Kunst, kolonisatie en verzet: Suriname - Nederland
1 / 32
Lesduur is: 50 minIntroductie
Kunst, kolonisatie en verzet: leerlingen krijgen inzicht in de koloniale geschiedenis van Suriname en Nederland en hoe deze van invloed is geweest op de Surinaamse kunstontwikkeling.
Instructies
De les kan klassikaal worden gegeven of leerlingen kunnen deze zelfstandig doorlopen.
Tijdens de klassikale les op het digibord kunnen de leerlingen meekijken en meedoen op hun device. Nadat ze zijn ingelogd, zijn alle slides ook zichtbaar op hun devices.
Klik op Deel met leerlingen om ze zelfstandig de les te laten doorlopen. Dit kan individueel of in duo's. Na afloop kunnen de vragen klassikaal worden besproken.
De algemene verwerkingsopdracht aan het eind van de les kan als huiswerk worden opgegeven. Als deze opdracht in de les wordt gemaakt, duurt de hele les 2 x 50 minuten.
Je kunt in plaats van de verwerkingsopdracht kiezen voor de verdiepingsopdrachten in de aparte LessonUp les Verdieping Kunst, kolonisatie en verzet. Die opdrachten zijn geschreven voor havo/vwo. De leerlingen doorlopen die les zelfstandig. De geschatte tijd voor het uitvoeren van de verdiepingsopdracht is 50 minuten. De verdieping kan ook als huiswerk worden opgegeven.
Deze les is geschikt voor vakoverstijgend onderwijs, bijvoorbeeld ckv en geschiedenis.
Instructies
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
De les kan klassikaal worden gegeven of leerlingen kunnen deze zelfstandig doorlopen.
Bij de klassikale les kunnen de leerlingen meekijken en meedoen op hun device. Nadat ze zijn ingelogd, zijn alle slides ook zichtbaar op hun devices.
Klik op Deel met leerlingen om ze zelfstandig de les te laten doorlopen. Dit kan individueel of in duo's. Na afloop kunnen de vragen klassikaal worden besproken.
Slide 2 - Tekstslide
In deze les bekijk en bespreek je werken van kunstenaars met een Surinaamse achtergrond. Door de verhalen bij de kunstwerken leer je de hoofdlijnen kennen uit de kolonisatiegeschiedenis van Suriname en Nederland. Je ziet ook hoe deze kolonisatiegeschiedenis van invloed was en is op het werk van kunstenaars met een Surinaamse achtergrond.
Download de docentenhandleiding voor meer informatie.
Slide 3 - Tekstslide
Waar ligt Suriname precies? Laat leerlingen een mental map tekenen of bespreek de voorkennis.
Bekijk daarna samen de ligging van Suriname via de Google Maps kaart op de volgende slide.
Afbeelding roterende wereldbol:
By Marvel - Based upon a NASA image, see [1]., CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=20654992
Slide 4 - Kaart
Bekijk samen de kaart van Suriname via Google Maps. In welk werelddeel ligt Suriname? Waar ligt Suriname opzichte van Nederland?
WAT WEET JIJ OVER SURINAME?
Slide 5 - Woordweb
Wat weet je al over Suriname en over de relatie tussen Nederland en Suriname?
Laat leerlingen hun antwoord invoeren en bespreek deze kort klassikaal.
Afbeelding:
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Suriname_relief_location_map.jpg
Slide 6 - Tekstslide
Dit eerste deel gaat over de kolonisatiegeschiedenis van Suriname. Lees samen de lesdoelen door op het petje te klikken.
Slide 7 - Tekstslide
Klik op de oogjes voor het verhaal bij de kunstwerken. Klik op de punaise voor informatie over een kunstwerk. Dit kan ook individueel: zet dan de optie 'toon bij leerling' aan.
Wil je een kunstwerk beter bekijken? Klik op het kunstwerk voor volledig beeld. Je kunt dan ook in- en uitzoomen. Dit kun je doen bij bijna alle kunstwerken in deze les!
We beginnen met de oorspronkelijke bewoners van Suriname, die zich Inheemsen of inheemse volken noemen, en de komst van de eerste Europese kolonisten in Suriname.
Download de docentenhandleiding voor meer informatie over de verhalen bij de kunstwerken en de kunstenaars.
Slide 8 - Tekstslide
De West Indische Compagnie had tot 1734 het monopolie op de slavenhandel naar Suriname.
Op de volgende slide wordt gevraagd hoe de weggelopen slaafgemaakten overleefden in het bos.
HOE DENK JE DAT DE WEGGELOPEN SLAAFGEMAAKTEN OVERLEEFDEN IN HET BOS?
Slide 9 - Open vraag
Bespreek de antwoorden en vul aan:
De weggelopen slaafgemaakten ofwel Marrons kregen hulp van de Inheemsen die al in de bossen woonden.
De Marrons overvielen regelmatig plantages voor wapens, gereedschap en voedsel. Met de wapens konden zij weer jagen en vissen. Met behulp van het gereedschap konden ze van de bomen hutten en boten bouwen. Ze hadden ook kleine stukken grond (kostgrondjes), waar ze bijvoorbeeld cassave en wilde rijst plantten.
Slide 10 - Tekstslide
De winti religie ontstond in Suriname uit de geloofstradities die de slaafgemaakten meenamen uit verschillende delen van West-Afrika.
Slide 11 - Tekstslide
Toen in de 19e eeuw het einde van de slavernij in zicht kwam, zochten de plantagehouders die zelf het zware werk niet wilden verrichten op de plantages, naar vervanging voor de slaafgemaakten. Men haalde contractarbeiders uit verschillende landen in Azië, die vaak werden gelokt met valse beloften of geronseld.
Klik op de oogjes om meer over dit onderwerp te weten te komen.
VIND JIJ HET BELANGRIJK DAT ER EEN MONUMENT VOOR DE CONTRACTARBEIDERS IN NEDERLAND KOMT?
JA
NEE
Slide 12 - Poll
In Suriname staan diverse monumenten ter herdenking van de Chinese, Hindostaanse en Javaanse contractarbeiders. In India staat een Baba en Mai beeld in de haven van Calcutta. Van hieruit vertrokken de schepen met contractarbeiders naar Suriname.
Bespreek kort de uitkomst van de poll met de leerlingen. Geef enkelen de beurt om uit te leggen waarom zij met ja of nee hebben geantwoord. Zijn er leerlingen die op elkaars argumenten willen reageren?
Vertel dat de contractarbeid deel uitmaakt van de gedeelde geschiedenis van Nederland en Suriname. Veel Surinamers, waaronder nakomelingen van de contractarbeiders, emigreerden vanaf de jaren 1970 naar Nederland. Dat ze juist hiernaartoe kwamen, had te maken met de lange historische relatie tussen deze twee landen.
Slide 13 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 14 - Tekstslide
Dit tweede deel gaat over verzet. Lees samen de lesdoelen door op het petje te klikken.
Slide 15 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 16 - Tekstslide
De man die bovenaan is afgebeeld is Anton de Kom. Hij was in de jaren 20 in Nederland en raakte geïnspireerd door de strijd tegen racisme in de VS en de idealen van het communisme. In 1932 keerde hij terug naar Suriname, waar hij zich inzette voor de rechten van de (contract)arbeiders. Het koloniale bewind zag hem vanwege zijn communistische en antikoloniale ideeën als staatsgevaarlijk.
In het boek Wij Slaven van Suriname legt hij ook uit hoe het koloniale onderwijs bijdroeg aan het in stand houden van de ongelijkheid en aan geïnternaliseerd racisme:
Geen beter middel om het minderwaardigheidsgevoel bij een ras aan te kweken, dan dit geschiedenisonderwijs waarbij uitsluitend de zonen van een ander volk worden genoemd en geprezen. Het heeft lang geduurd voor ik mijzelf geheel van de obsessie bevrijd had, dat een n***r altijd en onvoorwaardelijk de mindere zijn moest van iedere blanke.
Slide 17 - Tekstslide
In Suriname was de rijkdom en macht in handen van een kleine, blanke en lichtgekleurde elite, terwijl de rest van de bevolking in armoede leefde. Hoewel Wim Bos Verschuur zelf afkomstig was uit deze elite, streed hij tegen de ongelijke sociale verhoudingen in het land. Tijdens zijn tekenlessen in het voortgezet onderwijs besprak hij het maatschappelijk onrecht en gaf hij zijn nationalistische ideeën door aan zijn leerlingen.
Op de volgende slide wordt gevraagd naar de betekenis van deze foto van Wim Bos Verschuur met een groot mes in de ene hand en een bloem in de andere.
'EEN BLOEM VOOR EEN BLOEM,
EEN DEGEN VOOR EEN DEGEN.'
WAT BEDOELDE BOS VERSCHUUR MET DEZE TEKST?
EEN DEGEN VOOR EEN DEGEN.'
WAT BEDOELDE BOS VERSCHUUR MET DEZE TEKST?
Slide 18 - Open vraag
Vertel de leerlingen dat de foto en tekst op een politiek pamflet stonden. Leg uit dat een degen een zwaard is. In de tekst verwijst 'degen' naar het grote mes dat Bos Verschuur in zijn hand houdt.
De leerlingen overleggen in duo's met elkaar over de vraag. Daarna voert een van hen antwoord in. Bespreek enkele antwoorden met de klas.
Mogelijk bedoelde Bos Verschuur met 'een bloem voor een bloem': als het Nederlandse bestuur vreedzaam meewerkte aan meer autonomie voor Suriname en sociale gelijkwaardigheid, zouden hij en zijn achterban ook de vreedzame weg blijven bewandelen. Als het bestuur echter voor geweld zou kiezen en niet zou meewerken, dan zouden zij met geweld terugvechten: 'een degen voor een degen'.
Slide 19 - Tekstslide
Het portret van de leden van Wie Eegie Sani heet Na Fesie. Dit betekent De toekomst. Vraag aan de leerlingen: Welke toekomst hadden zij voor ogen, denk je?
In 1951 werd de Surinaamse culturele vereniging Wie Eegie Sani (Ons Eigen Ding) opgericht door Surinaamse studenten in Amsterdam. In de kolonie was hen aangeleerd dat alles wat Europees was, superieur was aan hun eigen taal en cultuur. In Nederland beseften zij dat dit beeld niet klopte. Er moest een herwaardering van de eigen taal en cultuur komen en een dekolonisatie van de geest en cultuur. Hiertoe organiseerde de vereniging literaire en kunstzinnige activiteiten.
Slide 20 - Tekstslide
Klik eerst op het oogje voor informatie over het kunstwerk. Klik hierna op het vraagteken voor de opdracht bij dit werk: Bekijk het werk goed en kies twee mensen of andere figuren uit. Waar staan deze volgens jou voor?
De leerlingen werken in duo's . Elk duo kiest 2 mensen, objecten of andere figuren op het werk uit. Leg uit dat ze elk onderdeel op het schilderij kunnen kiezen, bijvoorbeeld ook de golven in de zee. Wat is de diepere betekenis volgens hen? Er zijn verschillende interpretaties mogelijk. Enkele voorbeelden:
- de bloemen - een goede toekomst van Suriname;
- de dreigende lucht die opent naar een blauwe hemel - na een donkere tijd (kolonisatie) volgt nu een goede tijd: de onafhankelijkheid;
- de vrouw op de grond - de koloniale geschiedenis van Suriname;
- beeld van paard en ruiter met Surinaamse vlag - de strijd tegen het kolonialisme is gewonnen.
Bij de volgende slide voert elk duo 1 betekenis in zonder de gekozen figuur.
VOER 1 BETEKENIS IN
ZONDER DE GEKOZEN FIGUUR
ZONDER DE GEKOZEN FIGUUR
Slide 21 - Woordweb
Elk duo voert alleen de betekenis in van een van de gekozen figuren. Kunnen de leerlingen van elkaar raden welke figuur bij de betekenis hoort?
Slide 22 - Tekstslide
Dit derde deel gaat over kunst in Suriname in de 20e eeuw. Lees samen de lesdoelen door op het petje te klikken.
Slide 23 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 24 - Tekstslide
Klik eerst op de oogjes voor informatie over Erwin de Vries. Hierna klik je op het vraagteken voor de opdracht:
Wat voel jij als je naar Het magische oog kijkt? Wat zie jij in het werk?
Leerlingen werken in duo's. Laat de leerlingen 1 minuut in stilte naar het werk kijken. Hierna schrijven zij op wat ze voelen, bijvoorbeeld: verdriet, boosheid. Zij schrijven ook op wat ze in het werk zien. Leg uit dat er geen goed of fout antwoord is, het gaat om hun eigen fantasie en interpretatie.
Op de volgende slide voeren ze hun antwoorden in.
WAT VOEL JIJ ALS JE NAAR 'HET MAGISCHE OOG' KIJKT
EN WAT ZIE JE?
EN WAT ZIE JE?
Slide 25 - Woordweb
Elk duo voert 1 gevoel en 1 antwoord op de vraag wat ze zagen in het werk in, bijvoorbeeld: 'boosheid, een buitenaards wezen'. Bespreek kort de antwoorden met de klas. Zijn er overeenkomsten? Welke verschillen zijn er? Hoe zou dat komen? Vraag een paar leerlingen om hun antwoord toe te lichten.
Slide 26 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 27 - Tekstslide
In de filosofie van Jules Chin A Foeng over Surinaamse kunst moesten Surinaamse kunstenaars met hun werk ook bijdragen aan de opbouw van het land. Zij moesten niet alleen werken voor hun individuele ontwikkeling zoals kunstenaars in het Westen.
Chin A Foeng was ook de oprichter van de kunstopleiding NIKK (Nationaal Instituut voor Kunst en Kultuur) die kan worden beschouwd als de voorloper van de AHKCO.
Slide 28 - Tekstslide
Je kunt kiezen uit de algemene verwerkingsopdracht in deze les of de de aparte LessonUp les met verdiepingsopdrachten.
De verwerkingsopdracht is geschikt voor vmbo/havo/vwo. De verdiepingsopdrachten zijn geschreven voor havo/vwo. Je kunt natuurlijk zelf een keuze maken uit de opdrachten voor jouw leerlingen. De aangegeven niveaus zijn richtlijnen.
De verwerkings- of verdiepingsopdracht kan als huiswerk worden gemaakt. Voor het uitvoeren van de opdracht is de geschatte tijd 50 minuten. Als je de opdracht in de les uitvoert, duurt de hele les dus 2 x 50 minuten.
Algemene verwerkingsopdracht
Leerlingen maken een kunstwerk binnen het thema kunst, kolonisatie en verzet. Verdiepingsopdrachten
De verdiepingsopdrachten vind je in de LessonUp les Verdieping Kunst, kolonisatie en verzet. De leerlingen werken in duo's of kleine groepen en verdiepen zich in een deelonderwerp van de lesstof. Hierna maken zij een creatieve opdracht.
Slide 29 - Tekstslide
Je kunt de verwerkingsopdracht als huiswerk maken. Voor het uitvoeren van de opdracht in de les is de geschatte tijd 50 minuten. Als je de opdracht in de les maakt, duurt de hele les dus 2 x 50 minuten.
NOEM 3 DINGEN
DIE JE HEBT GELEERD IN DEZE LES
DIE JE HEBT GELEERD IN DEZE LES
Slide 30 - Woordweb
Bespreek een aantal van de antwoorden met de leerlingen. Vergelijk deze met de lesdoelen. Deze staan hieronder nogmaals op een rij.
Kolonisatie
1. Welke belangrijke gebeurtenissen er waren in de kolonisatiegeschiedenis van Suriname en Nederland.
2. Hoe de de multiculturele samenleving in Suriname is ontstaan.
3. Hoe de kolonisatiegeschiedenis en de gevolgen hiervan worden verbeeld in het werk van Surinaamse kunstenaars.
Verzet
1. Welke groepen in verzet kwamen tegen de Nederlandse kolonisator.
2. Wie Wim Bos Verschuur en Anton de Kom waren.
3. Hoe Surinaamse kunstenaars het verzet in hun werk verbeelden.
Kunst in Suriname in de 20e eeuw
1. Wie belangrijke kunstenaars waren in Suriname in de 20e eeuw.
2. Welke rol deze kunstenaars speelden in de kunstontwikkeling.
WELK KUNSTWERK MAAKTE HET MEESTE INDRUK OP JE? WAAROM?
Slide 31 - Open vraag
Welk kunstwerk heb je onthouden? Waarom? Heeft het indruk gemaakt vanwege het bijbehorende verhaal over de kolonisatiegeschiedenis of omdat je het heel mooi vind? Of misschien is er een andere reden?
Bespreek enkele antwoorden met de leerlingen.
Afsluiting
Zijn er vragen? Waar zijn de leerlingen nog nieuwsgierig naar?
Slide 32 - Tekstslide
© Stedelijk Museum Amsterdam
Februari 2021
Opzet, inhoud en tekst onderwijprogramma: Aruna Mungra
Dit onderwijsprogramma is ontwikkeld naar aanleiding van de expositie Surinaamse School, schilderkunst van Paramaribo tot Amsterdam (12 december 2020 t/m 31 mei 2021).