Roofvogels

• Biologie
• Basisschool
• Groep 6-8

Introductie

Alle vogels hebben eten nodig en ook veel vogels jagen, maar wat maakt een vogel een roofvogel? In deze les leren de leerlingen wat een roofvogel is, waaraan je verschillende soorten kunt herkennen en hoe ze jagen.

Werkbladen

kleurplaat_slechtvalk.pdf

alles over roofvogels

roofvogels

Introductieslide

Vertel: Herkent iemand deze vogel al? Dit is een zeearend. Een zeearend is een hele grote roofvogel. Wie weet al wat een roofvogel is?

Antwoord: Roofvogels zijn meestal vleesetende vogels die op een prooi jagen. Dat doen ze op de grond, in de lucht of in het water. (Prooi: dieren die door roofdieren worden gedood en opgegeten)

Het doel

•   wat roofvogels zijn 

•   hoe roofvogels jagen

•   zes soorten roofvogels te benoemen.

Aan het einde van de les weet je....

Doe: Vertel het doel van de les.

Wat weet jij al over roofvogels?

Woordweb

Kijk wat de leerlingen al weten. Welke gevaren voor vogels kennen ze al? 

Vraag: Wat weet jij al over roofvogels? 
Voorbeeld hulpvragen: Heb je al eens een roofvogel gezien? Waar? Hoe zag die eruit? Was hij groot of klein? Wat voor snavel had hij? Hoe zagen zijn klauwen eruit?

Antwoorden: vleesetende vogels, prooi,  jagen, de grond, in de lucht,  in het water, klauwen met scherpe nagels met drie tenen vooruit en één teen achteruit, een grote kromme snavel. 

Doe: Start een gesprek met de klas. Maak een klassikaal woordweb. Laat de leerlingen woorden opnoemen/invoeren die zij al denken te weten bij dit onderwerp. Bespreek achteraf de ingevoerde antwoorden en bekijk welke bij elkaar horen. Sleep deze naar elkaar toe. Welke thema's passen daarbij? Schrijf deze erboven.

Hoe herken je een roofvogel?

Vertel: Zojuist zag je al een paar roofvogels voorbij komen.
Vraag: Hoe herken je een roofvogel?

Antwoord: Uiterlijk: 

• Ze hebben een haaksnavel
• De neusgaten zitten in een “washuid” die vaak fel geel of rood gekleurd is 
• Op het bovenste deel van de poten zitten veren (de broek) 
• Het onderste deel van de poten is kaal 
• Ze hebben lange scherpe klauwen 

Jagen en eten: Roofvogels eten meestal vlees. Ze jagen op een prooi.

Wie zijn er meestal groter?

1. De vrouwtjes roofvogels
2. De mannetjes roofvogels

Quizvraag

Vraag: Wie zijn er meestal groter?
Antwoord: Bij bijna alle roofvogels zijn de vrouwtjes groter en sterker dan de mannetjes. Meestal vangen die ook

grotere prooien.

Zes roofvogels

sperwer

buizerd

havik

zeearend

torenvalk

slechtvalk

Vertel: Er zijn héél veel roofvogelsoorten, maar vandaag bekijken wij deze zes: (v.l.n.r.) sperwer, buizerd, havik, zeearend, torenvalk, slechtvalk.

Doe: Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten. Klik op de hotspot om de naam van de roofvogel te zien.

Vraag: Zien jullie al verschillen en gelijkenissen tussen deze roofvogels? Welke?

sperwer

Met zijn korte, brede vleugels en zijn lange poten kan de sperwer goed  vogels vangen in bossen en tuinen. Hij eet vooral graag zangvogels, zoals mussen, mezen en spreeuwen.

Licht gestreepte buik.

Donkergrijze rug.

Een sperwer verrast zijn prooi door midden in de lucht ineens naar beneden te duiken en de andere vogel te vangen.

Deze roofvogel kun je zelfs terug vinden in je eigen tuin! Maar hij broedt vooral veel in bossen.

Kleine puntige snavel.

De havik wordt maar 28-40 cm groot.

Informatieve kijkafbeelding

Vertel: Dit is een sperwer. Kijk eens goed. Hoe kunnen we hem herkennen?

Doe: Klik op de hotspots voor tips, weetjes en antwoorden.

De havik eet wat er op dat moment in de buurt is. Dit kan een kleine spreeuw of een duif zijn, maar ook een gans.

Vroeger kon je de havik alleen vinden in stille bosgebieden zoals de Veluwe, maar nu komt hij in heel Nederland voor, ook in steden.

De havik verleidt in het voorjaar de vrouwen door rondjes te vliegen boven zijn territorium, met diepe vleugelslagen en uitgespreide onderstaartdekveren. Deze manier van verleiden heet balts.

havik

Bruine veren van boven

Ver uitstekende kop

Hij heeft een wenkbrauwstreep

Gestreepte buik

De havik wordt 46-63 cm groot.

Informatieve kijkafbeelding

Vertel: Dit is een havik. Kijk eens goed. Hoe kunnen we hem herkennen?

Doe: Klik op de hotspots voor tips, weetjes en antwoorden.

buizerd

Buizerds zijn er in veel verschillende kleuren. Deze heeft bruine veren, maar ze zijn er ook in lichtere kleuren

Hij heeft een korte staart en ronde vleugels.

De buizerd wordt 40–52 cm groot.

Hij heeft een witte 'u' op zijn borst.

Buizerds doen aan bidden. Dan hangen ze boven hun prooi in de lucht. Maar hij is geen snelle jager, daarom jaagt hij graag op kleine zoogdieren laag boven de grond.

Wanneer de buizerd opzoek is naar een vrouwtje maakt hij een mooie luchtdans. Dit heet een balts, een manier om vrouwtjes te versieren. Ze cirkelen omhoog en duiken daarna met samengeknepen vleugels steil omlaag. Daarna spreiden ze de vleugels weer, zweven omhoog om daarna opnieuw naar beneden te duiken.

De buizerd is een van de bekendste roofvogelsoorten in Nederland. Hij zit vaak langs de snelweg op een paaltje.

Informatieve kijkafbeelding

Vertel: Dit is een buizert. Kijk eens goed. Hoe kunnen we hem herkennen?

Doe: Klik op de hotspots voor tips, weetjes en antwoorden.

Wat hoort bij wie?

versiert vrouwen door luchtdans

zit vaak langs

de snelweg.

zit soms in achtertuinen

komt ook
in steden voor

is de kleinste

van deze drie

is de grootste

van deze drie

Sleepvraag

Vertel: Hier zie je (v.l.n.r.) de sperwer, de havik en de buizerd. 

Vraag: Weten jullie nog wat bij wie hoort?

Doe: Sleep de stellingen naar de roofvogel waar die bij hoort.

Grote puntige gele snavel

De kleuren veren van zeearenden kunnen verschillen. De kop van deze zeearend is bijvoorbeeld helemaal wit.

zeearend

Aan zijn puntige snavel kun je zien dat de zeearend graag vis of vlees. Het liefst plukt hij vissen van vlak onder de oppervlakte uit het water. Anders lust hij ook watervogels en aas.

Hij wordt ook wel de 'vliegende deur' genoemd. Wanneer hij vliegt zijn zijn zijn vleugels namelijk even breed als de lengte van een deur: 2 tot 2,5^e meter!

Zijn naam verraad het al: de zeearend woont graag in de buurt van water om zijn eten in te vinden. Maar er moeten ook grote stevige bomen aanwezig zijn. Hij bouwt namelijk een zeer groot nest dat vaak jarenlang gebruikt wordt in de kruin van een boom, in boomloze gebieden ook op de grond.

De zeearend kan wel 92 centimer groot worden. Dat is bijna een meter!

Informatieve kijkafbeelding

Vertel: Dit is een zeearend. Kijk eens goed. Hoe kunnen we hem herkennen?

Doe: Klik op de hotspots voor tips, weetjes en antwoorden.

Valkachtigen

Vertel: Tussen de roofvogelsoorten zitten ook families die bij elkaar horen, zoals de valkachtigen. Dit is een groep die dichter bij de papegaaiachtigen en de zangvogels staat dan de rest van de roofvogels. In totaal zijn er wel 65 soorten valken in de hele wereld. Vandaag behandelen we deze twee: de slechtvalk (links) en de torenvalk (rechts).

Vraag: Zien jullie al verschillen en gelijkenissen tussen deze valken? Welke?

Witte nek en buik

Zwarte kop

slechtvalk

puntige vleugels

Hij eet vooral graag medium grootte vogels, zoals eenden, duiven en spreeuwen. Het ligt er maar net aan wat er voor het grijpen is.

Hij is de grootste valk in Nederland.

Slechtvalken maken zelf geen nest. Ze broeden in ondiepe holtes op rotsen, hoge gebouwen of in speciale nestkasten.

Informatieve kijkafbeelding

Vertel: Dit is een steenuil. Kijk eens goed. Hoe kunnen we hem herkennen?

Doe: Klik op de hotspots voor tips, weetjes en antwoorden.

Mannetjes hebben een grijze kop, vrouwen een bruine.

Ze hebben een roodbruine rug.

Kleine valk met een lange staart.

torenvalk

Hij hoort bij de familie van de valkachtigen.

Hij woont meestal in open land met veel woelmuizen. Hij broedt in nestkasten, bomen en aan de rand van bos en bosjes.

De torenvalk staat bekend om zijn manier van jagen. Hij bidt, hierbij hangt hij in de lucht boven zijn prooi. Hij eet graag kleine zoogdieren, zoals muizen.

Informatieve kijkafbeelding

Vertel: Dit is een torenvalk. Kijk eens goed. Hoe kunnen we hem herkennen?

Doe: Klik op de hotspots voor tips, weetjes en antwoorden.

Extra weetje: De torenvalk is niet groot. Hij is ongeveer even groot als je liniaal. (30-37 centimeter).

Wat hoort bij wie?

bekend om bidden

grootste valk

in Nederland

rode rug

zwarte rug

en kop

man heeft een grijze kop

Hoe zouden vogels jagen?

Vertel: Zojuist zagen we zes roofvogels.
Vraag: Hoe zouden deze roofvogels jagen?

Antwoord: zie volgende slide.

Manieren van jagen

Oorjagers en oogjagers

• Oorjagers zijn vogels die afgaan op hun gehoor voor een lekkere snack, zoals uilen. 
• Roofvogels zijn oogjagers, De ogen van een roofvogel zitten aan de voorkant van de kop, zodat ze heel goed de afstand tot de prooi kunnen schatten. 

1

Uitrusting om te jagen 

• Roofvogels kunnen haarscherp zien (ongeveer twee keer zo goed als mensen) en afstand en diepte heel goed inschatten. 
• Ze hebben sterke poten en scherpe klauwen.
• Met de haaksnavel kunnen ze de prooi in stukken scheuren.

2

Op jacht

• Haviken jagen bijvoorbeeld in het bos. Hij moet goed kijken, zodat hij niet tegen bomen opbotst.
• Bekijk de video. De torenvalk bidt hoog boven de grond. Zijn lichaam blijft op dezelfde hoogte, terwijl zijn ogen de grond afspeuren naar muizen.

3

Informatieve slide en video:

Vertel:  In de natuur is het eten of  gegeten worden. Als roofvogel ben je dan ook regelmatig op jacht om voedsel te zoeken. Om aan dat voedsel te komen hebben vogels verschillende manieren ontwikkeld.

Doe: Klik op hotspot 1

Wat weet je nog?

Verwerkingslide

Wat hebben de leerlingen geleerd uit deze les? Draai aan de spinner door op 'GO!' te klikken. Wanneer je een vraag hebt gehad, klik op 'Nog een keer draaien zonder ...'. Ga alle vragen af.

Wie is wie?

havik

sperwer

torenvalk

buizerd

slechtvalk

zeearend

Sleepvraag

Vraag: En weten jullie alle namen nog van al deze roofvogels?

Doe: Test je kennis en sleep de namen van de roofvogels naar de juiste afbeelding.