afronden 5.4 + UL 5.5 gedrag (1 m/h)

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 1

open je boek op blz. 111

zelfstandig en stil maken;

1 = een woordenlijst van alle blauwe woorden   (van blz. 111 + 112 + 113)

2 = zet de betekenis achter deze woorden (dit mag in een schrift / los blad)

Basisstof 5.4 Het zenuwstelsel;

centrale zenuwstelsel: wordt gevormd door de hersenen en het ruggenmerg

ruggenmerg: is omgeven door de wervels van de wervelkolom en geleidt via zenuwen                             impulsen naar de hersenen

zenuw: verbindt het centrale zenuwstelsel met alle lichaamsdelen

klier: een orgaan dat bepaalde stoffen produceert

zenuwcel: cel in het zenuwstelsel die is opgebouwd uit een cellichaam en uitlopers

cellichaam: het deel van een zenuwcel waarin zich de celkern bevindt

uitlopers: onderdeel van een zenuwcel dat impulsen van en naar het cellichaam  

                    geleidt

planning 

• afronden  5.4
• PO bespreken kan, maar 1 op 1 in I-uur. 
• leerdoelen 5.5
• uitleg 5.5
• opdrachten 5.5 maken 
• (wat niet af is = automatisch HW)

boek dicht op je tafel 

‘Waarnemen’ is...

1. Horen, zien, eten, voelen, ruiken en proeven.
2. Je bewust worden van wat je hoort, ziet, voelt, ruikt en proeft via je zintuigen.
3. Alles wat een kat hoort, ziet, voelt, vindt en ruikt.

Wanneer wordt je je bewust van een waarneming?

1. Als er een prikkel in je zintuig aankomt.
2. Als de impulsen in de hersenen zijn verwerkt.

Wat kun je waarnemen met je tastzintuigen?

1. harde druk
2. lichte aanraking
3. warmte
4. kou

Zintuigen

Prikkels

gezichts-zintuig

gehoor zintuig

reuk zintuig

smaak zintuig

warmte zintuig

muziek 

vieze sokken ruiken

vuurwerk 

Een klap op je arm

snoep

In welke volgorde gaat waarnemen?

1. impuls - hersenen - impuls - actie - zintuig - prikkel
2. prikkel - actie - impuls - hersenen - impuls - zintuig
3. impuls - zintuig - actie - impuls - prikkel - hersenen
4. prikkel - zintuig - impuls - hersenen - impuls - actie

Impulsen gemaakt in het netvlies gaan via de ............ naar de hersenen

1. gehoorzenuw
2. prikkels
3. oogzenuw
4. tastzintuig

1

2

3

4

5

In de zintuigcellen ontstaan impulsen

De impuls wordt door zenuwen naar de hersenen geleid

De hersenen verwerken de impulsen van alle zintuigen

Je wordt je bewust van wat je waarneemt

Een prikkel komt via het zintuig in de zintuigcellen terecht

Lagen van de huid

Opperhuid

lederhuid

Onderhuids bindweefsel

Hoornlaag

Onderdelen van de huid

Kiemlaag

Lederhuid

Talgklier

Spiertje

Zweetklier

Wat is een oog?

1. een cel
2. weefsel
3. een orgaan
4. een organenstelsel

Het oog heeft als taak prikkels op te vangen.
Wat is de prikkel voor de zintuigen in het oog?

1. geur
2. druk
3. licht
4. geluid

Welke delen van het oog kunnen het oog draaien?

1. de oogleden
2. de oogzenuw
3. de oogspieren
4. de oogkas

Welk vlies in je oog voert voedingsstoffen naar je oog?

1. hoornvlies
2. netvlies
3. oogvlies
4. vaatvlies

Hoe heet het buitenste vlies van je oog, dat je oog beschermt?

1. Vaatvlies
2. Hoornvlies
3. Netvlies
4. Harde oogvlies

Om te zien moet er licht in je oog komen. Via welke onderdelen van het oog komt het licht in je oog?

1. hoornvlies, pupil, lens, glasachtig lichaam, netvlies
2. lens, pupil, hoornvlies, netvlies, glasachtig lichaam
3. hoornvlies, netvlies, pupil, lens, glasachtig lichaam
4. netvlies, glasachtig lichaam, pupil, lens, hoornvlies

Wat is een oor?

1. een cel
2. weefsel
3. een orgaan
4. een orgaanstelsel

Het oor heeft als taak prikkels op te vangen. Wat is de prikkel voor het oor?

1. licht
2. geluid
3. impuls
4. tikken

Hoe lopen de trillingen door het oor?

1. Gehoorgang - gehoorbeentjes - trommelvlies - dun vlies - slakkenhuis
2. Gehoorgang - trommelvlies - dun vlies - slakkenhuis - gehoorbeentjes
3. Gehoorgang - trommelvlies - gehoorbeentjes - dun vlies - slakkenhuis
4. Gehoorgang - dun vlies - slakkenhuis - gehoorbeentjes - trommelvlies

De buis van Eustachius:

1. Laat je horen
2. Regelt de luchtdruk
3. Vervoert traanvocht
4. Loopt van oog naar keel

De buis van Eustachius verbindt

1. de trommelholte met het middenoor
2. de oorschelp met de keelholte
3. het slakkenhuis met de trommelholte
4. de trommelholte met de keelholte

Welke letter is de buis van Eustachius?

1. Q
2. R
3. S
4. T

Zenuwen zijn lange ...........van zenuwcellen

1. draden
2. streepjes
3. punten
4. uitlopers

centraal zenuwstelsel

centraal zenuwstelsel

zenuwen

zenuwen

zenuwen

ruggenmerg

wervel (bot)

zenuw

De 2 functies van het zenuwstelsel zijn....... (kies er 1)

1. verwerken impulsen die van zintuigen af komen
2. van impulsen prikkels maken
3. regelen van werking van spieren en klieren
4. prikkels door zenuwen laten lopen

Chromebook dicht

leerdoelen 5.5 (gedrag)

1. Ik kan uitleggen wat gedrag is.
2. Ik kan uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald.
3. Ik kan het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie van gedrag. 

Wat is gedrag?

Bijvoorbeeld lachen, naar iets kijken, 

geluiden maken, slapen,

geurstoffen afgeven,

stil staan.

Dus.....

• ALLES WAT EEN MENS OF DIER DOET, IS GEDRAG!

Gedrag bestaat uit handelingen die met elkaar samen hangen en samen een doel hebben. 

handelingen-->

(die samenhangen)

gedragsketen

Je zag net bij de lynx dat verschillende handelingen 

Je zag net bij de lynx dat verschillende 

handelingen elkaar opvolgen in een 

vaste volgorde;

Lynx ziet een prooi, gaat sluiplopen en laten helemaal sluipen, voordat hij de prooi gaat bespringen, doodt, versleept en uiteindelijk opeet.

De verschillende handelingen volgen elkaar in een vaste volgorde op en het effect van de ene handeling leidt tot een volgende handeling. 

Dit noem je een gedragsketen. 

Welke prikkel(s)? Welke respons?

Dorst, pijn, angst en slaperigheid zijn inwendige prikkels.

Een inwendige prikkel: 

een prikkel die in het lichaam ontstaat.

Dorst, pijn, angst en slaperigheid zijn voorbeelden    van inwendige prikkels.

Een inwendige prikkel = 

Een prikkel die in het lichaam ontstaat.

Je ziet en ruikt een versgebakken appeltaart. Dit zijn voorbeelden van uitwendige prikkels.

Een uitwendige prikkel = 

Een prikkel komt van buiten het lichaam en kun je via je zintuigen waarnemen. 

Motivatie

Bijvoorbeeld: 

Je hebt honger en je ruikt vers gebakken appeltaart. 

Je motivatie om te eten is dan hoog. 

Motivatie = 

De bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag.

Je hebt honger en er staat een taart in de keuken. 

Je kiest ervoor hem meteen op te eten. Of je kiest ervoor om hem toch niet op te eten, want je doet mee aan de ramadan. 

Je hebt honger en die appeltaart staat in de keuken. 

• Je kiest ervoor hem meteen op te eten. 
• Of je kiest er niet voor hem op te eten, want je weet dat je allergisch bent voor appel
• Of je kiest ervoor om hem toch niet op te eten, want je doet mee aan de ramadan. 

Een reactie op een prikkel heet een respons. 

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag van soortgenoten naar elkaar. 

Mensen en dieren hebben sociaal gedrag.

Hoe wordt gedrag bepaald?

Direct na de geboorte kunnen jonge zoogdieren zich voeden door te zuigen aan de tepel van de moeder. Dit is een voorbeeld van aangeboren gedrag, want ze hoeven dit niet te leren. 

Hoe wordt gedrag bepaald?

Een peuter leert te eten met een lepel.

Als gedrag ontstaat door leren, is dat aangeleerd gedrag. 

Een prikkel bij sociaal gedrag noem je een signaal. 

8.4 Sociaal gedrag

gedrag van mensen

Het gedrag van mensen is anders 

dan dat van dieren. 

Mensen denken na over hun gedrag en ze beoordelen het gedrag van anderen. Dieren doen dat niet. 

Om goed te kunnen samenleven, hebben mensen normen en waarden voor hun gedrag. 

Waarden;

zijn de dingen die mensen belangrijk vinden in het leven. 

Voorbeelden zijn respect, eerlijkheid, vrijheid.

Normen;

zijn gedragsregels waarvan veel mensen 

vinden dat je je eraan moet houden. 

Voorbeeld; niet stelen. 

Normen zijn gebaseerd op waarden. 

De norm 'je mag niet stelen´, 

is gebaseerd op de waarde van ´eerlijkheid´. 

observatie/interpretatie

observatie/interpretatie

De observatie is: Je ziet dat iemand zijn hand op steekt. 

De interpretatie kan zijn: Wat zou elke foto kunnen betekenen?

• politieman die je aanwijst en je tot stoppen gebaard
• sinterklaas die naar iedereen zwaait
• de buschauffeur die zwaait naar een collega

Observatie = een feit wat je waar kunt nemen.

Interpretatie = Wat jij denkt dat dit gedrag betekent.

huiswerk voor de volgende les = 

1 = Maak online van thema 5 - van 5.5- opdracht 1 t/m 4 + 6 t/m 8

2 = Lees thuis blz. 147 + maak op blz. 147+148 opdracht 1 +2

PW thema 5 (5.1 t/m 5.6 + LO 1) is woensdag 9 april

extra uitleg filmpje 5.5:

https://www.youtube.com/watch?v=eUFiakRDCKs&list=PLr1tx9agautFk9ERSWim57BNugXbeI63P&index=5

uitleg PO

zie drive!

Ga aan de slag met:

Maak online van thema 5

van basisstof 5.5

opdrachten 1 t/m 4 + 6 t/m 8

In welk van de volgende afbeeldingen worden zenuwcellen afgebeeld?

1. 
2. 
3. 
4.