Geschiedenis H3 par. 1 De Verlichting HSX

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

3.1 De Verlichting

Leerdoelen

• Je kent het verschil tussen empirisme en rationalisme.
• Je kunt uitleggen dat de Verlichting een gevolg is van de Wetenschappelijk Revolutie.
• Je kunt belangrijke thema's van verlichtingsdenken noemen, en daar voorbeelden bij geven.
• Je weet wat de trias politica is. 
• Je weet wat de begrippen censuur, debat, absolutisme en tolerantie betekenen.

De Verlichting

We noemen deze periode (vanaf ongeveer 1700) de verlichting omdat in die tijd het rationeel denken de aanzet was tot verandering.

De Verlichting

In het begin van deze periode was er veel ontevredenheid onder de bevolking.

Er was sprake van een 3 standen maatschappij:

De Geestelijken

De adel

De rest

De Verlichting

De Geestelijken en de adel hadden alles voor het zeggen en hoefden  geen belasting te betalen. 

Daaronder zaten de rijken. Die waren ontevreden omdat ze wel belasting moesten betalen, maar niets te zeggen hadden.

Weer daaronder zaten de armen. Deze hadden het heel zwaar. Ook moesten boeren, als zij hun grond pachtten,  herendiensten verrichten. Oftewel een of meer dagen per week gratis voor hun leenheer werken.

De Verlichting

Er was dus veel kritiek op de koning, edelen en geestelijken. 

Komt bij dat in die tijd veel wetenschappelijk onderzoek werd gedaan en het geloof in God onder druk kwam te staan. Veel natuurrampen en natuurverschijnselen werden wetenschappelijk verklaard en niet meer aan God toebedeeld.

De verlichting

In die tijd waren er verlichte denkers die nadachten over de samenleving. Zij begonnen hun mening over de standensamenleving en het absolutisme te delen.

Terugblik

- Renaissance: er kwam weer interesse naar onderzoek en wetenschap uit de oudheid

- Wetenschappelijke Revolutie: mensen begonnen onderzoek uit te breiden, en deden steeds meer ontdekkingen.

Je gaat zo een filmpje bekijken over wat de Verlichting is.

 De volgende denkers komen aan bod:

Montesqieu

Rousseau

Loche

Smith

Diderot

Spinoza

Voltaire 

Renaissance en verlichting 1

De renaissance vond plaats tussen 1400 en 1600

De verlichting vond plaats vanaf ongeveer 1700

Verschillen tussen de Renaissance en de Verlichting. 

1/3 

In de Renaissance greep men terug op de klassieke oudheid.

In de Verlichting wordt iets nieuws in gang gezet met de nadruk op rede, wetenschap en individuele rechten De mens gaat zelf nadenken en ontwikkelt zelf nieuwe ideeën, ze nemen dus geen oude ideeën over.

2/3  

De renaissance richtte zich op het individu, terwijl de verlichting zich op de samenleving richtte.

3/3.  

De Renaissance was in de eerste plaats een artistieke en culturele beweging, terwijl de Verlichting een filosofische en intellectuele beweging was.

Hoe ontstond een veranderings-idee?

• De wetenschappelijke revolutie 1650-1800 (H3!)

• Als gevolg van de wetenschappelijke revolutie
• Zelf nadenken, niet alles zomaar geloven (ratio gebruiken)

De Verlichting

De ideeën van de Verlichting

1. Mensen horen vrij te zijn en mensenrechten te hebben.
2. Meer macht voor het volk (meer democratie en een grondwet)
3. Scheiding van kerk, staat en rechtspraak
4. Het verstand is belangrijk en moet goed gebruikt worden door iedereen.

Verlichters en kennis

Wetenschappelijke Revolutie:

Empirisme: kennis door waarneming.

Rationalisme: kennis door het gebruik van de rede (het verstand).

De Verlichters en het geloof

Verlichters

• God heeft de aarde gemaakt, maar grijpt niet in.
• Er is niet 1 waar geloof

Gevolg

• Voor godsdienstvrijheid
• Tegen een grote invloed van de kerk

Voltaire. (Fr.1694-1778)

De Verlichters en gelijkheid

Verlichters

• Mensen zijn gelijk en vrij

Gevolg

• Tegen standenmaatschappij
• Tegen slavernij/slavenhandel (Abolitionisme)

De Verlichters en politiek I

Verlichters

• Een koning is er voor het volk
• Het volk mag een slechte koning afzetten
• De echte macht ligt bij het volk

Gevolg

• Tegen absolutisme
• Voor democratie

Reactie koningen

Ideeën van de Verlichting verbieden. (censuur)

Of

Sommige ideeën overnemen, zolang de vorst alle macht houdt.

= Verlicht absolutisme

De Verlichters en politiek II

John Locke (Eng. 1632-1704)

Het volk geeft de koning macht en zij mogen een slechte koning afzetten.

Charles de Montesquieu (Fr. 1689-1755)
Trias Politica, de scheiding der machten

Jean Jacques Rousseau (Fr. 1712-1778)

Volksvertegenwoordiging doet wat het volk wil.

Resumerend

• Je kent het verschil tussen empirisme en rationalisme.
• Je kunt uitleggen dat de Verlichting een gevolg is van de Wetenschappelijk Revolutie.
• Je kunt belangrijke thema's van verlichtingsdenken noemen, en daar voorbeelden bij geven.
• Je weet wat de trias politica is. 
• Je weet wat censuur, debat, absolutisme en tolerantie betekenen.
• Doelen bereikt?

EINDE