Tijdstip 2: De Eerste Wereldoorlog

• Geschiedenis
• Mens en maatschappij
• Middelbare school
• vmbo k, t
• Leerjaar 2

...in de geschiedenis

De Eerste Wereldoorlog

gebeurtenissen

®

Zo werkt 

Stel je voor...

Wanneer was dit?

Hoe zag de wereld er toen uit?

Wat is er nog over van toen?

Doe mee!

Leestekst

Waar was dit?

®

Wat weet je eigenlijk al 

over de Eerste Wereldoorlog?

...dat je tot je knieën in de modder staat. Kogels en bommen vliegen om je oren. Je kijkt achterom en ziet ratten die op zoek zijn naar iets om te eten. Je vecht al bijna 4 jaar in hetzelfde loopgraaf,  een gang in de grond. Je bent nog helemaal niets opgeschoten. Dan...ben je soldaat in de Eerste Wereldoorlog!

Stel je voor...

Engelse soldaten staan klaar om te vechten in Frankrijk.

Soldaten in een loopgraaf.

De Eerste Wereldoorlog was tussen 1914 en 1918. Vier jaar lang vochten soldaten tegen elkaar op het land, in het water en in de lucht. Twintig jaar nadat er vrede was gesloten, begon een nieuwe wereldoorlog. Daarom noemen wij de periode tussen 1900 en 1950: de tijd van de Wereldoorlogen.

Wanneer was dit?

De tijd van de Wereldoorlogen tussen 1900 en 1950.

Tijd van de Wereldoorlogen

1900-1950

Nu

Jaar 1

1000

1500

1900

1700

Hoe heet dit tijdvak?

1. Tijd van de Eerste Wereldoorlog
2. Tijd van de Wereldoorlog
3. Tijd van de Oorlogen
4. Tijd van de Wereldoorlogen

Over welke tijd gaat 

dit tijdvak?

1. 1900-1940
2. 1914-1918
3. 1900-1950
4. 1900-1945

Eerste Wereldoorlog

Eerste Wereldoorlog of Tweede Wereldoorlog? 

Sleep de afbeeldingen naar het juiste vak.

Tweede Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog duurde van

1. 1900-1940
2. 1914-1918
3. 1900-1950
4. 1900-1945

Waar was dit?

De Eerste Wereldoorlog was overal. Bijna alle landen in de wereld deden mee. Er waren maar een paar landen die niet meevochten. Deze landen waren neutraal. Nederland was een van deze landen. De meeste kranten schreven vooral over het Westfront van de oorlog in Europa. 

Alleen vechten was misschien niet zo'n goed idee. Daarom waren landen bondgenoten van elkaar geworden. Er waren twee bondgenootschappen: de Geallieerden (rood in de kaart) en de Centralen (blauw in de kaart). 

Bekijk de kaart en sleep de vlaggen naar de juiste plek. Was een land neutraal? Sleep de vlag dan naar het groene vak. Klik op de vlag om de naam van het land te zien.

Neutraal

Centralen

Geallieerden

Frankrijk

Duitsland

Rusland

Verenigde Staten

Oostenrijk-Hongarije

Nederland

Groot-Brittannië

Turkse Rijk

Duitsland en Oostenrijk-Hongarije waren bondgenoten van elkaar.

1. Goed
2. Fout

Als je in die tijd de hoofdsteden van Europa moest leren, was je veel sneller klaar! Er waren een paar enorm grote landen met veel volken in Europa, zoals Oostenrijk-Hongarije en het Turkse Rijk. Ze waren misschien groot, maar ook erg zwak. Er kwam ook een nieuw groot land bij in Europa: Duitsland. 

Hoe zag de wereld er toen uit?

In 1900 was Frans Jozef keizer van ruim 52 miljoen mensen in Oostenrijk-Hongarije, die meer dan 10 verschillende talen spraken.

Rond 1900 werden veel nieuwe uitvindingen gedaan. Kan jij er een paar noemen?

Wij zijn

het beste!

Misschien heb je bij een belangrijke wedstrijd 

van Nederlandse sporters weleens een vlag op je wang getekend. Je bent dan trots op je land. 

Rond 1900 werden de mensen steeds trotser op hun land: ze wilden laten zien dat zij de beste waren. Ze hadden volgens zichzelf de beste schrijvers en de beste muziek. Maar óók het sterkste leger en het meeste land in gebieden buiten Europa, zoals in Afrika en Azië. En ze wilden dit graag laten zien aan andere landen: wij zijn het beste! 

Deze trots op je eigen land heet nationalisme. Steeds meer Europese landen wilden dit een keer bewijzen. Een korte oorlog was misschien een goed idee. Dan was gelijk duidelijk wie het beste en sterkste land was.

Een Franse meester laat op de kaart van Frankrijk een stuk land zien dat Duitsland in een oorlog heeft veroverd. We willen wraak op de Duitsers!

Welk woord heeft niets te maken met nationalisme?

1. vlag
2. land
3. geweer
4. volkslied

Er was in die tijd ook veel militarisme. Wat zou dat woord betekenen?

1. Trots zijn op je leger
2. Trots zijn op je uniformen
3. Trots zijn op je muziek
4. Trots zijn op je koning

Een moord!

Dat er een oorlog zou komen was rond 1914 

wel duidelijk. Niemand wist alleen waar en wanneer de oorlog zou gaan uitbreken.

Op 28 juni 1914 bracht de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije, Frans Ferdinand, en zijn vrouw een bezoek aan Sarajevo in Bosnië. De mensen haatten de Oostenrijkers, omdat zij hun land hadden bezet. Een man, Gavrilo Princip, besloot de kroonprins daarom te vermoorden. Dat lukte: Frans Ferdinand en zijn vrouw werden doodgeschoten. 

De Oostenrijkers waren bedroefd en wilden wraak. Hun bondgenoot Duitsland zei: "Wij helpen jullie!". Een maand later: op 28 juli 1914 begon de Eerste Wereldoorlog.

Frans Ferdinand en zijn vrouw Sophie in de stad Sarajevo vlak voor ze werden dood-geschoten.

Een tekening uit een Italiaanse krant laat de moord op Frans Ferdinand en Sophie zien.

Gavrilo Princip was lid van de geheime bende van De Zwarte Hand. Deze groep wilde niet dat Oostenrijk de baas was in hun land. Sleep de uitspraken waar zij het mee eens waren naar de Zwarte Hand.

"We moeten gaan praten met Frans Ferdinand."

"Als we samenwerken met Oostenrijk, worden we vanzelf de baas in ons eigen land."

"Alle Oostenrijkers moeten ons land uit!"

"Frans Ferdinand is onze leider, we moeten naar hem luisteren."

"We gaan een aanslag plegen op de kroonprins!"

"We zullen sterven voor ons land!"

"Als de kroonprins ons land gaat bezoeken, gaan we naar hem zwaaien."

"Wij zijn trots op Oostenrijk!"

Toen de oorlog uitbrak, dachten de meeste soldaten dat 

ze met Kerst wel weer thuis zouden zijn. Ze wisten namelijk zeker dat hun land en leger het beste en sterkste was! De vijand verslaan zou niet zoveel tijd kosten. 

Ook dachten ze dat het een oorlog zou worden, zoals ze gewend waren van vroeger. Aan beide kanten van het slagveld staan veel soldaten die elkaar gaan aanvallen. Aan het eind van de dag was duidelijk wie de meeste slachtoffers had gemaakt en die was de winnaar!

Maar dat viel tegen... In de jaren voor de oorlog waren er heel veel nieuwe en sterke wapens uitgevonden. Deze krachtige wapens zorgden voor zoveel slachtoffers dat de soldaten moesten gaan schuilen in gangen en tunnels in de grond. Deze tunnels noemen we loopgraven.

Engelse soldaten in een loopgraaf tijdens de Eerste Wereldoorlog. 

Vechten in loopgraven

In het begin van de oorlog waren de rantsoenen nog wel redelijk, maar naarmate de oorlog langer duurde, was er ook steeds minder (goed) eten.

Als de soldaten niet hoefden te vechten, speelden ze bijvoorbeeld met kaarten.

Honden hielden de soldaten niet alleen gezelschap, ze bezorgden ook boodschappen tussen de verschillende loopgraven.

Soldaten konden vaak alleen maar overdag slapen, omdat 's nacht een goed moment was om de loopgraven van de vijanden te bespioneren. 

Voor de veiligheid van de soldaten waren de loopgraven in zigzag-vorm.

Tussen de Noordzee en de Zwitserse grens (Westfront) wordt 40.000km aan loopgraven aangelegd.

Het gebied tussen de loopgraven wordt in vier jaar tijd compleet omgeploegd. Er ontstaat een niemandsland.

360˚ video van een loopgraaf

Tijdens de video kun je alle kanten opkijken! Probeer het maar eens uit!

Er zijn duizenden brieven en dagboeken van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog bewaard gebleven. Dit zijn tegenwoordig belangrijke en waardevolle bronnen.

Op wacht staan was één van de belangrijkste taken die je kon krijgen. Op het in slaap vallen tijdens de wacht stonden zeer zware straffen.

Met een periscoop konden de soldaten de vijand bekijken, zonder grote risico's te nemen. Een periscoop werkt met spiegels.

Behalve vechten en wacht houden, waren er nog genoeg andere vervelende klusjes in een loopgraaf, zoals zandzaken bijvullen, prikkeldraad repareren of het leegmaken van de latrines (wc's)

Zandzakken waren gevuld met aarde en modder, en waren bedoeld om de soldaten te beschermen

Behalve de vijand hadden de soldaten veel last van ongedierte, zoals ratten en vlooien. Sommige soldaten kwamen de tijd tussen de gevechten door met het doden van ratten.

Loopgraven werden in een zig-zag-patroon gegraven. 

Waarom zou dat op deze manier zijn gedaan? 

Je moet tenslotte veel meer meters graven!

Omdat de oorlog helemaal was vastgelopen werden er ondergrondse kamers gebouwd: dugouts

Deze foto's zijn gemaakt van een schaalmodel in een museum in Vlaanderen.

Hoe zag een dag van een Britse soldaat in de 

loopgraven eruit? Ongeveer zo:

5:00: Op wacht: de vijand valt nu vaak aan!

5.30: Je krijgt een beker sterke drank, meestal rum.

6:00: Even rust...

7:00: Ontbijt, meestal spek en thee

8:00: Opruimen en wapens schoonmaken, en wachten. 

12:00: Avondeten

13:00: Slapen

17:00: Tea

18:00: Op wacht: de vijand kan nu goed aanvallen!

18.30: Even rust...

19:00: De hele nacht werken...

Soldaten sliepen alleen overdag en 's nachts soms een uurtje. De rest van de tijd schreven ze brieven of vermaakten ze zich met kaartspelen.

Soldaten hebben tijdens de oorlog heel veel brieven geschreven aan hun families.

Zie je soldaten slapen op een foto? Dan is 

de foto overdag gemaakt! Veel soldaten sliepen alleen overdag.

Soldaten werkten vaak 

's nachts. Welk werk zouden ze 's nachts hebben gedaan?

1. Loopgraven graven
2. Prikkeldraad spannen
3. Voorraden aanleggen
4. De vijand in de gaten houden

Wetenschappers vonden steeds nieuwe wapens uit zoals tanks, vlammenwerpers en... gifgas! Hiermee probeerden de generaals de loopgravenoorlog toch nog te winnen. Door het gas zouden de soldaten er vanzelf uit de loopgraven komen! Maar ook met gifgas werd de oorlog niet gewonnen. Soldaten kregen vreselijke wonden, werden blind of stikten! Ondertussen werd er nauwelijks land veroverd. De oorlog was helemaal vastgelopen in de modder. 

Sommige soldaten waren zó bang ge-worden dat ze niet meer durfden te vech-ten. De generaals vonden die soldaten laf en stuurden ze terug naar het front.

Als er geen gas-maskers waren plasten soldaten over een zakdoek en hielden die voor hun gezicht. Plas hield het gas tegen!

Een vreselijke

oorlog

Door de oorlog was het land helemaal kapotgeschoten. Deze foto is gemaakt in Vlaanderen (België)

In de Eerste Wereldoorlog werden veel 

nieuwe wapens uitgevonden. Sleep de naam van de wapens naar de juiste afbeelding.

mitrailleur

tank

vliegtuig

vlammenwerper

gifgas

duikboot

Eindelijk vrede?

In 1917 werd wéér een Amerikaans schip door Duitse duikboten 

tot zinken gebracht. Eigenlijk mocht dat niet, want Amerika was neutraal. Toen de Amerikanen ook nog een plan van Duitsland ontdekten om Japan en Mexico tegen hen te laten vechten,  ver-klaarden ze de oorlog aan Duitsland. Van 1 miljoen Amerikaanse soldaten kond Duitsland niet meer winnen: de oorlog was voorbij.

Het was voor de winnaars duidelijk: Duitsland moest worden gestraft! Op 28 juni 1919, precies 5 jaar na de moord in Sarajevo, werd vlakbij Parijs de Vrede van Versailles gesloten. Duitsland kreeg alle schuld en moest veel geld betalen. Het land mocht geen groot leger meer hebben en moest land weggeven. 

De Duitsers waren boos, maar wat konden ze doen? Eén van die boze Duitsers zou later op een vreselijke manier wraak nemen. Zij naam was Adolf Hitler...

Op 11 november 1918, om 11 uur 's ochtends, werd de wapenstilstand in een trein ondertekend.

Hoe heet het vredesverdrag waarmee er een einde kwam aan de Eerste Wereldoorlog?

1. De vrede van Versailles
2. De vrede van Parijs
3. De vrede van Berlijn
4. De vrede van Londen

Goed of fout?

Veel Duitsers zagen dit niet als een vredesverdrag. 

1. Goed
2. Fout

Sleep de gebeurtenissen naar de juiste plek. 

Je begint bij de gebeurtenis die het langst geleden is.

1

2

3

4

5

De oorlog is voorbij: 

op 11 november 1918

Kroonprins Frans-Ferdinand wordt vermoord door Gavrilo Princip.

De Vrede van Versailles 

wordt ondertekend

De Verenigde Staten gaan meedoen met de oorlog.

De Eerste Wereldoorlog begint.

Het kapotgeschoten land is 100 jaar na de oorlog wel weer hersteld. Maar de oorlog is er nog steeds. In België en Noord-Frankrijk vind je tientallen begraafplaatsen met oorlogsgraven. In deze graven liggen honderdduizenden soldaten, naast elkaar. Net zoals ze samen vochten aan het front.

Wat is er nog over van toen?

Op deze begraafplaats in België, Tyne Cot, liggen meer dan tienduizend Britse soldaten.

In dit graf ligt een onbekende soldaat. 

Niemand weet precies wie het is...

Hoe kan dat? Soldaten hebben toch namen!?

"Een soldaat van de Grote Oorlog"

De naam 'Eerste Wereldoorlog' werd pas later gebruikt. 

Veel landen noemen de oorlog zelfs nog steeds 'De Grote Oorlog'.

Waarom zouden ze dat doen?

Begrippen 

en namen

Loopgraaf

Gang of tunnel waarin soldaten schuilen tegen de sterke wapens.

De Eerste Wereldoorlog

Oorlog (1914-1918) waarbij alle werelddelen betrokken waren

Neutraal

Land dat niet meevecht of een ander land helpt in de oorlog.

Westfront

Plaats waar gevochten werd in West-Europa: België en Noord-Frankrijk

Bondgenoten

Landen die elkaar helpen, bijvoorbeeld tijdens een oorlog

Frans Ferdinand

Kroonprins van Oostenrijk-Hongarije. Zijn moord werd de aanleiding van de oorlog.

Centralen

Bondgenootschap van Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Turkije.

Oostenrijk-Hongarije

Groot en oud keizerrijk in het midden van Europa.

Turkse Rijk

Groot rijk dat al honderden jaren bestond, maar steeds zwakker 

en kleiner werd voor de oorlog.

Nationalisme

Edelen die de koning helpen bij het besturen van een land.

Gavrilo Princip

Bosnische moordenaar van Frans Ferdinand. 

Gifgas

Wapen met gas om de vijand uit te schakelen.

Vrede van Versailles

Vrede van de Eerste Wereldoorlog. Werd in 1919 vlakbij Parijs ondertekend.

Geallieerden

Bondgenootschap van Engeland, Frankrijk, Rusland en de Verenigde Staten.

Front

Plaats waar de oorlog wordt uitgevochten.

®