4TL 11.1 Eigenschappen en chromosomen les 1 en 2

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Thema 11: Erfelijkheid

11.1   Eigenschappen/fenotype

Wat weet je al over het onderwerp erfelijkheid?

Erfelijkheid

Begintaak

Noem minimaal 3 erfelijke eigenschappen.

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

• Eigenschappen zijn kenmerken.
• Deze eigenschappen krijg je van ouders -> Erfelijke eigenschappen.
• Erfelijke eigenschappen zien er bij iedereen anders uit. Dit noem je fenotype.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat erfelijke eigenschappen zijn en wat een fenotype is
• Je kunt uitleggen waardoor het fenotype bepaald wordt
• Je kunt uitleggen waar informatie voor je eigenschappen zit
• Je kunt aan een chromosomenkaart zien of die van een jongen of een meisje is
• Je kunt uitleggen wat een gen is en wat het genotype is

Verschillende fenotypen bij honden

Het fenotype kan veranderen 

Je uiterlijk blijft niet het hele leven hetzelfde. 

Fenotype kun je ook zelf veranderen. Denk maar eens aan haren verven, make-up en tatoeages.

Fenotype is niet alleen uiterlijk!

Aanleg

• Van sommige eigenschappen weet je pas dat je ze hebt wanneer je ze gaat gebruiken. Je hebt dan aanleg geërfd.

• Het fenotype is afhankelijk van de erfelijke eigenschappen en invloeden uit de omgeving.

Chromosomen

• Bevinden zich in de celkern
• Ze bestaan o.a uit DNA  = informatie erfelijke eigenschappen
• Ze komen in paren voor (23 paren bij een mens)

Chromosomenkaart

• Alle paren hebben een nummer
• Paar 23: de geslachtschromosomen
  
• XX = meisje
• XY = jongen

Man XY                  vrouw   XX

• Opgerold DNA
• Komen voor in chromosomenparen (twee dezelfde chromosomen)
• Mensen hebben 23 chromosomenparen (46 chromosomen)

Eigenschappen op chromosomen

• Gen = een klein deel van een chromosoom 
• Een gen bevat informatie voor 1 erfelijke eigenschap
• 2 Genen voor één erfelijke eigenschap (want je hebt een paar chromosomen) 

Genotype

Het genotype is de verzameling eigenschappen van het individu dat is geërfd van de ouder of ouders. 

Genoom = chromosomen 

met genen van een organisme

Chromosomen van andere soorten

Maken en lezen:

Lezen blz 90 t/m 94

Maken opdracht 16 t/m 25 

De volgende les

11.2  

Chromosomen doorgeven

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat erfelijke eigenschappen zijn en wat een fenotype is
• Je kunt uitleggen waardoor het fenotype bepaald wordt
• Je kunt uitleggen waar informatie voor je eigenschappen zit
• Je kunt aan een chromosomenkaart zien of die van een jongen of een meisje is
• Je kunt uitleggen wat een gen is en wat het genotype is

Maken en lezen:

Lezen blz 90 t/m 97

Maken opdracht 16 t/m 25

Maken opdracht 1 t/m 7

De volgende les

11.2  

Chromosomen doorgeven