg te koud en te droog)

Verchinezen

Grootste groep: Han-chinezen (>90%): taal en leefgewoonten

Nog 55 andere bevolkingsgroepen (<10%) met ook hun eigen cultuur.

Overheid stimuleert een betere verdeling door aanbieden van een woning. Gevolg: de afgelegen gebieden in het westen 'verchinezen". 

Eenkindpolitiek

Bevolkingsgroei per jaar: 5,5 miljoen

Gemiddeld aantal kinderen per vrouw

1970: 5 (hoog geboortecijfer), maatregel: eenkindpolitiek (-400 miljoen chinezen)

heden: 1,6 (laag geboortecijfer)

Eenkindpolitiek

Succes: -400 miljoen chinezen.

Versoepeling vanwege het succes: 

• 2 kinderen als de eerste een meisje is;
• in steden, 2 kinderen als beide ouders enig kind zijn.

Nadeel: 

• vergrijzing (laag geboortecijfer en gestegen levensverwachtingen);
• teveel mannen en te weinig vrouwen.

Toekomst

Tot 2035 groei, daarna afname bevolking (ontgroening en vergrijzing)

Sinds 2015 geldt in China een tweekindpolitiek. Sinds 2021 geldt in China een driekindpolitiek.

6.2 Migratie in China

Communisme en eenpartijstelsel.

Tot 1980 weinig tot geen contact met andere landen.

• verbod Sony, Apple en Philips;
• verbod op westerse normen en waarden (kleding, muziek, films).

Vanaf 1980 waren buitenlandse bedrijven welkom. Eerst alleen in de kustgebieden, later overal in China (werkgelegenheid).

Meer individuele vrijheid:

• zelf studie kiezen;
• studeren in het buitenland.3 van de 4 studenten komt niet terug: verlies kennis voor China (braindrain)

Urbanisatie

1980: 80% woonde op het platteland

heden: 60% woont in de steden

Reden:

• sociale bevolkingsgroei (2025: 220 miljoenensteden in China);
• armoede op het platteland (welvaartskloof);
• geen hokou meer.

Hokou

Hokou: verplicht blijven wonen in je geboortegebied.

Regls zijn nu minder streng, maar Chinezen mogen nog steeds niet zonder toestemming verhuizen (anders geen recht meer op voorzieningen, zoals gezondheidszorg, scholing voor kinderen, uitkering, woning).

Binnenlandse migratie

Kustgebieden zijn aantrekkelijk door de economische groei van:

• buitenlandse bedrijven;
• fabrieken;
• bouwsector.

Overheid doet veel om de groei in het binnenland te stimuleren, door lagere belasting, verbeteren infrastuctuur, minder strenge milieuregels, minder loonkosten voor bedrijven (werkgelegenheid).

6.3 Wonen in de stad

Hutong: woonhofje met smalle, rechte straten.

Slechte infrastructuur en slechte bereikbaarheid.

Veel sociale controle, mensen voelen zich veilig. 

Hoge participatie (=deelname): actief meehelpen aan de leefbaarheid (afspraken over schoonhouden wijk enz.).

Verdwijnen steeds meer: hoogbouw.

Mensen moeten verhuizen naar de randen van de stad.

Rol van de overheid

Burgers hebben weinig tot niets te vertellen (dictatuur).

Verandering: overheid merkt dat er behoefte is aan traditionele wijkjes (hutongs) en knapt deze wijkjes op (winkels, cafe's, om toeristen te trekken).

Nieuwe wijken krijgen meer groenvoorzieningen en aantrekkelijker gebouwen.

Meer aandacht voor seizoensmigranten (goedkopere, tijdelijke woningen of nieuwe steden (bij grote steden: voorzieningen delen).

Platteland

Gevolgen snelle urbanisatie:

• kinderen blijven daar, ouders werken in de steden;
• het westen deelt niet mee in de economische groei;
• boeren raken landbouwgrond kwijt (bouwen vaak verdiepingen op hun huis om te verhuren aan migranten).