8.1/8.4/8.5 HAVO 4: De ind. Rev. emancipatiebewegingen en de sociale kwestie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Burgers en stoommachines

HAVO 4

8.1 De industriële revolutie

8.4 De emancipatiebewegingen

8.5 De sociale kwestie

Leerdoel

Je kunt straks uitleggen wat

- emancipatiebewegingen zijn
- wat feminisme is
- wat confessionalisme is

- wat het verband tussen emancipatie en de sociale kwestie is

Emancipatiebewegingen

• Eenvoudige gelovige mensen, arbeiders en vrouwen voelden zich achtergesteld.
  
  
• Ze willen gelijke rechten voor hun groep.
  
  
• Hoe?

Waarom ontstaan politieke partijen?

• Katholieken voelen zich achtergesteld: gelijke rechten als protestanten
  

• Socialisten willen de sociaal zwakkeren helpen.

• Tegen de ideeën van de Liberalen en/of de van de Franse Revolutie (vooral protestanten)

Confessionalisme

• Politiek die uitgaat van het geloof
• Industriële samenleving  / liberalisme had tot gevolg dat geloof steeds minder belangrijk werd
• Strijd met liberalen om 'bijzonder' onderwijs

Herman Schaepman (Algemeene Bond van RK-kiesverenigingen)

Abraham Kuyper (Anti-Revolutionaire Partij ARP)

Niet te verwarren met...

Feminisme

• Vrouwen die opkomen voor de (gelijke) rechten van de vrouw
• Zoals kiesrecht en het worden toegelaten op universiteiten

2.3: Het eerste feminisme

Tegenstanders

• 'Onfatsoenlijk'
  

• 'De rol van de vrouw is binnenshuis'

• 'De vrouw is een moeder'

• 'Politiek is geen plek voor vrouwen'

Vereeniging voor 

Vrouwenkiesrecht (VVVK)

Wilhelmina Drucker
Aletta Jacobs

Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs

• Aletta Jacobs wilde studeren: schrijft in 1871 brief aan Minister Thorbecke voor toestemming en wordt arts. 
• Wilhelmina Drucker groeit op met ongehuwde moeder (Ow, ow, ow!). Boos op zaken uit haar jeugd en vader. Richt in 1889 VVV op en 1894 VvVK

Welke ontwikkelingen uit de 19de eeuw komen hier samen?

Industriële revolutie

Engeland

rond 1700

• Machtig land met een enorm groot rijk dat zich over de hele wereld uitstrekte.
• De bevolking van Engeland groeit, hierdoor is er meer kleding nodig.
• Veel kleding wordt gemaakt van katoen, dat door slaven op plantages wordt geplukt, en wol.

Het Britse Rijk omstreeks 1700

Stoommachine

rond 1764 

• De eerste werkende stoommachine van de Industriële Revolutie was die van Thomas Newcomen rond 1705
• Smeaton: dubbel rendement...
  
• Pas door de verbeteringen van James Watt kon de stoommachine pas echt worden ingezet
• -75%
  

De Engelsman James Watt voerde een aantal belangrijke veranderingen door in Newcomen's stoommachine waardoor het gebruik en de inzet makkelijker werden.

Industriële Revolutie

1750-1900

• Door de komst van de machines verandert de manier waarop mensen produceren: van handmatig naar machinaal
• De verandering noemen we de Industriële Revolutie

Niet alleen de manier van produceren verandert enorm: ook de komst van stoomtreinen brengt grote veranderingen in het vervoer van mensen en goederen.

van kleinschalige handmatige productie in de huisnijverheid...

... naar grootschalige machinale productie in fabrieken

St(r)oomversnelling

• Vanaf 1850 groei voedselproductie door kunstmest en mechanisering. Gevolg=> meer en betere kwaliteit van het voedsel ook in de steden. (tweede agrarische revolutie)
  
• Transportrevolutie: betere wegen, aanleg van kanalen en spoorwegen konden er gemakkelijker en sneller grondstoffen, producten en voedsel in de steden worden afgezet.
  
• Medische revolutie: wetenschap/chemie
  
• Gevolg: groei bevolking, specialisatie landbouw en urbanisatie.

Tweede industriële revolutie

• Duitsland en de V.S.

• Elektriciteit, chemie en staal
• Benzine, motoren
• Lopende band (Henry Ford, geen fan van ons vak...)
• "History is bunk!"
  

Welke sociale gevolgen had de industriële revolutie?

De ondernemer

"(...) Bedrogen is enkel d'arme, zwaar geplaagd door heerschers overmoed. De ondernemer lacht: Het gaat zoo goed!"

(Albert Hahn, 1905)

Welke boodschap heeft de tekenaar?

Wat is de Sociale Kwestie? (1)

• Een kwestie is een probleem
  

• De slechte woon- en werkomstandigheden van de arbeiders zijn duidelijk zichtbaar.
  

• Eind 19e eeuw.

• Vooral in de steden.
  

Wat is de Sociale Kwestie? (2)

• ‘De rijken worden rijker, de armen worden armer’

• Alleen ‘de rijken’ mogen stemmen

• Hierdoor blijven ‘de rijken’ aan de macht
  
  
• Jan met de pet
  

Let op: De weekinkomsten van een mannelijke arbeider

was ongeveer 900 cent (9 gulden)

Wie helpt de arbeiders? (1)

• Sommige fabrikanten gaven de arbeiders wél wat extra's (soms ook uit eigen belang:
  
  
• een fittere arbeider werkt harder...)

• Arbeiders gaan staken

• Arbeiders gaan samenwerken in vakbonden.

Wie helpt de arbeiders? (2)

• Nederland kent drie grote politieke groepen: socialisten (links), confessionelen (midden) en liberalen (rechts)

• Deze politieke groepen hebben allemaal een andere oplossing voor de Sociale Kwestie, maar ook allemaal eigen belangen

Liberalen

• Nachtwakersstaat: overheid zorgt alleen voor orde en veiligheid

• Economie helemaal vrij laten

• Sociale wetten kosten teveel geld

• Rechts in de politiek

Confessionelen

• Confessie=geloof (Protestant/Rooms-katholiek)

• Ongelijkheid omdat God het zo wil

• Goede christenen helpen elkaar

• Werkgevers en werknemers moeten er samen uitkomen

Socialisten

• Overheid moet er alles aan doen om arbeiders te beschermen

• Betere arbeidersomstandigheden (o.a. meer loon)

• Om dit te bereiken: strijd voor algemeen kiesrecht (ook met stakingen en demonstraties)

• Links in de politiek

Langzaam verbetering;

begin verzorgingsstaat

• Eerste sociale wetten vanaf 1874: Kinderwetje van Van Houten
  

• Leerplichtwet (1900), Woningwet (1901)

• 1917: Algemeen Kiesrecht voor mannen

• 1919: Algemeen kiesrecht voor vrouwen

Begrippen uit deze les

• Sociale kwestie
• nachtwakersstaat
• liberalen
• sociaal-democraten
• confessionelen
• feminisme
• emancipatie
  

Personen uit deze les

• Samuel van Houten
• Aletta Jacobs
• Wilhelmina Drucker
• Abraham Kuyper
• Hendrik Schaepman
  

Jaartallen uit deze les

• 1874: Kinderwetje van Van Houten
• 1895: VVVK
  
• 1900: Leerplichtwet
• 1901: Woningwet
• 1917: Algemeen Kiesrecht voor mannen
• 1919: Algemeen kiesrecht voor vrouwen

Verwerking leerstof

8.4 basis: 1 t/m 4 begrip: 5 7 8 13 ex.tra 14 15

8.5 basis: 1 2 3 begrip: 4 5 6 7 13 ex.tra: 14 15 16

0