Les 1 VRT Mobiliteit

• Mediawijsheid
• Secundair onderwijs

Introductie

WELKOM BIJ DE EDUBOX MOBILITEIT! Te voet, met de fiets, de auto of de trein: er zijn zoveel manieren om ons te verplaatsen. Toch staan we vaak in de file of moeten we ons in overvolle bussen wringen. Maar hoe komt het dat er zoveel stilstand is op de baan? En hoe kunnen we deze knoop ontwarren? Aan het einde van deze EDUbox zijn jullie zelf mobiliteitskampioenen!

MOBILITEIT

EEN DUURZAME

KEUZES VOOR

ONTKNOPING

2

WELKOM BIJ DE EDUBOX MOBILITEIT!

Te voet, met de fiets, de auto of de trein: er zijn zoveel manieren om ons te verplaatsen. Toch staan we vaak in de file of moeten we ons in overvolle bussen wringen. Maar hoe komt het dat er zoveel stilstand is op de baan? En hoe kunnen we deze knoop ontwarren? Aan het einde van deze EDUbox zijn jullie zelf mobiliteitskampioenen!

WELKOM IN DE EDUBOX MOBILITEIT!

Ga naar de volgende slide

2

DE BENODIGDHEDEN

☐  Een slim team

☐  Een smartphone, tablet of computer

☐  Een verbinding met het internet

HOE WERKT HET?

☐  Ga naar www.lessonup.app
     en voer de zes-cijferige code
     en je naam in. 

☐  Wacht op het eerste  interactieve

     onderdeel.

2 WELKOMBIJDEEDUBOXMOBILITEIT!

Tevoet,metdefiets,deautoofdetrein:erzijnzoveelmanierenomonsteverplaatsen.Tochstaanwevaakindefileofmoetenweonsinovervollebussenwringen.Maarhoekomthetdaterzoveelstilstandisopdebaan?Enhoekunnenwedezeknoopontwarren?AanheteindevandezeEDUboxzijnjulliezelfmobiliteitskampioenen!

Veelsucces!

3

5p.

EEN OVERZICHT

01  Mijn mobiliteit

29p.

03  Aan de slag met
       dilemmakaarten

11p.

02  Verkeer in
       de knoop

45p.

04  Meer weten

Lesoverzicht doelen

Jullie gaan 2 lesuren aan de slag met deze EDUbox. Er zijn 4 hoofdstukken:

1. Hoe verplaats jij je naar school of de sportclub? Eerst neem je je eigen mobiliteit onder de loep.
2. Je bekijkt vervolgens welke impact al jouw verplaatsingen hebben op de maatschappij.
3. Je gaat nu zelf aan de slag met een simulator van een fictieve stad. Je doel: iedereen mobiel maken! Nadien kom je meer te weten over hoe je de mobiliteitsproblemen kunt aanpakken.
4. Wil je nog meer weten?Dan vind je in dit hoofdstuk allerlei interessante links.

01

MOBILITEIT

MIJN

4

5

01 HOE VERPLAATS JIJ JE?

Hoe ga jij meestal naar school?

Te voet

Fiets, step, e-step . . .

Carpoolen

Auto

Openbaar vervoer

Waarom maak je de keuze om op deze manier naar school te gaan? 

Tijdwinst

Milieu

Gezondheid

Veiligheid

Vrijheid

Geen andere optie

5

01 HOE VERPLAATS JIJ JE?

Te voet

Fiets, step, e-step . . .

Carpoolen

Auto

Openbaar vervoer

Tijdwinst

Milieu

Gezondheid

Veiligheid

Vrijheid

Geen andere optie

Hoe verplaats je je meestal in je vrije tijd (hobby’s, afspreken met vrienden …)?

Waarom maak je de keuze om je op deze manier in je vrije tijd te verplaatsen?

Ben jij een flitsende luipaard, een flexibele 

kameleon of een moedwillige zebra?

7

8

OPDRACHT

Vergelijk je profiel nu eens met dat van de anderen in je groep. Bespreek de volgende vragen:

1. Klopt de omschrijving met hoe jij bezig bent met je mobiliteit?
   
2. Ben je in het echt meer of minder bewust bezig met je verplaatsingen?
3. Ben je verrast door het resultaat van iemand anders in je groep? Waarom?

Bekijk nu de eerste video. Verkeerskundige Werner De Dobbeleer legt uit waarom jonge mensen vaak betrokken zijn bij ongevallen.

02 HOE VERPLAATS JIJ JE?

9

Op de baan ben je bijna nooit alleen. Je deelt die met andere weggebruikers, die bovendien andere vervoersmiddelen gebruiken. Je krijgt daardoor een mix van voetgangers, fietsers, brommers, auto’s en bussen. Om die mix in goede banen te leiden zijn er verkeersregels gemaakt, zodat iedereen veilig kan bewegen.

Wist je dat jongeren vaker het slachtoffer zijn van verkeersongelukken dan oudere mensen? Vaak is dit omdat ze nog moeten wennen aan het verkeer. Daarom is het belangrijk dat iedereen de regels kent en ze ook opvolgt.

10

OPDRACHT

De politie houdt op een interactieve website de gegevens bij van alle ongevallen in Vlaanderen. Dit is een handig hulpmiddel om te zien waar de gevaarlijkste kruispunten zich bevinden.

Benieuwd hoe de situatie er in jouw buurt uitziet? 

Laten we dan even een kijkje nemen!

Klik hier om naar de website te gaan

1

Zoom in op de kaart en zoek naar de route van bij jou thuis naar school.

2

In de balk rechts kan je 'ongevallen' en 'scholen' aanvinken.

3

Je kan rechts ook kijken naar de tijdstippen en de ernst van de ongevallen.

4

Bespreek in groep: komen de cijfers overeen met je veiligheidsgevoel op je route?

5

02

IN DE KNOOP

VERKEER

11

Hoeveel keer meer kilometers worden 

er nu in 90 minuten afgelegd 

in vergelijking met vroeger?

12

1. evenveel
2. twee keer zoveel
3. drie keer zoveel
4. vier keer zoveel

• Niet alleen jij maakt veel verplaatsingen in je dagelijks
   leven, ook andere mensen zijn vaak onderweg. Om precies
   te zijn: in Vlaanderen is iedereen elke dag gemiddeld 83
   minuten onderweg, of ongeveer 1,5 uur.
   
• Dit is in de loop van de tijd niet veel veranderd. Toen onze
   oma’s en opa’s jong waren, reisden zij ook al tussen 70 en
   90 minuten per dag.
   
• Maar er is een verschil: in die 1,5 uur leggen we vandaag
   grotere afstanden af dan vroeger. Hoe dit komt? Wel, omdat auto’s en het openbaar 
   vervoer sneller zijn geworden én de overheid meer en betere straten heeft aangelegd.
   
• Het zal je dan ook niet verbazen: al onze verplaatsingen hebben een grote impact op 
   de maatschappij. Maar over welke impact gaat het precies?

02.1 ELKE VERPLAATSING HEEFT IMPACT

13

Vroeger

Nu

Kilometers afgelegd in 90 minuten

IMPACT OP VERSCHILLENDE DOMEINEN

14

Onze verplaatsingen hebben een impact op de mens, op de economie en op het milieu. We noemen deze domeinen de 3 P's, naar de eerste letter van het Engelse woord. Elk domein verdelen we op de volgende pagina’s verder onder, zodat we straks in totaal 8 onderwerpen hebben. Elke verplaatsing heeft een positieve of negatieve impact op deze onderwerpen.

Impact op de economie

"Profit"

Impact op de mens

"People"

Impact op het milieu

"Planet"

Hoe heeft onze verplaatsing 

impact op de mens?

15

16

Bereikbaarheid
We kunnen ons voor een activiteit verplaatsen van punt A naar punt B.

Leefbaarheid

Autoverkeer kan leiden tot veel geluid en drukte; fietsverkeer juist niet.

Veiligheid

We willen ons veilig verplaatsen, zonder gewonden of doden.

Gezondheid

We kunnen ons op een sportieve manier verplaatsen, meer bewegen is gezond.

IMPACT OP DE MENS (“PEOPLE”)

Hoe heeft onze verplaatsing 

impact op de economie?

16

Economie

Transport van spullen en ritten voor het werk dragen bij aan de economie.

IMPACT OP DE MENS (“PEOPLE”)

Doorstroming

Vertragingen of files leiden tot tijdverlies.

IMPACT OP DE ECONOMIE (“PROFIT”)

17

Hoe heeft onze verplaatsing 

impact op het milieu?

19

20

IMPACT OP HET MILIEU (“PLANET”)

Klimaat

CO²-uitstoot draagt bij tot klimaatverandering.

Luchtkwaliteit

Stikstof (NOx), fijn stof en andere uitstoot leidt tot slechtere luchtkwaliteit.

• De afgelopen decennia zijn we in Vlaanderen steeds mobieler geworden. We leggen grotere afstanden
   af en moeten de weg ook met steeds meer mensen delen. Dit extra verkeer heeft geleid tot immobiliteit:
   we staan soms meer stil op de weg dan dat we vooruitgaan.
   
• Dit probleem duikt niet alleen bij ons op. Overal in de wereld zien we dezelfde problemen met mobiliteit.
   Toch is de situatie uniek in elke stad of elk land. Zo heeft ook de mobiliteitsknoop in Vlaanderen zeer
   typische oorzaken.
   
• Maar wat zijn nu de precieze oorzaken van de mobiliteitsknoop in Vlaanderen?
   Dat komen jullie te weten op de volgende pagina's! 

02.2 HET VERKEER STAAT STIL

21

22

Zowel de spoorlijnen als de wegen in ons land zijn vrij oud. De grootste werken aan de infrastructuur zijn gebeurd tot de jaren 1970, terwijl het verkeer nadien nog sterk is gegroeid. Daardoor zitten onze wegen en spoorlijnen overvol. Dit leidt tot veel meer files op de weg en vertragingen bij de treinen.

OUDE INFRASTRUCTUUR

IMPACT OP DE MENS (“PEOPLE”)

23

VERBAND TUSSEN

ECONOMIE EN VERKEER

Als het goed gaat met de economie, verdienen de mensen meer geld en willen ze ook meer spullen kopen. Hierdoor moeten ook meer spullen worden gemaakt. Voor speelgoed, gsm’s en kleding is het veel goedkoper om dat in Azië of Afrika te doen. Zij komen dan met het vliegtuig of de boot naar Europa, om nadien nog met de vrachtwagen tot in de winkels te geraken. Daarnaast kunnen mensen met dit geld ook relatief goedkoop en ver op vakantie gaan. Dit fenomeen was vroeger typisch voor landen in het Westen. Maar door de economische groei in de andere landen, zien we dit tegenwoordig in elke stad in de wereld. *Mensen verdienen meer geld, kopen meer spullen en kunnen zich ook een auto veroorloven.*Als het goed gaat met de economie, verdienen de mensen meer geld en willen ze ook meer spullen kopen. Hierdoor moeten ook meer spullen worden gemaakt. Voor speelgoed, gsm’s en kleding is het veel goedkoper om dat in Azië of Afrika te doen. Zij komen dan met het vliegtuig of de boot naar Europa, om nadien nog met de vrachtwagen tot in de winkels te geraken. Daarnaast kunnen mensen met dit geld ook relatief goedkoop en ver op vakantie gaan.

Dit fenomeen was vroeger typisch voor landen in het Westen. Maar door de economische groei in de andere landen, zien we dit tegenwoordig in elke stad in de wereld. Mensen verdienen meer geld, kopen meer spullen en kunnen zich ook een auto veroorloven.

24

In de stad is het simpel om je met de metro, tram, per fiets of te voet te verplaatsen, omdat de afstanden meestal kort zijn.

Maar in Vlaanderen wonen veel mensen in dorpen en wijken op het platteland of langs drukke wegen. Voor hen is een auto gemakkelijker, omdat op die plekken minder bussen en treinen rijden en niet alles bereikbaar is met de fiets. Als meer mensen met de auto naar het werk moeten, staan ze ook meer in de file.

WONINGEN

LIGGEN VERSPREID

IMPACT OP DE MENS (“PEOPLE”)

25

LIMIETEN VAN

OPENBAAR VERVOER

De overheid investeerde de laatste 20 jaar extra in het openbaar vervoer om de files te verkleinen. Er zijn treinsporen bijgekomen en er rijden meer treinen, trams en bussen. Bovendien krijgen veel werkende mensen een goedkoop of gratis abonnement. Ook leerlingen en studenten moeten niet veel betalen.

Zo laat een deel van de mensen steeds vaker hun auto aan de kant staan omdat ze de files beu zijn. Maar dit is geen oplossing, aangezien bussen ook in de file staan. En door de oude infrastructuur, die men volop vernieuwt, hebben de (overvolle) treinen vaak vertragingen. Daarom schakelen mensen steeds meer over op de fiets of elektrische fiets.

26

In België kost het niet veel om je te verplaatsen. Er zijn bijvoorbeeld de goedkope abonnementen voor het openbaar vervoer. En de fietsvergoedingen, wanneer mensen met de fiets naar het werk rijden. Daarnaast krijgen veel mensen een auto van het werk, omdat dit voor bedrijven goedkoper is.

Dit stimuleert ons om ver weg van onze school of ons werk te gaan wonen. Terwijl er net minder verkeer zou zijn als we dicht bij onze bestemmingen wonen.

GOEDKOPE

VERPLAATSINGEN

27

WAT GA JIJ DOEN?

Al dat reizen is niet goed voor het klimaat. Met Europa is afgesproken dat we minder CO2 willen uitstoten om de klimaatopwarming tegen te gaan. 

Er zijn 2 manieren om dit te doen:

minder verplaatsen

op een meer duurzame manier verplaatsen

Bekijk nu de volgende video. Verkeersexpert Hajo Beeckman legt jullie uit wat de overheid doet om de immobiliteit aan te pakken.

02.3 WAT DOET DE OVERHEID?

Heel wat dingen die in de loop van de tijd zijn gegroeid, dragen bij aan de verkeersknoop in Vlaanderen. Het is dan ook onmogelijk om al deze problemen in ons eentje op te lossen.

Voor die oplossingen kijken we naar de overheid. Maar wat doet die eigenlijk al om de knoop te ontwarren?

28

03

DE SLAG

AAN

29

Voor elke verplaatsing zijn er verschillende mogelijkheden. Het is aan jou om keuzes te maken! Maar elke keuze heeft wel een impact op de 8 parameters uit deel 2. Deze beïnvloeden het uiteindelijke resultaat van je simulatie.

29

WELKE KEUZE MAKEN JULLIE?

Bereikbaarheid

Leefbaarheid

Klimaat

Doorstroming

Veiligheid

Gezondheid

Luchtkwaliteit

Economie

31

OPDRACHT

☐   Open elk apart de simulator door op de knop te klikken.

☐   Doorloop de simulatie stap voor stap.

☐   Experimenteren mag!
      Maar hou altijd de parameters onderaan het scherm in de gaten.

☐   Mail aan het einde de resultaten van de simulatie naar jezelf.

OPEN DE SIMULATOR >

Wow! Dat was een moeilijke opdracht, toch? 
Heb je iedereen mobiel gekregen?

Je zal het zeker en vast gemerkt hebben: het is onmogelijk om op alle parameters tegelijk goed te scoren, welke keuze je ook maakt. Maar dat is normaal. Want als je bijvoorbeeld belang hecht aan leefbaarheid (door in een rustige omgeving te gaan wonen), moet je misschien verder reizen om naar je werk of de winkels in de stad te gaan. En dit heeft dan weer een effect op de files en de luchtkwaliteit.

Zo hangt alles voortdurend samen. Als je iets verandert, heeft dat een positieve impact op de ene parameter en een negatieve impact op de andere. Het is dus een kwestie van een balans te zoeken waarmee je op zoveel mogelijk parameters zo goed mogelijk probeert te scoren.

32

33

OP WELKE PARAMETERS SCOORDE JIJ GOED?

Als je nu je eigen resultaat vergelijkt met dat van de anderen in je groep, zie je dat de scores voor de parameters bij iedereen anders zijn. Ook dit is heel logisch, want tijdens de simulatie heeft iedereen andere keuzes gemaakt. 

bereikbaarheid

economie

veiligheid

doorstroming

leefbaarheid

luchtkwaliteit

gezondheid

klimaat

Wat zijn de grootste problemen

in je fictieve stad?

34

Bekijk nu de volgende video. Jan Adriaenssens, expert in technologische mobiliteits- oplossingen, helpt ons de knoop te ontwarren.

03.2 DE VERKEERSKNOOP ONTWARD

Alle mobiliteitsproblemen zomaar ineens oplossen is onmogelijk, zoals je hebt gezien in de simulatie. Bovendien is het resultaat van een verandering in het echt maar na een tijdje zichtbaar. De beslissingen die we als maatschappij nu nemen, verbeteren onze mobiliteit pas in de toekomst.

Maar wat zijn dan mogelijke oplossingen voor de verkeersknoop? En hoe kunnen deze je helpen om de problemen in de simulatie aan te pakken?

35

ENKELE OPLOSSINGEN

De overheid kan investeren in een betere infrastructuur, bijvoorbeeld in aparte rijbanen voor het openbaar vervoer of veilige fietspaden. Ook kan ze het delen van vervoersmiddelen stimuleren, want eigenlijk staat een auto of een fiets vaak stil. Minder auto’s en fietsen zorgen direct voor meer vrije ruimte. En ook technologie kan in de toekomst de verkeersknoop helpen ontwarren:

36

Slimme verkeerslichten

Sensoren

Smartphone

Slimme verkeerslichten houden in de gaten hoeveel weggebruikers er staan te wachten, zodat ze het verkeer vlotter en veiliger laten doorstromen.

Sensoren in wegen, voet- en fietspaden sturen constant gegevens door, zodat het hele kruispunt altijd veilig is. Ook voor grote groepen voetgangers en fietsers.

Met een app op je smartphone kan je gemakkelijk zien wat de snelste route is naar je bestemming. Je koopt daarmee één ticket voor alle transportmiddelen die je gebruikt.

Rolstoelgebruikers en slechtzienden

Er moet extra aandacht zijn voor rolstoelgebruikers en slechtzienden zodat zij zich ook veilig en gemakkelijk kunnen verplaatsen.

37

03.3 JE MOBILITEIT IN 10 JAAR

☐   Op de volgende slides staat telkens een dilemma.

☐   Lees op elke dilemmakaart de 2 mogelijke antwoorden voor.

☐   Kies elk een antwoord.
      Hou daarbij altijd je toekomst in gedachten.

☐   Laat iedereen zijn keuze verdedigen.
      Er zijn geen slechte antwoorden!

38

DILEMMA 1

39

DILEMMA 2

40

DILEMMA 3

41

DILEMMA 4

42

DILEMMA 5

43

DILEMMA 6

44

DILEMMA 7

03.4 IEDEREEN DRAAGT BIJ

Heb je bij de dilemma’s soms tegenstrijdige antwoorden moeten geven? Dat is normaal. Mobiliteit is een complex iets! Het stopt niet bij het vervoersmiddel waar je gebruik van maakt. Het gaat ook om je woonplaats, of de keuze die je maakt tussen bijvoorbeeld lokale handelaars en supermarkten. 

Maar al die keuzes hebben wel een invloed op de hele maatschappij. Als we de mobiliteitsproblemen willen aanpakken, moeten we dus niet alleen kijken naar de overheid. Ook elke kleine beslissing die jij maakt, heeft een impact op onze gemeenschappelijke mobiliteit. Stel dat iedereen met de auto gaat werken, dan staan we in een file zonder eind. We moeten dus een evenwicht zoeken tussen de verschillende vervoersmiddelen. En dat elke keer opnieuw wanneer we buitenkomen om te pendelen, te winkelen of naar onze hobby te gaan.

36

04

WETEN

MEER

45

Klik hier voor een KLAAR over zelfrijdende auto’s.

VRT NWS KLAAR

47

Ben je na het doornemen van deze EDUbox enthousiast geworden over mobiliteit? En wil je meer weten over de verschillende problemen en de mogelijke toekomstscenario’s? Op onderstaande links kan je terecht voor meer informatie!

KLAAR is een project van VRT NWS. KLAAR biedt wekelijks video’s aan met duiding bij het nieuws op maat van jongeren. KLAAR zorgt ervoor dat een ingewikkeld of gevoelig onderwerp op een duidelijke manier wordt uitgelegd.

HAAL JE RIJBEWIJS B MET DE PERFECTE COPILOOT!

48

Wil je de theorie voor je rijbewijs B onder de knie krijgen? En heb je graag wat hulp tijdens je oefenperiode? Dan is het gratis leerplatform mijnrijbewijsB.be je perfecte copiloot! Dankzij het platform kan je studeren en oefenen op jouw tempo, waar en wanneer je wil. Je oefent met behulp van meerkeuzevragen, video’s, checklists, proefexamens en vlogs. En als je inlogt, zie je in een oogopslag waar je staat én wat je scores zijn.

Voor theorie en praktijk helpt mijnrijbewijsB.be je graag op weg als veilige chauffeur.

PROBEER HET ZELF!

49

Deze demo van de Urban Digital Twin van Antwerpen visualiseert 3 scenario’s. Op het dashboard kan je kiezen voor (1) een marathon, (2) een afgesloten straat, of (3) stormweer. Je bepaalt bij het gekozen scenario ook of je de impact wilt zien op de verkeersstromen of op het stikstofgehalte in de lucht. De 3D-plattegrond toont meteen het effect en de intensiteit ervan gedurende een tijdsverloop van 24 uur.

BEKIJK DE DEMO >

BORDSPEL: MOBILITY IS A SERIOUS GAME

50

Ben jij ervan overtuigd dat innovaties (zoals zelfrijdende auto’s en drones) kunnen helpen om het mobiliteitsprobleem op te lossen? Of ben je eerder sceptisch over de impact van technologie?

Het bordspel Mobility is a serious game laat je spelenderwijs ontdekken wat er nog allemaal nodig is om bepaalde innovaties te doen slagen, zoals samenwerking tussen de verschillende betrokken mensen en diensten.

BEKIJK HET SPEL >

UNIVERSITEIT VAN VLAANDEREN

51

In de colleges van de Universiteit van Vlaanderen behandelen topwetenschappers uit heel Vlaanderen online een boeiend vraagstuk. 

In een kwartier tijd krijg je een antwoord op vragen zoals:

KLIK HIER

KLIK HIER

Hoe zorgt virtual reality voor minder verkeersdoden?

Hoe kunnen steden autoverkeer verminderen? 

BOEKEN EN ARTIKELS

52

Aangezien mobiliteit (en vooral de bijhorende problemen) een impact hebben op iedereen, zijn er de laatste jaren heel wat interessante boeken en artikels over het thema verschenen. Zij gaan vaak dieper in op één aspect en zijn dus zeker een aanrader als je je verder wil informeren!

☐ Klik hier voor het boek: ‘Het mobielste land ter wereld. Een dialoog over duurzame mobiliteit’ van Thomas Vanoutrive en Kobe Boussauw (2014)

☐ Klik hier voor het boek: ‘Met een factor 8 naar de mobiliteit van de toekomst’ van Cathy Matharsis (2020) 

☐ Klik hier voor het artikel: ‘De stad van de toekomst is er eentje waarin je zeker wil wonen’ van Jan Adrieanssens, directeur City of Things bij imec (2019)

PODCAST

50

Cathy Matharsis (professor duurzame mobiliteit aan de Vrije Universiteit Brussel) legt in deze podcastaflevering van EOS Wetenschap uit hoe we onze duurzamer kunnen verplaatsen. Ze geeft de luisteraar inspiratie en handige inzichten.

Wist je bijvoorbeeld dat thuislevering duurzamer is dan fysiek shoppen, als je tenminste bij lokale webwinkels shopt?

BELUISTER DE PODCAST