Thema 4: Evolutie BS 1 + 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Evolutie

Vandaag

- Herhalen begrippen gister
- Uitleg BS 1: auto/heterotroof & pro/eukaryoot
- Uitleg BS 2: archaea & bacterieën
- Oefenen

Tot welk domein behoort
deze cel?

1. Planten
2. Dieren
3. Prokaryoot
4. Eukaryoot

DOMEINEN

Organische stoffen

Anorganische stoffen

Glucose

Eiwitten

Nitraat

Water

Vitamine

Twee soorten voedsel

• Organische stoffen:
    stoffen die door organismen zijn gemaakt. Ingewikkelde grote moleculen, bevatten vaak C, H en O. bijv. glucose  C₆H₁₂O₆
• Anorganische stoffen 
  stoffen met kleine moleculen. H2O, O2, CO, CO2 etc. 

Voedselvoorziening per rijk

Rijk	Voedsel	Stof	Groep
Plant	CO2 + H2O	Anorganisch
Dier	Plantaardig / dierlijk	Organisch
Bacteriën	Plantaardig/dierlijk	Organisch
Schimmels	Plantaardig/dierlijk	Organisch

de definitie voor autotroof is

1. zelfvoedend
2. kan uit organische stoffen organische stoffen maken
3. kan uit anorganische stoffen organische stoffen maken
4. anders voedend

Rijk	Voedsel	Stof	Groep
Plant	CO2 + H2O	Anorganisch
Dier	Plantaardig / dierlijk	Organisch
Bacteriën	Plantaardig/dierlijk	Organisch
Schimmels	Plantaardig/dierlijk	Organisch

Heterotroof

Autotroof

Voedingswijze

Autotroof: Zet anorganische stoffen (CO2 + H2O) om in organische stoffen, door fotosynthese. Dus maakt eigen voedsel. Planten zijn autotroof

Heterotroof: Heeft andere organisme nodig voor zijn voedsel. Eet organische stoffen. bijv. mier, bacterie, schimmel, aap

Je kunt het verschil tussen an-organische en organische stoffen noemen

Je kunt voorbeelden van an-organische en organische stoffen noemen

Je kunt het verschil tussen an-organische en organische stoffen noemen

Je kunt voorbeelden van an-organische en organische stoffen noemen

Autotroof

Heterotroof

Alle organismen worden ingedeeld in drie domeinen: welke?

producent: autotroof (plant)

consumenten : heterotroof (dier)

Bamboe is (1) en een panda is (2)

1. (1) autotroof, (2) autotroof
2. (1) autotroof, (2) heterotroof
3. (1) heterotroof, (2) autotroof
4. (1) heterotroof, (2) heterotroof

Prokaryoot vs Eukaryoot

Koolstofdioxide

1. Organische stof
2. Anorganische stof

Eiwitten

1. Organische stof
2. Anorganische stof

Welke organismen zijn prokaryoot?

1. bacteriën
2. dieren
3. planten
4. schimmels

Het organisme hiernaast, is dat prokaryoot of eukaryoot?

1. Prokaryoot
2. Eukaryoot

De belangrijkste celkenmerken om domeinen en rijken in te delen:

- wel/geen celkern

- wel/geen celwand

- wel/geen bladgroen-korrels

- eencellig of een-/veelcellig

Prokaryoten

Eukaryoten

Bacteriën

Archea

schimmels

Planten

Dieren

WEL celkern

GEEN celkern

Prokaryoten

• eencellig
• geen celkern
• DNA ligt in een cirkel in het cytoplasma.
• Sommige prokaryoten hebben ook korte stukjes circulair DNA (plasmiden).

Bacteriën & Archaea

Hoe plant een bacterie of archea zich voort?

Archea

- Kleine eencellige organismen

- Bevatten DNA & ribosomen

- Vaak zweepharen
- Voortplanten door deling (ongeslachtelijk)

- Leven in extreme omstandigheden,
   bijv. geisers, zoutmeren, diepzee

Bacteriën

- Eencellige organismen
- Eigen circulaire DNA

- Plasmiden: resistentie
- Voortplanten door
   deling (ongeslachtelijk)
- Voor mensen soms nuttig, soms schadelijk

Bacteriecel

soorten bacteriën

Wanneer zijn bacteriën nuttig? Wanneer schadelijk?

Bacteriën bij voedselproductie

Schadelijke bacteriën

Welke bewering over de bacteriën is juist?

1. Bacteriën hebben bladgroenkorrels.
2. Bacteriën hebben celkernen.
3. Bacteriën hebben stuifmeekorrels.
4. Bacteriën hebben celwanden.

In de afbeelding zie je 2 vormen DNA
die in bacteriën voorkomen.
Hoe heet de vorm bij de pijl?

Lessenup dia 51

H15.3

Een plasmide is makkelijk genetisch aan te passen (genetische modificatie). 

Met behulp van genetische modificatie kan de productie van stofwisselingsproducten (alcohol, antibiotica) worden verhoogd. 

Plasmiden spelen hierbij een belangrijke rol