herhaling 5.1-5.4 UL 5.5 gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 1

planning 

• controle HW 5.4
• herhalingsvragen thema 5.1 t/m 5.4
• leerdoelen 5.5
• uitleg 5.5
• opdrachten 5.5 maken (wat niet af is = automatisch HW)

open je boek op blz. 114-115

zelf nakijken opdracht 1 + 5

boek dicht op je tafel 

EN ook je chromebook dicht op tafel

‘Waarnemen’ is...

1. Horen, zien, eten, voelen, ruiken en proeven.
2. Je bewust worden van wat je hoort, ziet, voelt, ruikt en proeft via je zintuigen.
3. Alles wat een kat hoort, ziet, voelt, vindt en ruikt.

Wanneer wordt je je bewust van een waarneming?

1. Als er een prikkel in je zintuig aankomt.
2. Als de impulsen in de hersenen zijn verwerkt.

Wat kun je waarnemen met je tastzintuigen?

1. harde druk
2. lichte aanraking
3. warmte
4. kou

Zintuigen

Prikkels

gezichts-zintuig

gehoor zintuig

reuk zintuig

smaak zintuig

warmte zintuig

muziek 

vieze sokken ruiken

vuurwerk 

Een klap op je arm

snoep

In welke volgorde gaat waarnemen?

1. impuls - hersenen - impuls - actie - zintuig - prikkel
2. prikkel - actie - impuls - hersenen - impuls - zintuig
3. impuls - zintuig - actie - impuls - prikkel - hersenen
4. prikkel - zintuig - impuls - hersenen - impuls - actie

Impulsen gemaakt in het netvlies gaan via de ............ naar de hersenen

1. gehoorzenuw
2. prikkels
3. oogzenuw
4. tastzintuig

1

2

3

4

5

In de zintuigcellen ontstaan impulsen

De impuls wordt door zenuwen naar de hersenen geleid

De hersenen verwerken de impulsen van alle zintuigen

Je wordt je bewust van wat je waarneemt

Een prikkel komt via het zintuig in de zintuigcellen terecht

Lagen van de huid

Opperhuid

lederhuid

Onderhuids bindweefsel

Hoornlaag

Onderdelen van de huid

Kiemlaag

Lederhuid

Talgklier

Spiertje

Zweetklier

Wat is een oog?

1. een cel
2. weefsel
3. een orgaan
4. een organenstelsel

Het oog heeft als taak prikkels op te vangen.
Wat is de prikkel voor de zintuigen in het oog?

1. geur
2. druk
3. licht
4. geluid

Welke delen van het oog kunnen het oog draaien?

1. de oogleden
2. de oogzenuw
3. de oogspieren
4. de oogkas

Welk vlies in je oog voert voedingsstoffen naar je oog?

1. hoornvlies
2. netvlies
3. oogvlies
4. vaatvlies

Hoe heet het buitenste vlies van je oog, dat je oog beschermt?

1. Vaatvlies
2. Hoornvlies
3. Netvlies
4. Harde oogvlies

Om te zien moet er licht in je oog komen. Via welke onderdelen van het oog komt het licht in je oog?

1. hoornvlies, pupil, lens, glasachtig lichaam, netvlies
2. lens, pupil, hoornvlies, netvlies, glasachtig lichaam
3. hoornvlies, netvlies, pupil, lens, glasachtig lichaam
4. netvlies, glasachtig lichaam, pupil, lens, hoornvlies

Wat is een oor?

1. een cel
2. weefsel
3. een orgaan
4. een orgaanstelsel

Het oor heeft als taak prikkels op te vangen. Wat is de prikkel voor het oor?

1. licht
2. geluid
3. impuls
4. tikken

Hoe lopen de trillingen door het oor?

1. Gehoorgang - gehoorbeentjes - trommelvlies - dun vlies - slakkenhuis
2. Gehoorgang - trommelvlies - dun vlies - slakkenhuis - gehoorbeentjes
3. Gehoorgang - trommelvlies - gehoorbeentjes - dun vlies - slakkenhuis
4. Gehoorgang - dun vlies - slakkenhuis - gehoorbeentjes - trommelvlies

De buis van Eustachius:

1. Laat je horen
2. Regelt de luchtdruk
3. Vervoert traanvocht
4. Loopt van oog naar keel

De buis van Eustachius verbindt

1. de trommelholte met het middenoor
2. de oorschelp met de keelholte
3. het slakkenhuis met de trommelholte
4. de trommelholte met de keelholte

Welke letter is de buis van Eustachius?

1. Q
2. R
3. S
4. T

Zenuwen zijn lange ...........van zenuwcellen

1. draden
2. streepjes
3. punten
4. uitlopers

centraal zenuwstelsel

centraal zenuwstelsel

zenuwen

zenuwen

zenuwen

ruggenmerg

wervel (bot)

zenuw

De 2 functies van het zenuwstelsel zijn....... (kies er 1)

1. verwerken impulsen die van zintuigen af komen
2. van impulsen prikkels maken
3. regelen van werking van spieren en klieren
4. prikkels door zenuwen laten lopen

Chromebook dicht

leerdoelen 5.5 (gedrag)

• Ik kan uitleggen wat gedrag is.
• Ik kan uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald.
• Ik kan het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag. 

Wat is gedrag?

lachen

naar iets kijken

geluiden maken

slapen

geurstoffen afgeven

stil staan

ALLES WAT EEN MENS OF DIER DOET, IS GEDRAG!

Gedrag bestaat uit handelingen die met elkaar samen hagen en samen een doel hebben. 

gedragsketen

Je zag net bij de lynx dat verschillende handelingen 

Je zag net bij de lynx dat verschillende handelingen elkaar opvolgen in een vaste volgorde;

Lynx ziet een prooi, gaat sluiplopen en laten helemaal sluipen, voordat hij de prooi gaat bespringen, doodt, versleept en uiteindelijk opeet.

De verschillende handelingen volgen elkaar in een vaste volgorde op en het effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling. 

Dit noem je een gedragsketen. 

Dorst, pijn, angst en slaperigheid zijn inwendige prikkels.

Een inwendige prikkel: 

een prikkel die in het lichaam ontstaat.

Dorst, pijn, angst en slaperigheid zijn inwendige prikkels.

Een inwendige prikkel: 

een prikkel die in het lichaam ontstaat.

Motivatie

Bijvoorbeeld: 

Je hebt honger en je ruikt vers brood. Je motivatie om te eten is dan hoog. 

Motivatie is de bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag door een prikkel. 

Licht    Geluid     Druk

Een uitwendige prikkel komt van buiten het lichaam en kun je via zintuigen waarnemen. 

         Licht        Geluid          Druk

Een uitwendige prikkel komt van buiten het lichaam en kun je via zintuigen waarnemen. 

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag van soortgenoten naar elkaar. 
Mensen en dieren hebben sociaal gedrag.

Je hebt honger en er staat een taart in de keuken. 

Je kiest ervoor hem meteen op te eten. Of je kiest ervoor om hem toch niet op te eten, want je doet mee aan de ramadan. 

Je hebt honger en er staat een taart in de keuken. 

• Je kiest ervoor hem meteen op te eten. 
• Of je kiest ervoor om hem toch niet op te eten, want je doet mee aan de ramadan. 

Een reactie op een prikkel 

heet een respons. 

Hoe wordt gedrag bepaald?

Direct na de geboorte kunnen jonge zoogdieren zich voeden door te zuigen aan de tepel van de moeder. Dit is een voorbeeld van aangeboren gedrag, want ze hoeven dit niet te leren. 

Hoe wordt gedrag bepaald?

Een peuter leert te eten met een lepel.

Als gedrag ontstaat door leren, is dat aangeleerd gedrag. 

Een prikkel bij sociaal gedrag noem je een signaal. 

8.4 Sociaal gedrag

gedrag van mensen

Het gedrag van mensen is anders dan dat van dieren. Mensen denken na over hun gedrag en ze beoordelen het gedrag van anderen. Dieren doen dat niet. 

Om goed te kunnen samenleven, hebben mensen normen en waarden voor hun gedrag. 

Waarden de dingen die mensen belangrijk vinden in het leven. Voorbeelden zijn respect, eerlijkheid, vrijheid.

Normen zijn gedragsregels waarvan veel mensen vinden dat je je eraan moet houden. Voorbeeld; niet stelen. 

Normen zijn gebaseerd op waarden. 

De norm 'je mag niet stelen´, is gebaseerd op de waarde van ´eerlijkheid´. 

observatie/interpretatie

observatie/interpretatie

Observatie: Je ziet dat iemand zijn hand op steekt. 

Interpretatie: Wat zou dat kunnen betekenen?

Observatie = een feit wat je waar kunt nemen.

Interpretatie = Wat jij denkt dat dit gedrag betekent.

huiswerk voor de volgende les = 

1 = Maak online van thema 5 - van 5.5- opdracht 1 t/m 3 + 5 t/m 8

2 = Lees blz. 152 + maak op blz. 152 + 153 opdracht 1 +2

PW thema 5 (5.1 t/m 5.6 + LO1) is dinsdag 21 mei

extra uitleg filmpje 5.5:

https://www.youtube.com/watch?v=eUFiakRDCKs&list=PLr1tx9agautFk9ERSWim57BNugXbeI63P&index=5

uitleg PO

zie drive!

Ga aan de slag met:

Maak online van thema 5

van basisstof 5.5

opdrachten 1 t/m 4 + 6 t/m 8

In welk van de volgende afbeeldingen worden zenuwcellen afgebeeld?

1. 
2. 
3. 
4.