Begrijpend lezen - leesstrategieën, leestraining, 2F, 2S stappenplan

• Nederlands
• Middelbare school
• MBO
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2-4

Introductie

Methode: SCORE, oriënterend, globaal, intensief lezen, samenvatten, verwijswoorden, signaalwoorden, tekstverbanden, leesvaardigheid: macro meso micro

Instructies

Deze leestraining biedt ondersteuning bij het lezen van zakelijke teksten: het begrijpen van de tekst op tekst-, alinea-, woord- en zinsniveau. 

In het volgsysteem van SCORE ziet u of leerlingen hiermee moeite hebben.

U kunt deze training verdeeld over meerdere lessen geven.

Inhoud:

- Zien waar de tekst ongeveer over gaat (oriënterend lezen)

- Actief lezen waarover de tekst gaat (globaal lezen)

- De tekst tot in detail uitzoeken en begrijpen (intensief lezen)

- De belangrijkste punten navertellen (samenvatten)

- Nadere uitwerking van globaal / actief lezen: signaalwoorden en tekstverbanden.

                 

                  Leestraining 

                  zakelijke teksten

         

             

                        Begrijpend lezen 2F - 2S

Eén stappenplan - vier strategieën

1. Zigzaggend lezen
2. Globaal (actief) lezen
3. Intensief lezen
4. Samenvatten, concluderen

Waarom is de titel van
een tekst belangrijk?

Denk aan:

- aandacht trekken

- interesse opwekken

- het thema duidelijk maken

- alvast een voorproefje geven

Stap 1. Zigzaggend lezen

a. Bekijk de tekst

Let op de titel en kopjes. 

Bekijk afbeeldingen, opvallende woorden, getallen

... zonder de tekst nog echt te lezen

 

Oriënterend lezen is een strategie die je gebruikt om snel een eerste indruk te krijgen.

Nut:

- Je zet je hersenen 'aan'. Je maakt voorkennis actief. Daarna kun je de tekst beter opnemen in je hersenen.

- Je checkt of je meer van de tekst wilt / moet weten. Niet alle teksten die je onder ogen krijgt, hoef je helemaal te lezen.

b. Ga met je ogen zigzaggend over de tekst. Doe een voorspelling over het soort tekst en de inhoud. 

 

Deze stap hoort nog bij oriënterend lezen.

Het maken van een 'voorspelling' is een manier om je hersenen vast aan het werk te zetten / op te warmen.

c. Bepaal je leesdoel en strategie

Leesdoel                        Strategie   

Informatie vinden           Zoekend lezen    

Informatie begrijpen       Begrijpend lezen

Leren / studeren             Studerend lezen

        

Dit is de laatste stap van oriënterend lezen.

Je maakt nu een beslissing:

- ga ik deze tekst verder lezen?

- zo ja, wat is mijn doel?

- en welke leesstrategie pas ik dan toe? (de manier om het aan te pakken)

Oefen nu zelf

Bekijk de volgende tekst zigzaggend.

Beantwoord dan de vragen.

Tip: let ook op de titel en vette woorden.

Bron: Leeuwarder Courant 12/10/10.

De tekst is in de bijlage bij deze les te vinden.

Bijvoorbeeld: surfen, internet, mobieltje, Nederlanders, tv, krant, sociale netwerken.

Welke belangrijke woorden
kom je in de tekst tegen?

Kijk naar de titel en de belangrijke woorden.

Waar denk je dat de tekst over gaat?

Bijvoorbeeld: internetgebruik en social media

Stap 2. Globaal (actief) lezen 

- Lees de tekst actief door.

Gebruik de kennis die je al over het onderwerp hebt.

- Stel jezelf vragen over het onderwerp: 

wie, wat, waar, wanneer, waarom, hoe?

Is je doel leren / studeren?

- Onderstreep dan belangrijke woorden en signaalwoorden.

- Maak aantekeningen of een schema. 

Welke verbanden zijn er tussen de onderdelen?

(Op signaalwoorden en tekstverbanden komen we aan het einde van deze training apart terug.)

Oefen nu zelf

Lees de tekst actief door.

Beantwoord dan de vragen.

Tip: stel jezelf vragen tijdens het lezen.

Wat wordt bedoeld met 'Nederlanders surfen zich helemaal suf'?

1. Nederlanders worden niet slimmer door te internetten.
2. Nederlanders zijn grootverbruikers van internet.
3. Nederlanders doen bijna niets anders meer dan internetten.
4. Nederlanders zijn echte watersporters.

Later staat dat Nederlanders 'grootverbruikers' zijn. Wij zitten veel op internet.

Stap 3. Intensief lezen

a Hoe zit het precies? 

Lees lastige stukken opnieuw. 

Denk aan: getallen, percentages, vergelijkingen.

Is het belangrijk om een moeilijk woord te begrijpen? 

Lees dan een stukje terug of verder.

Hoeveel van de Nederlanders zijn dagelijks online?

1. ruim 50.000
2. ruim 60%
3. bijna 70%
4. 64%

Optie C en D vallen af. De kop van de tekst zegt al: Nederlanders surfen zich suf. Later staat dat Nederlanders 'grootverbruikers' zijn. Wij zitten méér op internet dan elders.

Optie B is goed. Het gaat om bijna 70% van de Nederlanders (tegenover de ruim 60% uit het vetgedrukte deel).

Optie A is fout. (Een onderzoeksbureau ondervroeg 50.000 Nederlanders.) 

Welke media gebruiken Nederlanders dagelijks
in volgorde van meeste naar minste?

1. tv, internet, radio, krant
2. internet, radio, tv, krant
3. internet, tv, radio, krant
4. tv, internet, krant, radio

Afgerond zijn de percentages die genoemd worden:

internet (70%)

tv (64%)

radio (52%)

krant (40%)

Waarnaar verwijst 'daarbij' in de tweede alinea: 'Daarbij blijft het (...) flink achter.'

1. de mensen die toegang hebben tot internet
2. Bijna 70% is dagelijks online
3. internet
4. Ruim 60 procent

Ruim 60 procent van de mensen in de wereld die toegang hebben tot internet is dagelijks online.

Daarbij (bij die ruim 60%) blijft het dagelijks gebruik van tv, radio en kranten nu al achter.

Met andere woorden: het percentage mensen dat dagelijks gebruik maakt van tv, radio en kranten is nu al kleiner dan 60%.

Het woordje 'daarbij' is een verwijswoord. 

Verwijswoorden zijn woorden die naar een ander 

woord in de tekst wijzen. 

Bijvoorbeeld:

hij, zij, die, dat, deze, het, hier, daar, daarin, 

hiermee, hiervoor, daarmee, daar.

Bedenk steeds waar een verwijswoord naar verwijst. Lees de zin voor en na het verwijswoord goed. Vaak weet je dan wat er bedoeld wordt.

Voorbeeld:

De jongen fietst hard. De jongen staat op de trappers. De jongen is bezweet. 

De jongen fietst hard. Hij staat op de trappers. Hij is bezweet.

Hij verwijst naar de jongen.

Iris en Sem vinden Mark geen leuke jongen, maar hij vindt hen wel aardig.

Waar verwijst 'hij' naar?

1. Mark
2. Sem
3. Iris en Sem
4. Iris

b Zie je moeilijke woorden? Lees de tekst eromheen. 

Staat daar een synoniem?

- Wordt het woord daar uitgelegd?

- Vind je daar een voorbeeld?

- Vind je een woord dat het tegenovergestelde betekent?

Je kunt ook dit proberen:

- kijk naar de illustratie bij de tekst. Misschien heeft dat iets met het woord te maken?

- Ken je een deel van een woord? Helpt dit je op weg?

- Vraag het aan iemand anders of zoek het op in het woordenboek.

- Zoek een moeilijke zin en probeer de stappen uit. 

- Lees de zin opnieuw met de gevonden betekenis. 

Controleer of de betekenis klopt. Wat staat er nu

Bijvoorbeeld: mailverkeer: 'mail' en 'verkeer'

Stap 4. Maak voor jezelf een samenvatting of conclusie.

Wat is het onderwerp of de hoofdgedachte van de tekst?

Bijvoorbeeld: Nederlanders zijn grootverbruikers van internet.

Vat de tekst samen:

Vertel in een paar zinnen waar de tekst over gaat.

Bijvoorbeeld:

Nederlanders zitten vaker op internet dan elders op de wereld. 70% van ons zit er dagelijks op en we spenderen er uren per dag aan.  We zitten vaker op internet dan we tv kijken, naar de radio luisteren of de krant lezen.

Globaal en actief lezen - Tip

Signaalwoorden geven het verband aan tussen delen van de tekst (vaak alinea's). Zo krijgt een tekst structuur.

Zoek altijd naar signaalwoorden in een tekst! Als je het verband tussen alinea's en zinnen herkent, begrijp je de tekst veel beter. 

Leer de signaalwoorden uit je hoofd mèt het verband dat erbij hoort.

Signaalwoorden

Signaal woord                                   Verband

Door(dat), vanwege, omdat,                    Oorzaak of reden

     want, wegens, namelijk                                                 

Zodat, daardoor, daarom,                           Gevolg

  dus, waardoor                                                

Signaalwoorden

Signaal woord                                   Verband

(ten) eerste, ook, en, verder,               Opsomming

bovendien, daarnaast,                                        

niet alleen... maar ook,                                       

 zowel...als.                                                            

Voorbeeld 1

Het heeft vandaag hard geregend. Daardoor is het gras nat.

Daardoor: signaalwoord voor een gevolg.

Oorzaak: het heeft hard geregend.

Gevolg: het gras is nat.

Voorbeeld 2

Ik moet eieren en melk kopen. Bovendien is de boter op en er is ook geen kaas meer.

en, bovendien, ook: signaalwoorden voor een opsomming

(Op mijn boodschappenlijstje staan: 

eieren, melk, boter en kaas.)

Welk woord is het signaalwoord?

'De hond is in de sloot gesprongen.
Daarom stinkt hij nu.'

1. daarom
2. nu
3. gesprongen
4. stinkt

Signaalwoorden van plaats

Soms plaatst de schrijver gebeurtenissen in de ruimte.

Signaalwoorden:

hier, daar, waar, waarin, waarop.

Voorbeeld:

"Waarin heb jij je boeken gelegd?"

"Ik heb ze in mijn kast gelegd."

Signaalwoorden van tegenstelling

De schrijver geeft een tegenstelling aan.

Signaal woorden:

echter, maar, daarentegen, hoewel, toch, tenzij.

Voorbeeld:

Karin vindt kaas niet lekker, tenzij het gesmolten is.

Signaalwoorden van verklaring

De schrijver geeft een verklaring.

Signaalwoorden:

dus, omdat, daarom, daardoor.

Voorbeeld:

Mijn fiets heeft een lekke band. 

Daarom kan ik niet op de fiets.

Schrijf zelf een zin met een verklarend signaalwoord.

Middel - doel

Iets wordt gebruikt of gedaan (het middel), om iets anders te bereiken (het doel).

Signaalwoorden:

Daarmee, het doel ervan, door middel van.

Voorbeeld:

We hebben boter gekocht om daarmee koekjes te bakken.

Verzin zelf een zin met een middel - doel signaalwoord.

Samenvattende signaalwoorden

De schrijver geeft kort weer wat hij eerder uitvoeriger heeft beweerd.

Signaalwoorden:

kortom, samenvattend, alles bij elkaar genomen, 

om kort te gaan.

Conclusie

De schrijver trekt een conclusie uit wat hij eerder heeft beweerd.

Signaalwoorden:

dus, aldus, hieruit volgt, concluderend, daarom...

Tijd

De schrijver plaatst gebeurtenissen in de tijd.

Signaalwoorden:

eerst, vervolgens, daarna, toen, ten slotte.

Schrijf een korte zin waarin je
een samenvattend signaalwoord gebruikt.

Nabespreking