Versieren

• Burgerschapskunde
• Basisschool
• Groep 7,8

Introductie

In de lente gaan vogels elkaar verleiden. Dit doen ze doormiddel van de balts: het gedrag van vogels om partners aan te trekken. Maar waarom doen ze dat? En hoe doen ze dat? In deze les leren de leerlingen op welke manieren vogels elkaar verleiden.

versieren

lonken en loeren

versieren

groep
7 - 8

Vertel: Vandaag gaan we kijken hoe vogels elkaar versieren. Maar wat is dat eigenlijk 'versieren'?
Doe: Vraag in de klas rond wat de leerlingen vinden vallen onder het woord 'versieren'. Benoem eventueel zelf voorbeelden hoe mensen dat doen: elkaar een bosje bloemen geven, chocolaatjes, een serenade voor iemand zingen, complimentjes geven , etc.

Officiële definitie versieren: "Versieren is een vorm van communicatie tussen twee mensen met als doel een liefdesrelatie". 

Vertel: Maar niet alleen mensen doen dat, dieren doen dat ook. Allemaal op hun eigen manier. Zo ook vogels.

Lestip: Misschien vind je dit een spannend onderwerp om te behandelen. Vaak worden leerlingen er juist enthousiast van! Maak vooraf afspraken met leerlingen over elkaar uit laten praten, elkaar niet uitlachen en elkaars mening respecteren. Gebruik neutraal taalgebruik of maak afspraken over gebruik van bepaalde woorden.

Het doel

* waarom en wanneer vogels elkaar versieren;
* verschillende manieren waarop verschillende
   vogels elkaar versieren;
* hoe vogels hun partner kiezen;
* hoe (on)trouw vogels aan elkaar blijven.

Aan het einde van de les weet je....

Doe: Vertel het doel van de les:

• Waarom en wanneer vogels elkaar versieren;
• Verschillende manieren waarop verschillende vogels elkaar versieren; 
• Hoe vogels hun partner kiezen;
• Hoe (on)trouw vogels aan elkaar blijven.
  

Wanneer gaan vogels elkaar versieren?

1. lente
2. zomer
3. herfst
4. winter

Vraag: Wanneer gaan vogels elkaar versieren?
Antwoord: In de lente, tussen maart en juni, worden de dagen steeds langer. Dan is er steeds meer zon. Daar krijgen vogels veel energie van. Hierdoor krijgen ze extra veel zin om elkaar te gaan versieren.

Hoe zouden vogels elkaar verleiden?

Vertel: We hebben net besproken hoe mensen elkaar verleiden, maar hoe zouden vogels dat doen? 
Doe: Start een gesprek met de antwoorden die de leerlingen geven.

Antwoord: Vogels verleiden elkaar eigenlijk in drie stappen. In de volgende slides komen die drie stappen aan bod.

Stap voor stap verleiden

Stap 1: een mooi plekje vinden: genoeg voedsel en veilig. 
Veel vrouwelijke vogels worden verleid door een man die voor voedsel kan zorgen. Want als het vrouwtje op de eieren zit, moet het mannetje voor het eten zorgen. Het is daarom belangrijk dat vogels een plekje zoeken om te nestelen waar genoeg voedsel in de omgeving is.

1

Stap 2: verdedig je erf.
Wanneer hij een plekje heeft, zal de vogel die goed verdedigen. Dit kunnen ze doen door indringers aan te vallen of door fel te zingen: "Blijf van mijn erf!".

2

Stap 3: Versieren
Dan is het tijd om alle charmes in de strijd te gooien. Ze voeren allerlei verschillende trucjes uit om de ander te verleiden. Dit noemen ze baltsen, ook wel hofmaking. Bekijk de volgende slides om te zien hoe ze dat doen.

3

Doe: Klik op de drie hotspots en kom erachter welke drie stappen vogels gebruiken voordat ze gaan verleiden.

Wist je dat: vogelkoppels van hetzelfde geslacht vaker voorkomen dan bij andere diersoorten? Bij 130 vogelsoorten is bekend dat er homoseksuele vogelkoppels zijn. Denk bijvoorbeeld aan de zwaan of pinguïn. 

Vogelzang

tjiftjaf

houtduif

merel

roodborst

Sleepvraag
Vertel: Vogels gebruiken hun  mooie stemmen om het erf te verdedigen, maar ook om te flirten. De zang gebruiken ze voorafgaand en in het begin van de broedtijd.
Hier zien we vier vogels. (v.l.n.r. tjiftjaf, houtduif, merel, roodborst)
Doe: Laat eerst de geluidsfragmenten van links naar rechts klassikaal horen. Sleep vervolgens (klassikaal of individueel) het juiste zangfragment naar de bijbehorende vogel.

Zang van de liervogel

Video

Vertel: Deze vogel imiteert geluiden van alles om hem heen. Andere vogels, maar ook camera's en kettingzagen. Dit doet hij om aandacht te trekken van de vrouwtjes.

Waarom zijn vogels met
intense kleuren aantrekkelijk?

Openvraag

Vertel: Hier zijn wij een mannetjes pauw. Pauwen staan bekend om hun felle kleuren en prachtige veren die zij opsteken om aandacht te trekken van de vrouwtjes. Zij vinden vogels met felle, intense kleuren erg aantrekkelijk.

Vraag: Waarom zou dat zou zijn?

Antwoord: 1.  Zijn felle kleur betekent dat hij goed eet. Hoe minder de vogel eet, hoe valer (minder fel) zijn kleur. Hij kan dus goed voedsel zoeken of heeft een terrein met veel voedsel.
2. Dit betekent dat, ondanks dat ze opvallend zijn, ze zichzelf goed kunnen beschermen. Hij kan dus zijn toekomstige kinderen goed beschermen. 
3. Het vrouwtje wil sterke, gezonde jongen en kiest daarom voor een sterk uitziende, gezonde vader.

Vraag: Ken jij nog meer vogels met felle kleuren? Welke? (Vb. kolibrie, papegaai, ara's, halsbandparkiet).

Dansen

Geelbroekmanakin - moonwalk

Japanse kraanvogel - winter ballet

Vertel: Er zijn ook vogels die een soort dansvoorstelling voor de ander uitvoeren. Zie hier de geelbroekmanakin en de Japanse kraanvogel.

Doe: Speel de twee video's achter elkaar af.

Vraag: Zou jij een dans doen om iemand te verleiden? Hoe zou die eruit zien?

Eventuele opdracht: Laat de leerlingen individueel of in groepjes van 2-3 een dans maken a.d.h.v. de video's die ze zojuist hebben gezien. Hoe zou hun verleidingsdans eruit zien?

Blijven vogels trouw aan elkaar?

1. ja
2. nee

Vraag: Blijven vogels trouw aan elkaar?
Antwoord: Ja en nee, dit verschilt per vogelsoort. Zo blijft de wilde zwaan (de witte zwanen die wij in Nederland kennen) als ze eenmaal samen zijn altijd bij elkaar. Bij zwarte zwanen is dit bijvoorbeeld al anders. Zij lijken een trouw paar, maar de vrouwtjes zwaan gaat er soms ook met een andere mannelijke zwaan vandoor. Wel keren ze daarna weer terug bij hun oorspronkelijke man.

Vogelsoorten die langere tijd samen een paartje vormen, noemen we monogaam.

Benoem drie dingen die je meeneemt uit deze les.

Vraag: Wat hebben de leerlingen geleerd uit deze les? Wat nemen ze mee? Weten ze nog drie versiertrucks van vogels te noemen? (zang, dans, mooie veren laten zien, een mooi nest met daar in de buurt veel voedsel) En waar vallen vogels nou eigenlijk voor? (een sterke vogel die zichzelf en zijn territorium goed kan beschermen, een vogel met mooie kleuren)