Nederlands 3 havo Woordenschat: pleonasme, tautologie en contaminatie

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Stijlfiguren

pleonasme en tautologie 

(en contaminatie)

Doel

Je weet wat pleonasme, tautologie en contaminatie is

Je kunt bovenstaande stijlfiguren in een zin herkennen

Uitleg

Pleonasme en tautologie

Kijk maar eens naar het volgende korte filmpje

Pleonasme

• Een eigenschap (een deel) van een woord wordt gehaald.
• Meestal combinatie bijvoeglijk naamwoord en zelfstandig naamwoord: zoals “zieke patiënt”
• Eigenschap van iets benadrukken (grijs beton, witte schimmel, groen gras etc.).
• Bijvoorbeeld:
• Vorige week heeft hij zijn werk weer hervat (weer weglaten).
• Het groene gras staat er weer mooi bij. 

Tautologie

Twee keer precies hetzelfde met verschillende woorden. 

Wel dezelfde woordsoort.

Bijvoorbeeld:

Door de regen kon je de overkant haast bijna niet meer zien.

Natuurlijk controleren we vanzelfsprekend de antwoorden.

Contaminiatie

* onjuiste combinatie van twee woorden of woordgroepen die vaak op elkaar lijken in betekenis of gebruik. 

* Geen stijlfiguur! Altijd fout.

 *optelefoneren* (opbellen of telefoneren).

* rondcirculeren (rondgaan óf circuleren).

* 

Even checken

Geef van de volgende zinnen aan of je een vorm van tautologie of pleonasme of contaminatie herkent:

• Hij beseft zich dat hij geluk heeft gehad.
• 
  
• Contaminatie.
• 
  
• “zich realiseren” of “beseffen”, maar niet “zich beseffen”.

• Daarnaast gaf ik ook aan dat ik geïnteresseerd ben in een nieuwe functie.
• 
  
• Tautologie.
• 
  
• “Daarnaast” en “ook” betekenen hetzelfde.

• Layla was erg blij en vrolijk toen ze haar scriptie met succes had verdedigd.
• 
  
• Tautologie.
• 
  
• “Blij” en “vrolijk” betekenen nagenoeg hetzelfde.

• * Waar komt die vieze stank vandaan?
• * Pleonasme.
• 
  
• * De eigenschap “vies” is onlosmakelijk verbonden met het woord “stank”.

• * Ik licht mijn motivatie graag toe in een mondeling gesprek.
• 
  
• * Pleonasme. 
• 
  
• * De eigenschap “mondeling” is onlosmakelijk verbonden met het woord “gesprek”.

• * Roy wilde enkel en alleen om verheldering vragen.
• 
  
• * Tautologie. 
• * “Enkel” en “alleen” betekenen nagenoeg hetzelfde. Deze woordgroep wordt meestal niet als stijlfout gezien, omdat “enkel en alleen” wordt gebruikt voor meer nadruk.

• * In dit museum willen we een heel beroemd schilderij laten tonen.
• * Contaminatie.
• 
  
• * De uitdrukking is “laten zien” of “tonen”, maar niet “laten tonen”.

• * Is het mogelijk om de opdracht overnieuw te doen als ik een onvoldoende haal?
• * Contaminatie. 
• 
  
• * De uitdrukking is “opnieuw” of “over”, maar niet “overnieuw”.

Vorige week heeft hij zijn werk weer hervat

1. tautologie
2. pleonasme

Misschien dat ze er wellicht nog achter komen.

1. tautologie
2. pleonasme

Het is een en al leugens en bedrog in die relatie van haar.

1. tautologie
2. pleonasme

Er is een laag verse witte sneeuw gevallen.

1. tautologie
2. pleonasme

De plakkerige kauwgom bleef aan mijn schoenzool kleven.

1. tautologie
2. pleonasme

Bij zo'n operatie is er een kans op mogelijke complicaties.

1. tautologie
2. pleonasme

Die eeneiige tweelingzusjes zijn uiterlijk identiek hetzelfde, maar hun karakter is zeer verschillend.

1. tautologie
2. pleonasme

extra checken?

Op de volgende pagina's kun je via online opdrachten checken of je het verschil tussen de verschillende stijlfiguren kent/herkent

https:

Afsluiting

2 vragen

Leg in je eigen woorden uit wat een pleonasme is.

Leg in je eigen woorden uit wat een tautologie is.