Tuinvogeltelling voor scholen

• Biologie
• Basisschool
• Groep 1-8

Introductie

Vogelbescherming Nederland organiseert sinds 2004 de Nationale Tuinvogeltelling, het grootste burgeronderzoek van Nederland. Iedereen kan meedoen en zo helpen met onderzoek naar trends in de stand van tuinvogels. Ook scholen kunnen meedoen. Deze les helpt je op weg hoe je telt en hoe je de meest voorkomende tuinvogels herkent.

Instructies

Deze les bevat voldoende informatie om de meest voorkomende tuinvogels te leren herkennen. Desgewenst kun je de inleidingen aanvullen met informatie uit de online vogelgids van Vogelbescherming Nederland: www.vogelbescherming.nl/vogelgids of met youtube filmpjes over de vogels (zie bijvoorbeeld www.beleefdelente.nl)

Bij deze les zijn kopieerbare telformulieren toegevoegd om te gebruiken door de leerlingen.

Voor het basisonderwijs: deze les sluit aan bij kerndoel 40: De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren te onderscheiden en te benoemen en leren hoe ze functioneren in hun omgeving.

Nationale Tuinvogeltelling

voor scholen

Oog: Plaats op de kop? Welke kleur?

Staart: lang of kort? Welke vorm? Hoe ziet het uiteinde eruit? Als een v of als een vork of juist wat rond?

Snavel: welke vorm? Lang of kort, dik of dun? Welke kleur?

Tenen: hoe zien ze eruit?

Poten: welke kleur hebben ze? Zijn ze lang of kort?

Bovenstaart dekveren: welke kleuren vallen je op?

Hoe weet je welke vogel je ziet?

Vleugel: welke kleur? Effen of gestreept?

Welke kleur heeft de borst? Is het een kleur of meerdere?

Welke kleur heeft de keel?

Dit is een koolmees

Roep of zang

Vogels herkennen is vooral goed kijken. Door op de volgende punten te letten, leer je de soorten herkennen.

Om een vogel te herkennen moet je naar de onderdelen van de vogel kijken. Bekijk deze koolmees goed. Op welke punten kun je letten om een vogel te herkennen?  

Bijvoorbeeld: welke vorm heeft de snavel? Lang of kort? Dik of dun? Hoe lang is de staart? Hoe ziet het uiteinde van de staart er uit? Welke kleuren zie je? Etc.

Roep of zang?

In de lente zingen vogels. Dat doen ze om aan andere vogels te laten weten dat dit hun eigen gebied (territorium) is. Ook verleiden de mannetjes met hun zang de vrouwtjes.

Roepen hoor je het hele jaar door. Bijvoorbeeld om alarm te slaan als er gevaar dreigt.

De zang die je hier hoort is van de merel. De merelzang is verkozen tot het mooiste natuurgeluid van Nederland.

Koolmees

Roep koolmees

Gele borst

Zwart petje

Zwarte band. Zo zie je of het een mannetje of vrouwtje is:  de mannetjes koolmezen hebben een brede zwarte stropdas, de vrouwtjes een dun zwart sjaaltje.

Voedsel

In de winter eten koolmezen zaden en vetbollen. In de lente en zomer eten ze rupsen en andere kleine insecten.

Nest

Broeden in een nestkast. Ze leggen 8 tot 10 eieren. Het zijn er zo veel omdat koolmezen niet oud worden, dan is het handig om veel jongen te krijgen.

Leuke weetjes

Koolmezen in de stad zingen hoger dan koolmezen in het bos. Dat komt omdat ze anders niet boven de geluiden van de stad uitkomen.

De koolmees is de grootste van alle mezen in ons land.

Blauw petje

Gele borst

Donkerblauw 'sjaaltje' om zijn nek

De snavel is kort en donker

De vleugels zijn blauw en de rug groenig

Roep pimpelmees

Nest

Pimpelmezen broeden in nestkasten of in een holte in de boom.

Voedsel

Pimpelmezen eten zaden en pinda's in de winter. In de lente eten ze insecten, spinnen en bladluizen.

Pimpelmees

Leuke weetjes

Pimpelmezen zijn slimme, kleine vogeltjes, die makkelijk iets kunnen leren.  Ze staan bekend om hun acrobatische kunstjes. Let maar eens op als ze aan een vetbol bungelen.

Aanvullende informatie:

De pimpelmees is klein, zo'n 10 tot 12 centimeter.

Mannetjes en vrouwtjes zien er hetzelfde uit.

Extra leuk weetje: 

Pimpelmezen zijn slimme beestjes die dingen kunnen leren. Vroeger, 100 jaar geleden, hadden de melkflessen een laagje zilverfolie in plaats van een dop. Omdat pimpelmezen slim en nieuwsgierig zijn, leerden ze hoe ze zilverfolie van de flessen af konden halen. Zo konden ze bij de room boven in de melkfles!

Mannetjes en vrouwtjes zien er hetzelfde uit

Is klein en acrobatisch

Heeft een zorro-masker

Is de grootste van alle mezen

Heeft een blauw petje

Heeft een  borststreep

Merel

Roep merel

Mannetje

Vrouwtje

Mannetjes hebben een oranje snavel, vrouwtjes een bruine

Voedsel

Je ziet merels vaak op het gras naar wormen zoeken. Verder eten ze ook insecten, bodemdiertjes en bessen.

Nest

Merels bouwen hun nestje in heggen, struiken en lage bomen. De eieren zijn groenblauw van kleur.

Leuke weetjes

Merels houden van zonnen. Ze zitten dan op de grond met de vleugels wijd gespreid.

Gele oogring

Mannetje is zwart, vrouwtje is bruin

Extra leuk weetje:

Merels kiezen de gekste plekken uit om een nest te bouwen, zoals raamkozijnen en dakgoten. Er is zelfs een keer een merelnest op een bezem gevonden. Ook in brievenbussen bouwen ze weleens een nestje.

Spreeuw

Roep spreeuw

In de lente zijn spreeuwen zwart met een metallic look. In de herfst en winter hebben ze spikkels.

Leuk weetje

Spreeuwen zijn dol op appels. Merels trouwens ook.

Spitse snavel.

Voedsel

Ze eten insecten en insectenlarven. Ook zijn ze dol op bessen.

Nest

Broedt onder dakpannen, maar ook wel in nestkasten of holtes van bomen.

Spreeuwenwolken

In de winter slapen spreeuwen samen, dat is namelijk een stuk veiliger. Vlak voor het slapen gaan komen ze samen in de lucht, in een steeds grotere groep. Dit soort spreeuwenwolken dansen dan door de lucht .

Leuke weetjes:

Spreeuwen kunnen geweldig geluiden van andere vogels, kikkers en zoogdieren nadoen. En zelf mechanische geluiden zoals het fluitje van de conducteur.

Het mannetje versiert het vrouwtje met een holte, waar hij een klein nest heeft gebouwd. Vindt het vrouwtje het nest mooi, dan maakt zij het af.

Wie ben ik?

Past bij de merel

Past bij de spreeuw

Broedt onder dakpannen

Kan heel goed geluiden imiteren

Broedt in heggen en struiken

Is dol op appels

Heeft de mooiste zang van Nederland

Ziet er in de zomer anders uit dan in de winter

Mannetje ziet er anders uit dan het vrouwtje

Slaapt in de winter in grote groepen

Vink

Roep vink

mannetje

vrouwtje

Dikke korte snavel om zaden te kraken

Witte strepen op de vleugel

De borst en wangen van het mannetje zijn bruinrood. Het vrouwtje is grijsbruin.

Voedsel

Zaden, noten en insecten.

Nest

Vinken maken hun nest in de vork van een boomstam of tussen takken.

Weetjes

Vroeger vingen mensen vinken om ze te gebruiken voor zangwedstrijden. Ze werden gevangen met netten of met lijmstokken.

Zang vink

Het vrouwtje vink lijkt veel op een huismus. Zie je een witte streep op de vleugel? Dan is het een vink.

Extra weetje:

Vroeger vingen mensen vinken als huisdieren of om te gebruiken voor zangwedstrijden. Mensen vingen de vogels dan met netten of zelfs met lijmstokken.

Huismus

Let op de zwarte vlek onder de snavel. Hoe dominanater het mannetje, hoe groter de zwarte keelvlek.

Van boven bruin, van onder grijs.

Kegelvormige snavel

Nest

Nesten bouwen ze onder de dakpannen en in gaten en kieren van huizen. Huismussen broeden in groepen.

Roep huismus

Voedsel

Eten heel veel zaden, maar ook bessen en insecten. Ze lusten ook graag brood, dus klop vooral je tafellaken uit in de tuin.

Leuke weetjes

De huismus is de meest getelde vogel tijdens de Nationale Tuinvogeltelling.

De huismus is een echt familiedier. Ze blijven altijd in hetzelfde gebied, soms zelfs in dezelfde tuin als waar ze geboren zijn.

Het aantal huismussen in ons land is de afgelopen decennia met de helft afgenomen. Dat komt vooral omdat het steeds moeilijker voor ze wordt om bij de huizen te broeden en om eten te vinden.

0

Roodborst

Oranjerode borst

Roodborst zang

Licht gekleurde onderbuik

Nest

Bouwt een slordig nestje op of net boven de grond in planten, struiken en heggen

Voedsel

Insecten, spinnen en andere kleine beestjes. In de winter veel te zien op voedertafels.

Leuk weetje

Roodborsten zingen als een van de weinig vogels het hele jaar door. Ook het vrouwtje! Dat doen ze om hun territorium te verdedigen.

Waar komen ze vandaan?

Een deel van "onze" roodborsten trekt in de herfst naar Spanje en Portugal. In ons land brengen veel roodborsten uit Rusland, Polen, Duitsland en Scandinavie de winter door.

Jonge roodborsten hebben niet meteen een rode borst. Ze zijn dan bruin gespikkeld.

Welke vogels broeden onder dakpannen?

1. Huismus en vink
2. Merel en koolmees
3. Vink en pimpelmees
4. Spreeuw en huismus

Welke geluid is van de merel?

A = vink

B = merel

C = roodborst

D = pimpelmees

Nestkast

Onder dakpannen

In struiken, heggen, planten of bomen.