H5 SAMENGEVAT

• Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 5. Chemische reacties

§5.1 Reacties en reactieproducten

Doelen

Aan het einde van de les kan ik:

1. aan de hand van de molecuulformule van een brandstof voorspellen welke verbrandingsproducten ontstaan. 
2. O2 en H2 aantonen met aantoningsreacties.
3. CO2 en H2O aantonen met reagentia.

H5. Chemische reacties

§5.1 Reacties en reactieproducten

Verbrandingsproducten

Als je aardgas verbrandt ontstaat er koolstofdioxide en water. 

H5. Chemische reacties

§5.1 Reacties en reactieproducten

Verbrandingsproducten

De verbranding van aardgas: 

CH4 + 2 O2 --> CO2 + 2 H2O

De verbranding van benzine:

2 C8H18 + 25 O2 --> 16 CO2 + 18 H2O

Wat valt op ?

H5. Chemische reacties

§5.1 Reacties en reactieproducten

Verbrandingsproducten

Bij de verbranding van H ontstaat altijd H2O

Bij de verbranding van C ontstaat altijd CO2

Bij de verbranding van S ontstaat altijd SO2

1. Een verbinding met een O noem je een oxide.
2. Metalen die reageren met zuurstof vormen een metaaloxiden, je noemt dit oxideren. 

H5. Chemische reacties

§5.1 Reacties en reactieproducten

Aantoningsreacties

Chemici zoeken al eeuwen naar manieren om aan te tonen of een bepaalde stof aanwezig is.

Een aantoningsreactie is een reactie waarmee je de aanwezigheid van een bepaalde stof aantoont. 

De volgende aantoningsreacties moet je kennen:

H5. Chemische reacties

§5.1 Reacties en reactieproducten

Aantoningsreacties

Hoofdstuk 3. Verbrandingen

3.4 Volledige en onvolledige verbranding

Zuurstof

Een gloeiende houtspaander gaat feller branden/gloeien

H5. Chemische reacties

§5.1 Reacties en reactieproducten

Waterstof

Wanneer je waterstof verbandt hoor je een duidelijke 'plop'

Reagentia

Een reagens is een stof die je kunt gebruiken om een specifieke stof aan te tonen

Hoofdstuk 3. Verbrandingen

3.4 Volledige en onvolledige verbranding

H2O

Wit kopersulfaat kleurt blauw

CO2

Helder kalkwater wordt troebel

H5. Chemische reacties

§5.1 Reacties en reactieproducten

Doelen

Als het goed is kan ik nu:

1. aan de hand van de molecuulformule van een brandstof voorspellen welke verbrandingsproducten ontstaan. 
2. O2 en H2 aantonen met aantoningsreacties
3. CO2 en H2O aantonen met reagentia

H5. Chemische reacties

§5.1 Reacties en reactieproducten

§5.2 Reactievergelijkingen opstellen

Vorige les: wat moet je kunnen?

P2O5

difosforpenta-oxide

Er zijn verschillende telwoorden

Getal	Telwoord
1	mono
2	di
3	tri
4	tetra
5	penta

We kennen verschillende uitgangen

Laatste element in de formule	uitgang
O	oxide
Cl	chloride
S	sulfide
F	fluoride
I	jodide
P	fosfide

Leerdoelen deel 2 

• Je kunt de systematische naamgeving gebruiken om een naam of molecuulformule van een stof te noteren.
• Je kunt de reactievergelijking van een verbrandingsreactie opstellen.
• Je kunt een reactievergelijking opstellen op basis van een omschrijving.

Verbrandingsreacties

Verbrandingsreactie opstellen

-voor een verbrandingsreactie is altijd zuurstof (O₂) nodig

Eindproducten vormen een oxide:

element	naam van het oxide	formule
koolstof
waterstof
zwavel

Verbrandingsreactie opstellen

-voor een verbrandingsreactie is altijd zuurstof (O₂) nodig

Eindproducten:

element	naam van het oxide	formule
koolstof	koolstofdioxide	CO 2
waterstof	water	H 2 O
zwavel	zwaveldioxide	SO 2

Stappenplan verbrandingsreactie

Stap 1: Noteer de beginstof(fen) voor de pijl

Stap 2: Noteer O₂ voor de pijl

Stap 3: Noteer de eindstoffen (oxiden) na de pijl

Stap 4: maak de reactievergelijking kloppend

Reactievergelijkingen kloppend maken

Leerdoelen behaald?

• Je kunt de systematische naamgeving gebruiken om een naam of molecuulformule van een stof te noteren.
• Je kunt de reactievergelijking van een verbrandingsreactie opstellen.
• Je kunt een reactievergelijking opstellen op basis van een omschrijving.

Hoofdstuk 5. Chemische reacties

§5.3 Rekenen aan reacties

Doelen

Aan het einde van de les kan ik:

1. met de wet van massabehoud uitleggen dat stoffen in vaste verhoudingen met elkaar reageren.
2. berekeningen uitvoeren aan de hand van massaverhoudingen. 

Hoofdstuk 5. Chemische reacties

§5.3 Rekenen aan reacties

Massabehoud

Bij een chemische reactie verdwijnen geen atomen 

Bij een chemische reactie hergroeperen de atomen zich

Hoofdstuk 5. Chemische reacties

§5.3 Rekenen aan reacties

Wet van Lavosier / Wet van behoud van massa

Bij een chemische reactie is de totale massa van de beginstoffen gelijk aan de totale massa van de reactieproducten

Hoofdstuk 5. Chemische reacties

§5.3 Rekenen aan reacties

Voorbeeld

Hoofdstuk 5. Chemische reacties

§5.3 Rekenen aan reacties

Al (s) + O₂ (g) → Al₂O₃ (s)

9 gram : 8 gram → 17 gram  

Voorbeeld

Hoofdstuk 5. Chemische reacties

§5.3 Rekenen aan reacties

Al (s) + O₂ (g) → Al₂O₃ (s)

9 gram : 8 gram → 17 gram 

Hoeveel g O₂ is nodig voor

de verbranding van 22,6 g Al?

Stappenplan

1. Noteer de stofnamen in de eerste kolom
2. Noteer de massaverhouding in de tweede kolom
3. Vul de gevraagde massa in
4. Vul de verhoudingstabel verder in

Hoofdstuk 5. Chemische reacties

§5.3 Rekenen aan reacties

Oefenen

waterstofchloride en ammoniak reageren in de verhouding 3,6 : 1,7 tot salmiak. 

Hoeveel gram waterstofchloride heb je nodig om 40 g salmiak te maken? Rond je antwoord af op 1 decimaal 

Hoofdstuk 5. Chemische reacties

§5.3 Rekenen aan reacties

Ik kan:

1. drie broeikasgassen noemen
2. uitleggen hoe het versterkte broeikaseffect ontstaat
3. een aantal effecten van het broeikaseffect noemen
4. een aantal maatregelen noemen om het versterkte broeikaseffect te verkleinen

Leerdoelen

Natuurlijk broeikaseffect

Versterkt broeikaseffect

Broeikasgassen zijn gassen die het versterkte broeikaseffect versterken.

De belangrijkste broeikasgassen zijn: 

1. methaan (CH4)
2. lachgas (N2O) 
3. koolstofdioxide (CO2) 

Broeikasgassen

Fossiele brandstoffen

Aardolie

Steenkool

Aardgas

Bestaan uit 'C' en 'H' atomen

Verbranding van een koolwaterstof

• Aardgas bestaan voornamelijk uit methaan (CH₄) 
  
• Deze verband je om bijvoorbeeld je huis op te warmen 
• CH₄ + O₂ --> CO₂ + H₂O 
• Fossiele brandstoffen gebruik dragen bij aan broeikaseffect

De belangrijkste bronnen van broeikasgassen zijn:

verwarming, elektriciteit, landbouw (veeteelt), transport en industrie, door gebruik van fossiele brandstoffen. 

Dus moet je een manier verzinnen om dit te beperken.

We moeten duurzaam gaan leven

Maatregelen versterkte broeikaseffect

Dus wat gaan/kunnen 'jullie' doen:

1. minder lang douchen of minder vaak in bad gaan
2. de verwarming lager zetten
3. in plaats van met de scooter met de fiets gaan
4. energiezuinige apparaten gebruiken
5. een dikke trui aantrekken
6. minder vlees eten

 ..........

Maatregelen versterkte broeikaseffect

Aan het einde van de les kan ik:

1. drie broeikasgassen noemen
2. uitleggen hoe het versterkte broeikaseffect ontstaat
3. een aantal effecten van het broeikaseffect noemen
4. een aantal maatregelen noemen om het versterkte broeikaseffect te verkleinen

Einde van de les: leerdoelen