5.1. Een verdeelde wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3-6

H4: Koude oorlog.

De Koude Oorlog (1945-1989)

Van bondgenootschap naar aartsvijand

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen wat de verschillen zijn tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie en op welke manier dit leidde tot de Koude Oorlog.

Wat betekent de Koude Oorlog?

1. Een oorlog gevoerd in een koude periode
2. Een oorlog waarin veel actie ondernomen wordt
3. Een oorlog waarin weinig actie ondernomen wordt
4. Een oorlog in de winter.

We laten de Koude Oorlog beginnen na:

1. de nederlaag van Duitsland (mei 1945)
2. de dood van Roosevelt (april 1945)
3. de nederlaag van Japan (augustus 1945)
4. het aftreden van Churchill (augustus 1945)

Welke overeenkomst is er tussen de drie donkergrijs gekleurde landen (1, 2 en 3)?

Gebruik de bron

1. Deze landen hadden een communistische regering.
2. Deze landen kenden een democratische regeringsvorm.
3. Deze landen vormden samen een militair bondgenootschap.
4. Deze landen waren dictaturen.

Wie zijn de grootmachten ná de Tweede Wereldoorlog?

1. Engeland, Verenigde Staten, Sovjet-Unie
2. Frankrijk, Verenigde Staten, Sovjet-Unie
3. Verenigde Staten, Sovjet-Unie
4. Engeland, Frankrijk, Verenigde Staten, Sovjet-Unie

Welk land was tijdens de Koude Oorlog de belangrijkste tegenstander van het Westen?

1. Duitsland
2. Frankrijk
3. Sovjetunie
4. Vietnam

De Koude Oorlog

Conflict tussen Verenigde Staten en Sovjet-Unie tussen 1945-1991. Het is een periode van vijandschap tussen het kapitalistische Westen en het Communistische Oosten. De verhoudingen waren kil te noemen. Ondanks conflicten en lokale oorlogen kwam het niet tot een echte grote oorlog.

Conferentie van Jalta

februari 1945

De grote leiders kwamen in 1945 bijeen.

Franklin Delano Roosevelt

President van de Verenigde Staten

Jozef Stalin

Leider van de Sovjet-Unie

Winston Churchill

Minister-President van Groot-Brittannië

De zgn. percentages agreement vond plaats in Moskou 1944, en niet in Jalta. Het is vooral een mooi voorbeeld van hoe de Grote Drie een verdeling voor Europa bedachten.

Conferentie van Jalta (februari 1945)

• Churchill (GB), Roosevelt (VS) en Stalin (SU)
  

• Hoe zien Europa en de wereld er na de oorlog uit?

• Wie heeft macht en invloed in Europa?

• Wat doen we met Duitsland én de Duitsers?
  

Conferentie van Jalta (afspraken) (1)

• Oprichting van de Verenigde Naties (VN)

• Democratische regeringen in Europa

• Stalin wordt bondgenoot in de oorlog tegen Japan

• Straffen van oorlogsmisdadigers

Conferentie van Jalta (afspraken) (2)

• Denazificatie en democratiseren

• Invloedssferen

• Bezettingszones: Duitsland en Berlijn worden verdeeld in 4 zones

Verenigde Staten

• Democratie

• Kapitalisme

• Vrijheid

• Verschillen (arm/rijk, blank/zwart)

Sovjet-Unie

• Dictatuur

• Communisme

• Onderdrukking

• Gelijkheid, soms dan...

Kenmerken (1)

• Koude/kille relatie tussen beide landen

• Geen echte oorlog tussen beide landen

• Wel oorlog tussen sommige van hun bondgenoten

• Grote spanningen en angst in de wereld

Kenmerken (2)

• Beide landen hebben veel kernwapens
  

• Er ontstaat een wapenwedloop

• Beide landen geloven in hun eigen (economische) systeem

• Beide landen willen hun eigen systeem in de wereld verspreiden

Verenigde Naties

• opgericht in oktober 1945
  

• 193 landen zijn lid
  

• Veiligheidsraad:
  

5 permanente leden (Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, China, Sovjet-Unie)

10 wisselende leden

Vergeet dit ook niet: de permanente leden van de Veiligheidsraad hebben veto-recht. Als één van hen dit gebruikt, gaat een plan niet door.

Video

Clipphanger: Waarom is de VN opgericht?

Invloedssferen

• Verdeling van Europa:
  

• Gebied dat jij hebt veroverd op de Duitsers, daar heb jij invloed

• Jij mag bepalen wat in dat gebied gebeurt (economie, politiek)

• Vergeet dit ook niet: De ander mag niet ingrijpen in dat gebied, ook al zie je er van alles gebeuren waarmee je het niet eens bent.
  

Verdeling van Duitsland

• Duitsland (tijdelijk) niet meer zelfstandig
  

• Vier bezettingszones onder leiding van: Frankrijk, Engeland, de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten
  

• Ook Berlijn wordt in 4 zones verdeeld
  

• Reizen tussen bezettingszones is geen probleem
  

• Vergeet dit ook niet: Berlijn ligt in de bezettingszone van de Sovjet-Unie
  

Helder plan, 

maar waarom gaat het mis?

Begin van de Koude Oorlog (vanaf 1945)

• Geen gezamelijke vijand meer: Hitler is verslagen
  

• Andere spelers: Churchill en Roosevelt zijn er niet meer bij (Potsdam, juli 1945)
  
• 
  

• Stalin krijgt steeds meer communistische invloed in delen van Oost-Europa
  

• De VS hebben een atoombom (angst bij de SU)
  

Clement Attlee  won na de oorlog in 1945 de verkiezingen van Winston Churchill

Roosevelt is vervangen door Truman.

Stalin

Andere spelers: Churchill en Roosevelt zijn er niet meer bij (Potsdam, juli 1945)

Roosevelt is vervangen door Truman.

Trumandoctrine =

Truman wilde de populariteit van het communisme indammen. De Verenigde Staten had de plicht om in te grijpen als een land communistisch dreigde te worden. 

President Truman:"...Ik geloof dat het de politiek van de VS dient te zijn om vrije volken te steunen die zich verzetten tegen pogingen tot onderdrukking door gewapende minderheden of door druk van buiten..."

Containmentpolitiek, ook wel indammingspolitiek genoemd, was een onderdeel van het Amerikaanse buitenlandse beleid, zoals door president Truman in 1947 werd geformuleerd in de Truman-doctrine

Gevolgen

• Er wordt niet meer gepraat
  

• Steeds minder vertrouwen tussen de landen

• Geen oplossing voor Duitsland en Berlijn

• Ontstaan van twee machtsblokken in Europa

• De grens van deze twee blokken loopt dwars door Duitsland (en Europa)
  

Invloedssferen

• Verdeling van Europa:
  

• Gebied dat jij hebt veroverd op de Duitsers, daar heb jij invloed

• Jij mag bepalen wat in dat gebied gebeurt (economie, politiek)

• Vergeet dit ook niet: De ander mag niet ingrijpen in dat gebied, ook al zie je er van alles gebeuren waarmee je het niet eens bent.
  

From Stettin in the Baltic to Trieste in the Adriatic an 'iron curtain' has descended across the Continent. Behind that line lie all the capitals of the ancient states of Central and Eastern Europe. Warsaw, Berlin, Prague, Vienna, Budapest, Belgrade, Bucharest and Sofia; all these famous cities and the populations around them lie in what I must call the Soviet sphere, and all are subject, in one form or another, not only to Soviet influence but to a very high and in some cases increasing measure of control from Moscow.

vrij vertaald: "Van Stettin aan de Oostzee tot Triëst aan de Adriatische Zee, is een 'ijzeren gordijn' neergelaten dwars door het Europese continent. Achter die lijn liggen alle hoofdsteden van de oude staten van Centraal- en Oost-Europa. Warschau, Berlijn, Praag, Wenen, Boedapest, Belgrado, Boekarest en Sofia; al deze beroemde steden en de bevolkingen eromheen, liggen binnen de Sovjetsfeer en zijn alle in een of andere vorm onderworpen, niet alleen aan de Sovjetinvloed, maar in grote en steeds grotere mate aan directe beheersing door Moskou."

Ijzeren gordijn = Grenslijn tijdens de koude oorlog tussen Oost- en West- Europa die zwaar bewaakt werd.  Van 1945 tot 1989 liep deze grens dwars door Europa. 

Amerikaanse buitenlandse politiek na 1945

• Beschermen van vrijheid en democratie (Trumanleer)
  

• Voorkomen dat meer landen communistisch worden (Containmentpolitiek)

• Actief helpen bij de wederopbouw van Europa (Marshallplan)

• Vergeet dit ook niet: met het Marshallplan wilden de Amerikanen ook voorkomen dat Europa voor het communisme zou kiezen.
  

Oprichting van de Navo

• Opgericht in april 1949
  

• Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (Engels: NATO)
  

• Oorspronkelijk militair bondgenootschap tussen Noord-Amerika en West-Europa tegen het communisme

• De NAVO bestaat nog steeds
  

Warschaupact, 1955

• Militair bondgenootschap van de Sovjet-Unie
  

• Tegenhanger van de NAVO
  

• Opgericht als reactie op toetreding van West-Duitsland tot de NAVO
  

• Heeft bestaan tot 1991

Begrippen uit deze les

• Koude Oorlog
• kapitalisme
• communisme
• Conferentie van Jalta
• Conferentie van Potsdam
• invloedssferen
• Verenigde Naties
• bezettingszones
• Marshallplan
• Navo
• Trumanleer
• Containmentpolitiek
• Warshaupact
• IJzeren Gordijn. 

Personen uit deze les

• Winston Churchill
• Josef Stalin
• Franklin Roosevelt
• Harry Truman
• Clement Attlee

Jaartallen uit deze les

• februari 1945: Conferentie van Jalta
• juli 1945: Conferentie van Potsdam
• oktober 1945: oprichting VN
• vanaf 1945: bezettingszones in Duitsland
• 1948-1952: Marshallplan
• april 1949: oprichting NAVO

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen