6.4 Transplantatie en bloedtransfusie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

6.4   Transplantatie en bloedtransfusie

Thema 6 Afweer

Voorkennisvragen

1. Welke bloedgroepen zijn er?

2. Hoe weten witte bloedcellen welke cellen lichaamseigen zijn?

3. Waarom moeten mensen die een orgaan nodig hebben vaak zo lang wachten? 

Leerdoel

Je kunt beschrijven welke problemen door antigenen kunnen ontstaan bij transplantaties en bloedtransfusies.

Orgaandonatie

Orgaantransplantatie betekent dat je "kapotte" orgaan vervangen wordt door een ander orgaan. Hier zijn orgaandonaties voor nodig.

Helaas zijn er nog steeds te weinig orgaandonoren en overlijden er mensen omdat er geen donororgaan beschikbaar is.

De nieuwe donorwet

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

De eerste kamer heeft inmiddels beslist en de nieuwe donorwet treedt in werking op 1 juli 2020

Afstotingsreacties

Menselijke cellen hebben ook antigenen.                              (= het HLA-systeem)

Hierdoor kunnen jouw lymfocyten je lichaamseigen cellen onderscheiden van lichaamsvreemde cellen (van het donororgaan). 

T-cellen: vernietigen de cellen van het donororgaan

B-cellen: acute afstoting door gevormde antistoffen

Medicijnen: onderdrukken de afstotingsreactie
                                                                                                       (Human Leukocyte Antigen)

Wat is HLA?

Het HLA zijn de antigenen op lichaamscellen van mensen.

Welk type HLA je hebt is erfelijk bepaald. 

Familieleden hebben dus vaak overeenkomsten.

Verdeling bloedgroepen

In NL:

A positief (A+) 36,6%

A negatief (A-) 6,4%

AB positief (AB+) 2,5%

AB negatief (AB-) 0,5%

O positief (O+) 38,2%

O negatief (O-) 6,8%

B positief (B+) 7,7%

B negatief (B-) 1,3%

Hoe bepaal je of bloed gaat klonteren?

1. welke antistoffen heeft de ontvanger?   (antistof A of B of allebei of niets)

2. welke antigenen heeft de donor? (A of B of allebei of niets)

3. als er twee op elkaar passen kan er geen bloedtransfusie plaatsvinden (wat dan is er klontering van het donorbloed)

De regel is: De ontvanger mag géén antistoffen in het plasma hebben tegen het antigeen op de bloedcellen van de donor.

Welke bloedgroep(en) heeft/hebben antigeen B

1. Bloedgroep A
2. Bloedgroep B
3. Bloedgroep AB
4. Bloedgroep O

Welke bloedgroep(en) heeft/hebben antistof A

1. Bloedgroep A
2. Bloedgroep B
3. Bloedgroep AB
4. Bloedgroep O

Bepaal de bloedgroep van de donor en van de ontvanger als er het volgende gebeurt:
Antistof-A erbij: klontering
Antistof-B erbij: klontering

1. Donor=A Ontvanger is O
2. Donor=AB Ontvanger is O
3. Ontvanger=O Donor is AB
4. Donor=B Ontvanger=A

Welke bloedgroep kan alle bloedgroepen ontvangen?

1. Bloedgroep A
2. Bloedgroep B
3. Bloedgroep AB
4. Bloedgroep O

Resusfactor - ontdekt bij apen

Resusbaby

• Een resusnegatieve moeder kan in verwachting zijn van een resuspositief kind.
  
• Bij de eerste zwangerschap levert dat geen problemen op.
• Bij bevalling: contact tussen bloed moeder en kind -> moeder maakt anti-resus en geheugencellen.
  
• Bij tweede zwangerschap: anti-resus door placenta naar foetus -> bloedafbraak bij het kindje.
  

Resusfactor

In deze afbeelding is te zien wat er gebeurt als een vrouw in verwachting is van een resuspositief kindje.

Iemand heeft resus-positief (Rh+) bloed.
Welk antigeen heeft hij op de buitenkant van zijn rode bloedcellen?
Kan hij resus-antistof maken?

1. wel resus-antigeen wel resus-antistof
2. wel resus-antigeen geen resus-antistof
3. geen resus-antigeen wel resus-antistof
4. geen resus-antigeen geen resus-antistof

Een resusbaby ontstaat als de moeder Rh- is en na een besmetting (bv. bij een eerdere bevalling) resusantistoffen heeft gemaakt. Deze antistoffen komen in het bloed van een volgend kind dat Rh+ is. De antistoffen breken het bloed van het kind af.
Op welke manier kan antistofvorming door de moeder, direct na de geboorte, worden tegen gegaan?

1. De moeder voor de geboorte vaccineren met een resusantigeen.
2. De moeder direct na de geboorte inspuiten met antistoffen.
3. De moeder tijdens de geboorte een bloedtransfusie geven met resusnegatief bloed.
4. De moeder voor de geboorte een bloedtransfusie geven met resusnegatief bloed.

Opdrachten maken

6.4 Transplantatie en bloedtransfusie

Opdracht 26 t/m 32

Optioneel: 

- Video kijken extra uitleg 

- Braindumps maken van basisstof 4

- Oefenen op biologiepagina: 

 https://biologiepagina.nl/Havo5/Afweer/Oefenen.htm

Les 2 

Programma:
Herhalen Bloedgroepen 

Leertips biologie

Bespreken huiswerk opdrachten

Oefenen op biologiepagina.nl

Welke bloedgroep(en) heeft/hebben antigeen B

1. Bloedgroep A
2. Bloedgroep B
3. Bloedgroep AB
4. Bloedgroep O

Welke bloedgroep(en) heeft/hebben antistof A

1. Bloedgroep A
2. Bloedgroep B
3. Bloedgroep AB
4. Bloedgroep O

Bepaal de bloedgroep van de donor en van de ontvanger als er het volgende gebeurt:
Antistof-A erbij: klontering
Antistof-B erbij: klontering

1. Donor=A Ontvanger is O
2. Donor=AB Onvanger is O
3. Ontvanger=O Donor is AB
4. Donor=B Ontvanger=A

Welke bloedgroep kan alle bloedgroepen ontvangen?

1. Bloedgroep A
2. Bloedgroep B
3. Bloedgroep AB
4. Bloedgroep O

Iemand heeft resus-positief (Rh+) bloed.
Welk antigeen heeft hij op de buitenkant van zijn rode bloedcellen?
Kan hij resus-antistof maken?

1. wel resus-antigeen wel resus-antistof
2. wel resus-antigeen geen resus-antistof
3. geen resus-antigeen wel resus-antistof
4. geen resus-antigeen geen resus-antistof

Een resusbaby ontstaat als de moeder Rh- is en na een besmetting (bv. bij een eerdere bevalling) resusantistoffen heeft gemaakt. Deze antistoffen komen in het bloed van een volgend kind dat Rh+ is. De antistoffen breken het bloed van het kind af.
Op welke manier kan antistofvorming door de moeder, direct na de geboorte, worden tegen gegaan?

1. De moeder voor de geboorte vaccineren met een resusantigeen.
2. De moeder direct na de geboorte inspuiten met antistoffen.
3. De moeder tijdens de geboorte een bloedtransfusie geven met resusnegatief bloed.
4. De moeder voor de geboorte een bloedtransfusie geven met resusnegatief bloed.

Bespreken opdracht 28, 29 en 31

biologiepagina.nl