Yuverta
‹Terug naar zoeken

H4 - TH 4 evolutie - BS 5

Thema 4
BS5 
Onderzoek naar 
evolutie
1 / 29
volgende
Slide 1: Tekstslide
BiologieMiddelbare schoolhavoLeerjaar 4

In deze les zitten 29 slides, met interactieve quizzen en tekstslides.

time-iconLesduur is: 90 min

Onderdelen in deze les

Thema 4
BS5 
Onderzoek naar 
evolutie

Slide 1 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Leerdoelen BS 5
Na deze les kun je: 
  • enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap beschrijven. 
  • herkennen of een evolutionaire ontwikkeling een voorbeeld is van homologie of analogie.
  • omschrijven wat een rudimentaire orgaan is en hoe ze kunnen ontstaan.
  • een stamboom (cladogram) aflezen en construeren. 

Slide 2 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Begrippen BS5
anatomie
homoloog
analoog
rudimentaire organen / rudimenten
clade
cladogram
cladistiek

Slide 3 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

soorten evolutie (BS4)
divergente: 2 eigenschappen veranderen van elkaar in dezelfde soort 
parallel: 2 eigenschappen ontstaan tegelijk in dezelfde soort
convergente: 2 eigenschappen ontstaan los van elkaar in 2 soorten


Slide 4 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

soorten evolutie

Slide 5 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

anatomie
bouw en functie van het organisme en delen daarvan

- hieruit kan je conclusies trekken over verwantschap
- organen die overeenkomen in vorm maar niet in functie zijn homoloog 
- organen die overeenkomen in functie maar niet in vorm zijn analoog
- organen die de functie hebben verloren: rudimentaire organen

Slide 6 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Homologe organen
organen die overeenkomen 
in vorm maar niet in functie 

-> botten in plaatje hebben
hetzelfde bouwplan

Slide 7 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Analoge organen
organen die overeenkomen in functie maar niet in vorm 

-> walvis, pinguïn en vis hebben een overeenkomstige vorm, maar ze zijn niet verwant  

Slide 8 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

homologie <-> analogie
homologie
  • zelfde ontstaansgeschiedenis
  • zelfde bouwplan
  • verschillende functies
  • (divergente evolutie)
verwantschap
analogie
  • verschillende ontstaansgeschiedenis
  • verschillend bouwplan
  • zelfde functies
  • (convergente evolutie)
geen verwantschap

Slide 9 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Rudimentaire organen
organen die de functie hebben verloren: rudimentaire organen
ontstaan opdezelfde mannier als homologe organen, maar hebben de functie niet meer. -> kunnen zelfs verdwijnen!

-> bekken bij walvis,
mensen: staartbeentje, 
blindedarm

Slide 10 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Rudimentaire organen

Slide 11 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

homologie <-> analogie
homologie
  • zelfde ontstaansgeschiedenis
  • zelfde bouwplan
  • verschillende functies

verwantschap
analogie
  • verschillende ontstaansgeschiedenis
  • verschillend bouwplan
  • zelfde functies

geen verwantschap

Slide 12 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

 Zijn de voorpoot van de krokodil en de voorpoot van een mol homologe of analoge organen? 
analoog
homoloog

Slide 13 - Sleepvraag

Deze slide heeft geen instructies

 Zijn de vleugel van een vleermuis  en de vleugel van een vlieg homologe of analoge organen?
analoog
homoloog

Slide 14 - Sleepvraag

Deze slide heeft geen instructies

Zijn de poten van insecten en de poten van zoogdieren homologe of analoge organen? 
analoog
homoloog

Slide 15 - Sleepvraag

Deze slide heeft geen instructies

De vleugels van de pinguïn (zoogdier) is een voorbeeld van ... vergeleken met de vleugels van een vogel.
A
homologe organen
B
analoge organen
C
rudimentaire organen

Slide 16 - Quizvraag

Door aanpassing aan het milieu kunnen organen tijdens de evolutie hun functie verliezen en dan niet meer uitgroeien tot volledig orgaan. Deze organen kunnen dan zelfs in de loop van de evolutie verdwijnen. Soms zijn nog resten van deze organen bij een organisme terug te vinden als rudimenten. Rudimentaire organen hebben geen enkele functie meer voor het organisme. Bekende voorbeelden van rudimentaire organen zijn het bekken bij een walvis, pootresten bij een python en de blinde darm bij de mens. De vleugels van een pinguïn zijn niet rudimentair. Een rudimentair orgaan heeft geen duidelijke functie meer. Vleugels van een pinguïn worden weliswaar niet meer gebruikt als vleugels, maar kregen een nieuwe functie bij het zwemmen. De vleugels van een pinguïn en de vleugels van andere vogels zijn voorbeelden van homologe organen. Homologe organen vertonen overeenkomst in bouw en hebben een gelijke embryonale ontstaanswijze maar kregen door aanpassing aan verschillende milieus een andere functie.

Stambomen - cladistiek
tot ver 20e  eeuw -> alleen  uiterlijke kenmerken

rond 1970 onderzoek naar cytochroom c -> mitochondrien
-> rRNA vergelijking

rond 1990 indeling in 3 domeinen:
-> bacteriën, archaea en eukaryoten



Slide 17 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Stambomen - cladistiek
tot ver 20e  eeuw -> uiterlijke kenmerken

rond 1970 onderzoek naar cytochroom c -> mitochondrien
-> rRNA vergelijking

rond 1990 indeling in 3 domeinen:
-> bacteriën, archaea en eukaryoten

nu meer op basis van DNA sequenties!
(1e genoom: $1.000.000.000,-  (1990-2003)
2020 zo'n $1000,- in 1 dag)


Slide 18 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Stambomen - LET OP!!
Let op wat de basis is van de stamboom!! 
rRNA, DNA of eiwitten??? 

    Hierdoor kunnen cladogrammen er totaal verschillend uitzien!
    • Een recente ontdekking op basis van indeling in moleculaire homologie laat zien dat walvissen zeer nauw verwant zijn aan hoefdieren.
    • Een blauwe vinvis is nauwer verwant aan een giraffe dan aan een haai.

    Meeste stambomen geven geen tijdsindicatie! (Tenzij vermeld!!!) 
    • dus wanneer de splitsing heeft plaatsgevonden

    Slide 19 - Tekstslide

    Deze slide heeft geen instructies

    Cladogram vs. Fylogram
    Cladogram
    • geeft verwantschap tussen clades weer
    • lengte van clades hebben geen betekenis
    Een cladogram geeft GEEN informatie over verloop van tijd 
    Fylogram
    • geeft verwantschap tussen clades weer
    • lengte van clades geeft aan hoeveel tijd er in de evolutie verlopen is
    Een fylogram geeft WEL informatie over verloop van tijd 

    Slide 20 - Tekstslide

    Deze slide heeft geen instructies

    In welk cladogram zijn C en D het meest verwant aan elkaar én zijn zij het meest verwant aan soort E in vergelijking met. soorten A en B?

    Slide 21 - Open vraag

    Deze slide heeft geen instructies

    even oefenen met stambomen

    Slide 22 - Tekstslide

    Deze slide heeft geen instructies

    Met welk dier is Parasaurolophus het meest verwant?
    A
    Stegosaurus
    B
    Pachycephalosaurus

    Slide 23 - Quizvraag

    Deze slide heeft geen instructies

    Zijn varens meer verwant aan paardenstaarten of aan naaktzadigen
    A
    Varens zijn meer verwant aan naaktzadigen
    B
    Varens zijn meer verwant aan paardenstaarten
    C
    Naaktzadigen zijn meer verwant aan paardenstaarten
    D
    Naaktzadigen zijn meer verwant aan wolfsklauwen

    Slide 24 - Quizvraag

    Deze slide heeft geen instructies

    Welke conclusie kan je trekken uit de figuur?
    A
    Archaea en bacteriën zijn meer aan elkaar verwant dan archaea en eukaryoten
    B
    Archaea en eukaryoten zijn meer aan elkaar verwant dan eukaryoten en bacteriën
    C
    Archaea en bacteriën zijn meer aan elkaar verwant dan archaea en eukaryoten

    Slide 25 - Quizvraag

    Deze slide heeft geen instructies

    is de hert meer verwant aan de nijlpaard of giraf?
    A
    nijlpaard
    B
    giraf

    Slide 26 - Quizvraag

    Deze slide heeft geen instructies

    Welke organismen zijn meer verwant?
    A
    Kip - eend
    B
    Duif - eend
    C
    kip - duif
    D
    pinguïn - kip

    Slide 27 - Quizvraag

    Deze slide heeft geen instructies

    Welke organismen zijn meer verwant?
    A
    schildpad - duif
    B
    duif - konijn

    Slide 28 - Quizvraag

    Deze slide heeft geen instructies

    Huiswerk
    • opdracht 48 t/m 55

    Slide 29 - Tekstslide

    Deze slide heeft geen instructies