Werkwoordspelling - OTT, OVT, VTT

• Nederlands
• Middelbare school
• Praktijkonderwijs
• vmbo
• Leerjaar 1

Introductie

Spellingscursus 5 Methode: SCORE Taal 0F, module 1 en module 2 Uitleg, voorbeelden, instructie, oefenen en nabespreken

Instructies

Deze spellingscursus omvat Score 0F module 1 en 2.  

U kunt de cursus verdeeld over enkele weken aan bod laten komen. 

U activeert voorkennis en u bespreekt onderdelen waarmee leerlingen moeite hebben. Leerlingen oefenen tussendoor zelfstandig met de stof in SCORE.

 

Onderwerp: werkwoordspelling (basis: ott, ovt, vtt).

U kunt deze les delen met leerlingen die niet bij de les aanwezig waren.

Spellingscursus 5

Werkwoorden 

Taalverzorging 0F

In deze cursus: 

1. werkt /speelt

(tegenwoordige tijd)

2. werkte / speelde

(verleden tijd)

3. heb gewerkt /gespeeld

(voltooid deelwoord) 

1. werkt

Betalen - u betaalt

Dat gaat net zo als bij werken (u werkt).

Sommige mensen gebruiken liever het werkwoord 'lopen' als voorbeeld (in plaats van 'werken'). Dat mag natuurlijk ook. 

Wat weet je over de jij-vorm van werkwoorden?

1. werk - werkt

• De stam vind je met de ik-vorm (ik werk).
  
  
• In de tegenwoordige tijd zet je na jij/u en hij/zij een -t achter de stam: jij/u werkt, hij/zij werkt.

Let op: Als je/jij achter het werkwoord staat, schrijf je geen -t: Waarom werk je/jij zo hard? 

Een ander woord voor de ik-vorm is de eerste persoon. De jij-vorm wordt ook wel de tweede persoon genoemd en de hij/zij-vorm wordt ook de derde persoon genoemd.  

Je zet 'je/jij' achter het werkwoord bij een vraag of bevel:

- Jij speelt in team A (stam + t)

- Speel je met ons mee? (vraag)

- Speel jij eens mee! (bevel)

Wanneer schrijf je '...dt'?

• De stam (ik-vorm) van een werkwoord eindigt soms op een -d, bijvoorbeeld: ik word.
  
  

•  Ook hier komt in de tegenwoordige tijd na jij/u en hij/zij een -t achter in de stam: jij/u wordt, hij/zij wordt.

Let op: alleen in de tegenwoordige tijd komt '..dt' voor.

In de tegenwoordige tijd zijn er drie vormen van een werkwoord:  

- de ik-vorm, 

- de ik-vorm +t,

- het hele werkwoord. 

Het hele werkwoord gebruik je altijd voor de meervoudsvormen (Wij, jullie en zij). 

Goed of fout?

Het is de tegenwoordige tijd.

Fout is natuurlijk: betaald. Dit moet zijn: betaalt.

(Hele werkwoord: betalen; de stam: betaal)

Bron: Advertentiekronkels. Met dank aan F. Bierling

Goed of fout?

Het is de tegenwoordige tijd.

Fout is natuurlijk: steund. Dit moet zijn: steunt.

(Het hele werkwoord: steunen. De stam: steun)

Bron: Taalfouten spotten.

^Voorbeelden

tegenwoordige tijd: kopen

enkelvoud

1e persoon: ik koop

2e persoon: jij koopt,

3e persoon: hij/zij/u koopt

 

Voorbeelden 

tegenwoordige tijd:kopen 

meervoud 

1e persoon: wij kopen

2e persoon: jullie kopen

3e persoon: zij kopen 

Wat is de juiste vorm van het werkwoord?
Hij (dansen) de tango.

Wat is de juiste vorm van het werkwoord?
(drinken) jij graag thee?

1. drink
2. drinkt

Wat is de juiste vorm van het werkwoord?
Hij (landen) op Schiphol.

1. land
2. landt

2. werkte(n) - speelde(n) 

Wat gebeurt er met het werkwoord 'werken' als je het in de verleden tijd zet?

werkte / speelde

Werkwoorden krijgen in de verleden tijd
-de(n) of -te(n) achter de stam. 

Dit geldt voor alle werkwoorden die in de verleden tijd dezelfde klank houden (werken, gewerkt).

Meestal hoor je aan de klank of je een 't' of 'd' schrijft.

Deze regel geldt voor 'zwakke werkwoorden'. Dat betekent dat ze in de verleden tijd dezelfde klank houden als in de tegenwoordige tijd.

In alle vormen van het werkwoord 'werken' blijft de e-klank behouden (werken, werkte, gewerkt). 

Zo kun je zien dat het een zwak werkwoord is.

Voorbeelden 

spelen-speelde-gespeeld

maken-maakte-gemaakt

vertellen-vertelde-verteld

raken- raakte-geraakt

't ex-kofschip

• Twijfel je tussen -te(n) of -de(n)?
  
  
• Als de laatste letter van de stam voorkomt in
  't ex-kofschip, schrijf je in de verleden tijd -te(n).

• Zo niet? Dan schrijf je -de(n). 

werken - werk

De 'k' komt voor in 't ex-kofschip, dus is de verleden tijd werkte.

benadruk hier dat in de verleden tijd de ik-vorm en 2e en 3e persoon enkelvoud hetzelfde zijn. leg verder uit dat als het om het meervoud gaat er nog een -n achter komt. 

Geef ook aan dat het om de onvoltooid verleden tijd gaat. 

Voorbeeld 

Fietsen, stam = fiets, 's' komt voor in 't ex-kofschip, dus de verleden tijd is fietste

kammen, stam= kam, 'm' komt niet voor in 't ex-kofschip, dus de verleden tijd is kamde 

Let op

• Als de stam (ik-vorm) al eindigt op -d of -t, dan schrijf je in de verleden tijd -dd of -tt.

• Een werkwoord in de verleden tijd eindigt nooit op -dt.

Voorbeeld

antwoorden, 

stam = antwoord, dus de verleden tijd is antwoordde

planten,

stam = plant, dus de verleden tijd is plantte

Hoe schrijf het werkwoord in de verleden tijd?
Hij (rekenen) de het bedrag uit.

Hoe schrijf je het werkwoord in de verleden tijd?
Ik (koken) pasta.

Hoe schrijf je het werkwoord in de verleden tijd?
Wij (zetten) de pot op tafel.

3. heb gewerkt 

 

3. heb gewerkt

• De zin 'ik heb gewerkt', bestaat uit een  onderwerp (ik), een hulpwerkwoord (heb) en een voltooid deelwoord (gewerkt).

• In zinnen met een voltooid deelwoord staat het hulpwerkwoord (hebben, zijn of worden) in de tegenwoordige tijd. 
  

Het voltooid deelwoord heeft altijd een ander werkwoord nodig in de zin. Dit werkwoord is een hulpwerkwoord en is een vorm van hebben, zijn of worden.

3. heb gewerkt

•  Het voltooid deelwoord van een zwak werkwoord begint vaak met be-, ge- , ver- of ont- en eindigt op -d of -t.

• Het midden van het voltooid deelwoord is de stam van het werkwoord: ge-werk-t.

• Komt de laatste letter van de stam voor in 't ex-kofschip? Dan eindigt het voltooid deelwoord op -t, in alle andere gevalllen op -d.

 zwakke werkwoorden  zijn woorden waarvan de klank niet verandert  als het woord in een andere tijd (de verleden tijd) wordt gezet. Naast zwakke werkwoorden heb je ook sterke werkwoorden, daarvan verandert de klank als je ze in een andere tijd zet. Het voltooid deelwoord van sterke werkwoorden eindigt op -en. 

 

Let op!

• Eindigt de stam van het zwakke werkwoord al op een -d of -t? Dan voeg je bij het voltooid deelwoord nooit een extra -d of -t toe!

• Voorbeeld: landen, stam = land,  ik ben geland.

Voorbeelden 

hij heeft gehuild

ik heb gepakt 

ik heb bedankt 

hij heeft verteld

ik ben verrast

hij heeft ontdekt

Het voltooid deelwoord is voor alle vormen, voor alle personen, hetzelfde. Het hulpwerkwoord is het werkwoord dat verandert,  je schrijft bijvoorbeeld Ik heb gehuild en hij heeft gehuild, gehuild is voor beide vormen gelijk, de vorm van 'hebben' verschilt. 

Goed of fout?

Het gaat hier om de voltooide tijd.

- ingepakt: goed (want je hoort de 't' in: ingepakte; of gebruik 't ex-Kofschip: de 'k' zit erin) 

- bezorgt: fout! (je hoort een 'd' in bezorgde; of kijk naar 't ex-Kofschip: daar zit de 'g' niet in.)

(Let op: 'bezorgt' is wel goed in de tegenwoordige tijd! Hij bezorgt het pakje.)

Hoe schrijf je het voltooid deelwoord?
Hij heeft haar (beschermen)

1. Beschermd
2. Beschermt

Hoe schrijf je het voltooid deelwoord?
Ik heb (schaatsen).

Hoe schrijf je het voltooid deelwoord?
Zij hebben (betalen).

1. betaalt
2. betaald

Je hebt nu geleerd over:

1. werkt (tegenwoordige tijd) 

2. werkte (verleden tijd)

3. gewerkt (voltooid deelwoord) 

Nabespreking

Welke vragen heb je nog?
(daarna volgt spellingcursus 6)