D2BTh6 B3a Geslachtelijke voortplanting

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 2

D2BTh6 B3

Geslachtelijke voortplanting

Info gebruikt van:

Malmberg methode Biologie en verzorging voor jou

Biologiepagina.nl

Bioplek.org

Biologieweb.nl

e.a. 

Wat heeft erfelijkheid met geslachtelijke voortplanting te maken?

Huiswerk

Handboek: Lezen blz. 73 t/m 75

Werkboek: Maak opdracht 15 t/m 19 (blz. 81 t/m 83)

Test jezelf

Kleur van het haar

Homozygoot - Heterozygoot

De kleur van het haar is een erfelijke eigenschap. Elke lichaamscel van de mens bevat een genenpaar dat informatie bevat over de haarkleur.

Sommige mensen hebben een genenpaar dat 

2 genen heeft voor zwart haar. Sommige 1 gen voor zwart haar en 1 gen voor blond haar.

Er kunnen ook mensen zijn met 2 genen voor blond haar. Een genenpaar voor een erfelijke eigenschap kan dus uit 2 gelijke genen of 2 ongelijke genen bestaan.

homozygoot: 2 genen gelijk

heterozygoot: 2 genen ongelijk

Genenparen

Een DNA-verwantschapstest onderzoekt genenparen die ongelijk zijn. De helft van een genenpaar is afkomstig van de moeder, de andere helft van de vader.  

Als een genenpaar ongelijk is, kan worden uitgezocht welk gen van de vader of moeder komt.

Genenpaar: 2 gelijke genen

Homozygoot

1

Genenpaar: 2 ongelijke genen

heterozygoot

2

Genenpaar: 2 gelijke genen

Homozygoot

3

Genenpaar: 2 ongelijke genen

Heterozygoot

4

Genenpaar: 2 gelijke genen

Homozygoot

5

van...

bijv. van moeder

van...

bijv. van vader

Mathilde laat een permanentje zetten bij de kapper. Verandert hierdoor haar genotype en haar fenotype?

1. genotype wel fenotype niet
2. genotype niet fenotype wel
3. genotype niet fenotype niet
4. genotype wel fenotype wel

Het genotype van een organisme komt tot stand op het moment van .......................

1. innesteling
2. dat de eicel die de zaadcel binnendringt
3. bevruchting
4. de invloed van het milieu

Erfelijke eigenschap 'lol'

Onzin natuurlijk maar ...

Als een erfelijke eigenschap zou zijn: Altijd lol of nooit lol

Dán zie je hier het fenotype: altijd lol

Leerdoel

Je weet dat genen in paren voorkomen.

Je weet dat een genenpaar voor een erfelijke eigenschap uit twee gelijke genen kan bestaan (homozygoot) of twee ongelijke genen (heterozygoot).

Geslachtelijke voortplanting

Bij geslachtelijke voortplanting smelten 2 geslachtscellen samen waardoor een nieuw organisme ontstaat. 

In een lichaamscel komen genenparen voor maar in een geslachtscel zit van dat genenpaar maar één gen. 

In de afbeelding zie je een lichaamscel van een man met 3 chromosoomparen met een genenpaar met twee ongelijke genen. Daarvan komt telkens één gen in een zaadcel. 

Welke waar in komt, is toeval.  Je ziet 4 zaadcellen.

Ook bij de eicellen van de vrouw bepaalt het toeval welk gen in een eicel komt. 

Er ontstaan op deze manier veel verschillende genotypen.

Ook bij de eicellen van de vrouw zijn er veel verschillende genotypen.

Het antwoord vind je op een van de volgende slides

Op een chromsoom van een zaadcel ligt de informatie van de oogkleur en de lichaamsbouw.
In welke van onderstaand weefsel zullen we later bij het kind deze informatie NIET terugvinden?

1. huidcel
2. de eicel
3. darmcel
4. levercel

Vanaf welk moment
staat je genotype vast?

1. vanaf de geboorte
2. vanaf de bevruchting
3. komt nooit echt tot stand want het verandert steeds
4. vanaf ongeveer de puberteit o.i.v. de hormonen

Geslachtelijke voortplanting

Omdat er veel mogelijkheden zijn,

is er bij geslachtelijke voortplanting veel variatie in de genotypen van de nakomelingen. 

De fenotypen verschillen daardoor ook 

veel van elkaar.

Antwoorden: variatie in het genotype 

bij de zaadcellen  (een van de vorige slides)

Bij een kikker bevatten bepaalde cellen per kern
in totaal 13 chromosomen.

Zijn deze cellen geslachtscellen of lichaamscellen?

In lichaamscellen komen chromosomen in paren voor.

Altijd een even aantal.

1. geslachtscellen
2. lichaamscellen
3. kun je niet weten
4. dat kan beide zijn

Dave zegt: De informatie van een genenpaar is altijd gelijk

Jarco zegt: De geslachtscellen van een vrouw hebben allemaal hetzelfde genotype

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. Dave : waar Jarco: nietwaar
4. Dave: nietwaar Jarco: waar

Merle zegt: Op elk chromosoom ligt 1 gen

Sencer zegt: Chromosomen komen in lichaamscellen in paren voor

1. Beide waar
2. Beide nietwaar
3. Merle waar
4. Sencer waar

Leerdoel

Je kunt uitleggen hoe het komt dat er veel verschillende genotypen ontstaan na de bevruchting.

Je gebruikt bij de uitleg de woorden 

chromosomenpaar - genenpaar met twee ongelijke genen - genenpaar met gelijke genen - zaadcel - eicel.

Tweelingen

Meestal komt er bij de ovulatie één eicel vrij uit de eierstok. ALS er twee eicellen vrijkomen, kunnen deze beide bevrucht worden. Elk door een andere zaadcel. De bevruchte eicellen ontwikkelen zich dan tot twee babys. We noemen dat een twee-eiïgetweeling. Ze ontstaan door de bevruchting van twee eicellen. Beide hebben een verschillend genotype.

Een tweeling kan ook ontstaan uit één bevruchte eicel. 

Dat gebeurt doordat de bevruchte eicel tijdens de eerste delingen van elkaar losraakt. De twee klompjes cellen ontwikkelen zich vanuit die ene bevruchte eicel tot twee baby's. Ze hebben hetzelfde genotype, het is een één-eiïge tweeling.

Zie je één-eiïge of twee-eiïge tweelingen in de afbeeldingen?

Twee-eiig

1

Niet vanwege de kleur van het haar (kleurspoeling verandert het genotype niet).

Twee-eiige tweeling vanwege andere waarneembare verschillen.

Bijv. de vorm van de neus / kleur van de ogen.

2

Twee-eiig of Een-eiïg

Deze jongens lijken wel HEEL VEEL op elkaar: één-eiïg

3

Deze jongens lijken wel HEEL VEEL op elkaar: één-eiïg

Luuk en Siem de Jong, voetballers

4

Deze meiden lijken wel HEEL VEEL op elkaar: één-eiïg

Copy - Paste

Hetzelfde genotype

5

?

Eén-of twee-eiïg

  en wat weet je van het genotype?

 Leguit 

wat je ziet op de afbeeldingen

Twee-eiige tweeling

Ontstaat uit twee eicellen die beide door een zaadcel bevrucht worden.

Links in de afbeelding zie je twee eicellen die bevrucht zijn.

2

Een-eiige tweeling

Ontstaat uit één eicel die door een zaadcel bevrucht wordt en die tijdens de eerste deling losraakt.

1

Genotype gelijk

3

Genotype verschillend

4

Tweelingen

Fons zegt: Twee-eiige tweelingen hebben allebei hetzelfde genotype

Maarten zegt: Een-eiige tweelingen hebben allebei hetzelfde fenotype

1. Beide waar
2. Beide nietwaar
3. Fons: waar Maarten: nietwaar
4. Fons: nietwaar Maarten: waar

Kijk naar de afbeelding!
Wat is waar?

1. één-eiïge tweeling hetzelfde genotype
2. een eiïge tweeling verschillend genotype
3. twee-eiïge tweeling hetzelfde genotype
4. twee-eiïge tweeling verschillend genotype

Kijk naar de afbeelding!
Een tweeling.
Wat is waar?

1. één-eiïge tweeling hetzelfde genotype
2. een eiïge tweeling verschillend genotype
3. twee-eiïge tweeling hetzelfde genotype
4. twee-eiïge tweeling verschillend genotype

Zet in de juiste volgorde
van klein naar groot:

1. cel - chromosoom - DNA - gen
2. gen - chromosoom - DNA - cel
3. gen - chromosoom -cel - DNA
4. gen - DNA - chromosoom - cel

Menno zegt: De celkern van een levercel bevat de complete informatie voor al je erfelijke eigenschappen.

Annie zegt: Een gen bevat de informatie voor meerdere erfelijke eigenschappen.

1. Beide waar
2. Beide nietwaar
3. Menno: waar Annie: nietwaar
4. Menno: nietwaar Annie: waar

Geslachtelijke voortplanting
wat weet je nu?

Leerdoel voor de komende 

lessen (niet in het boek)

Je weet hoe je heterozygoot noteert.

Je kent de genotypen die mogelijk 

met A en a.

Je kent de symbolen voor 

mannelijk - vrouwelijk

Je kunt kruisingsschema's maken en daaruit conclusies trekken.

mannelijk

Chromosomen van een plant 

R Gen: bloemkleur

L Gen: stengellengte

1

vrouwelijk

Chromosomen van een plant 

R Gen: bloemkleur

L Gen: stengellengte

1

Bevruchting

Veel combinaties mogelijk

Welke?

3

Stamcellen en celdeling

Stamcellen zijn jonge cellen, nog zonder een speciale taak/vorm. Alle lichaamscellen bevatten alle genen/eigenschappen maar bepaalde genen 'zijn uitgezet' en andere 'staan aan'. Dat maakt het verschil tussen een spiercel en een darmcel. 

Zenuwcellen delen zich niet.

(een dwarsleasie is niet te genezen).

Veroudering:

Een cel kan zich een beperkt aantal keren delen. Daarna kan het lichaam zich niet meer regenereren. Daardoor worden mensen ouder/oud. De huid vernieuwt zich (bijna) niet meer en het hart kan gaan falen in zijn werking. 

De lever/nier etc. heeft dan meer moeite te functioneren.

Leg uit