Hormonen in onze dagelijkse voeding

• Biologie
• HBO
• Studiejaar 2

Hormonen in onze dagelijkse voeding

Na deze kennisklip weet jij op welke manieren hormonen de cellen van weefsels en organen kunnen beïnvloeden.

En begrijp je hoe hormonen in onze dagelijkse voeding invloed hebben op onze eigen hormoonhuishouding.

Leerdoelen

Aan het eind van de les kun je uitleggen hoe hormonen in onze dagelijkse voeding invloed hebben op onze eigen hormoonhuishouding en hoe fyto-oestrogeen in planten kan helpen tegen kanker

Introduceer de leerdoelen van de les

Leerdoelen

1. Je kunt beschrijven op welke manieren hormonen de cellen van weefsels en organen kunnen beïnvloeden.
2. Je kunt de werking van hormoonklieren en hun hormonen beschrijven en afleiden hoe doelwitorganen daarop reageren. 

Hormoonklieren

Hormonen zijn signaalstoffen die op celniveau communiceren en zo onze lichaamsfuncties regelen. Hormonen in onze voeding kunnen deze balans verstoren

Hormonen in ons lichaam zijn signaalstoffen die op celniveau communiceren dit gebeurt via de hormoonklieren. Hormonen in onze voeding kunnen de hormoonbalans verstoren

Communicatie tussen cellen

Hormonen: geproduceerd in hormoonklieren, afgifte aan het bloed, werking vaak op afstand.

Signaalstoffen in de cel (eiwitreceptor)

Signaalstoffen in weefsels: beinvloeden van "buur"cellen

(groeifactor)

Doel hormonen

Signaalstof, die genexpressie in doelcellen beïnvloedt

Verschil endocriene en exocriene klier

Exocriene klier: 

Exo: buiten

- bv. zweetklier heeft een afvoerbuis om het product af te voeren (afval)

Endocriene klier (hormoonklier): Endo: binnen

- maakt hormonen, geeft hormonen af aan het bloed

hormoonklier

bloed

doelwitorgaan

een orgaan dat een hormoon produceert en secreteert

Via het bloed wordt het hormoon vervoerd

het doelwitorgaan is opgebouwd uit cellen die specifiek reageren op het hormoon door receptoren

Waarom reageren alleen de doelwitorganen?

Hormonen binden aan receptoren op de celmembraan van het doelwitorgaan

Eén soort hormoon past alleen op de receptor van het doelwitorgaan. 

Na binding aan receptor vindt er een actie plaats.

Doelwitorgaan

• Hormonen binden aan receptoren op de celmembraan van het doelwitorgaan 
• Hormoon past alleen op de receptor van het doelwitorgaan. 
• Na binding aan receptor vindt er een actie plaats. 
• Hormoonspiegel: concentratie van het hormoon in het bloed.

Voorbeeld

Thyroxine verhoogt de

stofwisselingssnelheid

in doelwitorganen

Hormoon-receptorcomplex

Second-messenger

De werking van hormonen

www.bioplek.org

Adrenaline cascade

(Signaal)cascade van enzymen waardoor glucose vrijkomt.

Een signaalcascade telt meerdere schakels.

Hormoonklieren

Hormonen in planten

Fyto-oestrogeen is een plantaardige stof die lijkt op ons eigen hormoon oestrogeen. 

Het kan op celniveau helpen tegen kanker door de groei van kankercellen te remmen. 

Fyto-oestrogenen kunnen de receptor op de celmembraan bezetten die anders door ‘eigen’ oestrogenen zou worden bezet. In plaats van een echt oestrogeen ‘dockt’ er een fyto-oestrogeen aan op de oestrogeen receptor met een veel zwakkere werking. 

Zeker bij een overmaat aan oestrogeen kan dit een voordeel zijn. Want dan kan  oestrogeen niet kan aandocken omdat de receptorplaats al bezet is. Dit is logischerwijs ook de verklaring dat kankercellen minder snel groeien. Kankercellen groeien normaal door oestrogeen en fyto-oestrogeen heeft een minder sterke werking waardoor het de groei remt. 

Fyto-oestrogeen en vegetarische mannen

Fyto-oestrogeen kan bij vegetarische mannen zorgen voor een verlaging van het testosteronniveau, maar dit heeft meestal geen negatieve effecten op de gezondheid. 

Als het gaat om de gezondheid van de man, is de grootste zorg van wetenschappers dat een overmatige blootstelling aan fyto-oestrogenen de mannelijke vruchtbaarheid zou kunnen verminderen. Een studie met jachtluipaarden wees uit dat een hoge inname van fyto-oestrogenen de mannelijke vruchtbaarheid aantastte. Wetenschappers wijzen er echter op dat fyto-oestrogenen waarschijnlijk andere effecten hebben op carnivoren, zoals jachtluipaarden, dan op omnivoren zoals mensen. Er is in feite ook geen duidelijk bewijs dat een hoge inname van fyto-oestrogenen verband zou houden met vruchtbaarheidsproblemen bij mensen.

Lignanen: 

Isoflavonen: 

Resveratrol: 

Quercetine: 

1. Worden gevonden in veel vezelrijk plantaardig voedsel, zoals granen, noten, fruit en bessen. Lijnzaad is een zeer rijke bron (9, 10).
2. Dit zijn de meest bestudeerde fyto-oestrogenen. Ze komen in grote hoeveelheden voor in sojabonen en andere peulvruchten en je vindt ze ook in bessen, granen, noten en wijn (7).
3. Wordt gevonden in fruit, bessen, rode wijn, chocolade en pinda’s. Men denkt dat het verantwoordelijk is voor een paar van de gunstige gezondheidseffecten van rode wijn.
4. Dit is een van de vaakst voorkomende en overvloedig aanwezige antioxidatieve (Een antioxidant is in staat om schadelijke vrije radicalen te neutraliseren ) flavonoïden. Het wordt gevonden in talrijke fruitsoorten, groenten en granen (4).

Lignanen:

Isoflavonen:

Resveratrol: Wordt gevonden in fruit, bessen, rode wijn, chocolade en pinda’s. Men denkt dat het verantwoordelijk is voor een paar van de gunstige gezondheidseffecten van rode wijn.

Deze stof heeft op celniveau dezelfde werking hebben als ons eigen endorfine, waardoor we ons blij kunnen voelen na het eten van chocolade

Quercetine: Dit is een van de vaakst voorkomende en overvloedig aanwezige antioxidatieve (Een antioxidant is in staat om schadelijke vrije radicalen te neutraliseren ) flavonoïden. Het wordt gevonden in talrijke fruitsoorten, groenten en granen (4).

Zeker bij een overmaat aan oestrogeen kan dit een voordeel zijn. Als de overmaat aan oestrogenen niet kan aandocken omdat de receptorplaats al bezet is, kan deze ook geen klachten veroorzaken. Dit is logischerwijs ook de verklaring dat vrouwen met PMS, endometriose, cystes etc. minder klachten ervaren bij voldoende inname van fyto-oestrogenen. Vegetarische of semi-vegetarische vrouwen lijken, door hun hogere inname aan plantaardige voedingsmiddelen, ook minder gevoelig voor hormonale ziektes en kanker.(3)

Hormonen in vlees

Naast plantaardige hormonen bestaan er ook andere hormonen die in vlees voorkomen. Deze hormonen kunnen op celniveau invloed hebben op onze eigen hormoonhuishouding

Hormonen bij vrouwen

Als testosteron toeneemt, neemt progesteron af. Voldoende progesteron is belangrijk voor ovulatie. Zonder ovulatie kan je niet zwanger worden. 

Maar hoe kan het dat je testosteron als vrouw toeneemt?

In vlees word een groeihormoon ingespoten bij de dieren zodat ze snel groot worden. Dit hormoon heet testosteron

Testosteron heeft een slecht effect op de gezondheid van vrouwen en kinderen. Vrouwen lopen het risico op onvruchtbaarheid. 

En kinderen lopen het risico op een vervroegde puberteit.  Normaal wordt dit hormoon pas vanaf het 13de levensjaar afgegeven.

Hormonen en antibioticumresistentie

Hormonen in ons voedsel worden soms gebruikt om infecties bij dieren te voorkomen, maar dit kan op celniveau ook invloed hebben op onze eigen resistentie tegen antibiotica

Vertel wat hormonen kunnen doen met onze eigen resistentie tegen antibiotica op celniveau

Samenvatting

Hormonen in onze dagelijkse voeding hebben op celniveau invloed op onze eigen hormoonhuishouding. Fyto-oestrogeen in planten kan helpen tegen kanker, maar hormonen in vlees kunnen juist problemen veroorzaken

Vat de belangrijkste punten van de les samen