KA 7: De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Antwoorden kijkvragen

1 Omdat de huizen werden gebouwd van hout en riet

2 58 voor 0.

3 Rijn / Galliers / Bataven

4 Omdat zij gewend waren aan democratisch overleg, maar Caesar zich als een dictator gedraagt

5 C: 24 landen

6 Soldaten

7 Doordat de bataafse soldaten van het Romeinse leger overlopen.

KA 7 de confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa

Kenmerken

Verkorte versie: Confrontatie tussen de Romeinen en Germanen in Noordwest-Europa

Tijdvak: Tijd van Grieken en Romeinen

Jaartallen: Ca. 3000 v. Chr. - 500 n. Chr.

Periode: Oudheid

Samenleving: Landbouwstedelijke samenleving

Invalshoek: politiek, cultuur, sociaal, economie

Mindmap: Limes (grens Noordwest-Europa), romanisering, splitsing Romeinse rijk in westelijk en oostelijk deel (395 n. Chr.), volksverhuizingen

Persoon: Koningin Boudicca van de stam de Iceni (Britten) in het toenmalige Brittania gaf leiding aan een opstand tegen de Romeinen in het jaar 60. Dit was een reactie op het harde optreden van de Romeinen die haar in het openbaar hadden gegeseld, haar dochters hadden verkracht en hun dorpsoudsten hadden gestraft, omdat de Romeinen de Britten van contractbreuk beschuldigden. 

Gebeurtenis: De Bataafse Opstand in het jaar 69 onder aanvoering van Julius Civilis was een opstand tegen de Romeinse overheersing. Lange tijd hebben de Bataven in vrede geleefd met de Romeinen en dienen ze ook in het Romeinse leger. Maar tijdens de strijd om de macht die na de dood van keizer Nero is ontstaan, neemt Civilis de leiding op zich van een opstand, die de Romeinen na ongeveer een jaar weten te beëindigen. 

Document: De 'De origine et situ Germanorum' (Over de oorsprong en de ligging van de Germanen, meestal afgekort tot Germania) werd omstreeks 98 geschreven door de Romein Publius Cornelius Tacitus en is een  studie over de diversiteit van de Germaanse stammen die buiten het Romeinse Rijk leefden. Volgens Tacitus waren de Germanen de grootste vijand van de Romeinen. Het beeld dat hij in de Germania van hen schetste is dan ook politiek gekleurd.

Leerdoelen

Invalshoek: politiek, cultuur, sociaal economie

- De leerling kan uitleggen wat de Romeinen en Germanen van elkaar vonden.

- De leerling kan de belangrijkste verschillen tussen de Romeinen en Germanen benoemen.

- De leerling kan uitleggen dat er op twee verschillende manieren contact (gewapende strijd & wederzijdse culturele beïnvloeding) was tussen Romeinen en Germanen.

- De leerling kan uitleggen welke problemen in het Romeinse rijk ontstonden in de 3e eeuw door de inval van  Germanen en en in de 5e en 6e eeuw daarop door de Grote Volksverhuizingen en welke gevolgen dit had voor het Romeinse rijk.

Limes

Confrontatie, twee betekenissen

• Enerzijds was er sprake van gewapende strijd tussen Romeinen en Germaanse stammen, bijvoorbeeld de opstand van de Bataven o.l.v. Julius Civilis tegen de Romeinse overheersing.
• Anderzijds namen Germanen die in aanraking kwamen met de Romeinen onderdelen van de Romeinse cultuur over en vice versa. Er was dus sprake van wederzijdse culturele beïnvloeding. 

De Bataven bijvoorbeeld vochten als legionair in de Romeinse legers en sommigen van hen traden zelfs toe tot de lijfwacht van de keizer. Julius Civilis had als officier in het Romeinse leger gediend en ‘romaniseerde’ zo. 

Dat er in de grensstreek sprake was van wederzijdse beïnvloeding blijkt heel duidelijk uit een vondst in Zeeland in 1970 van een altaar dat dateert uit de 2e eeuw n. Chr. Het altaar was gemaakt voor de Keltisch-Germaanse godin Nehalennia. Toch bevat het altaar Romeinse stijlelementen. Bovendien is in het altaar een inscriptie in het Latijn opgenomen.

De Bataven bijvoorbeeld vochten als legionair in de Romeinse legers en sommigen van hen traden zelfs toe tot de lijfwacht van de keizer. Julius Civilis had als officier in het Romeinse leger gediend en ‘romaniseerde’ zo. 

Vragen van betekenis

Integratie: Dwang of verleiding?

De confrontatie tussen de Romeinse en de Germaanse wereld is een goed voorbeeld van romanisering: de Germaanse stammen die in het Romeinse rijk werden opgenomen, namen geleidelijk de dominante Romeinse cultuur over. Daarbij was over het algemeen veel ruimte voor het 'behoud van eigenheid'; romanisering was een complex mengsel van dwang en verleiding. Over de Amerikaanse naoorlogse cultuur wordt wel hetzelfde opgemerkt: die 'verovert' de wereld door verleiding en door onontkoombaarheid, niet door dwang - al is het verschil tussen die laatste twee voor discussie vatbaar. 

Is hier sprake van een 'algemeen geldig patroon' in de geschiedenis: dominante culturen die niet opleggen maar verleiden, die niet gesloten zijn maar open voor nieuwe invloeden, zijn het meest succesvol in de 'integratie' van nieuwkomers?

Test jezelf

Gebruik de bron.
Van welk kenmerkende aspect is deze bron een voorbeeld? Leg je antwoord uit.

Noem het kenmerkend aspect dat het meest bij de bron past en licht dit toe met een passend voorbeeld uit de bron.

Maak met behulp van bronelementen duidelijk dat het relaas van Caesar past bij twee kenmerkende aspecten van de Tijd van Grieken en Romeinen.