8.1 gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

starttaak

1. Kom in LessonUp (gebruik je eigen voornaam).

2. Neem onderstaande leerdoelen over in je zuidschrift

3. Neem de begrippen van het bord over in je zuidschrift.

Leerdoelen: Na deze les kun je:

- beschrijven wat gedrag is 

- beschrijven hoe biologen een ethogram en protocol gebruiken bij het bestuderen van gedrag.

begrippen

gedrag

handelingen

gedragsketen

observatie

interpretatie

ethogram

protocol

planning

1. terugblik: bs6 blessures (10)

2. uitleg + aantekeningen 8.1 gedrag (15)

3. verwerken in opdrachten (15)

Leerdoelen: Na deze les kun je:

- de werking van spieren beschrijven.

Leerdoelen: Na deze les kun je:

- van enkele blessures beschrijven wat er aan de hand is.

- beschrijven hoe je blessures kunt voorkomen.

Welke blessure zie je in de afbeelding?
Let op: je ziet voor-en zij-aanzicht

1. Kneuzing
2. Botbreuk
3. Ontwrichting
4. Spierscheuring

Beschadiging van een weefsel, zonder dat er iets breekt of scheurt

1. Verzwikking
2. Kneuzing
3. Voetbalknie

Welke blessure is een vorm van RSI?

1. verzwikte enkel
2. muisarm
3. tenniselleboog
4. Zweepslag

De arm is uit de kom

Blauwe plek door stomp

Enkel klapt dubbel

Onderbeen staat stil, bovenbeen draait

Een arts moet de botten zetten

Kuitspier is beschadigd bij een zweepslag

Botbreuk

Kneuzing

Ontwrichting

Spierscheuring

Voetbalknie

Verzwikking

Wat is gedrag?

Gedrag

• = Alles wat mensen en dieren doen is gedrag.
  Bijv. lachen, slapen, eten, dansen, schreeuwen enz.

• Gedrag bestaat uit handelingen. 

Handelingen: Verschillende activiteiten waaruit gedrag bestaat.

Gedrag is in essentie alles wat dieren en mensen doen. Of het nu dansen is, schreeuwen, eten of slapen. Dit is allemaal gedrag.

En gedrag bestaat uit verschillende handelingen. Denk aan eten, je moet het vinden, voorbereiden op eten en afruimen als je klaar bent.

Gedrag bestaat vaak uit een groot aantal handelingen

Een plant groeit in de richting van de zon. Is dit een vorm van gedrag?

1. Ja
2. Nee

Gedragsketen

Gedragsketen = serie 

handelingen in vaste volgorde

Vaak te zien bij paringsgedrag

Observatie en interpretatie

Gedrag moet objectief waargenomen worden, dan worden er alleen feiten gebruikt en geen meningen van de waarnemer.

Observatie: Feitelijk gedrag wat je ziet.

Interpretatie: Je mening waarom je denkt dat
gedrag vertoond wordt.

Is dit een juiste observatie:
'de hond kijkt angstig'

1. Ja
2. Nee

Wel juist zou zijn; 

'de hond doet zijn oren iets naar achter, buigt zijn rug en plaatst zijn staart tussen zijn benen'

Gedragsonderzoek

Ethogram

Objectieve beschrijving van alle handelingen van een diersoort.

Gedragsonderzoek

Protocol

Lijst van opeenvolgende waargenomen handelingen van een dier.

 (hoe vaak handeling,  hoe lang duurt een handeling, zit er een vaste volgorde in?

Wat weten jullie al?

Wat is gedrag?

1. Alles wat mensen doen
2. Alles wat dieren doen
3. Alles wat mens en dier doet
4. Alles wat planten, dieren en mensen doen

Mira is buiten aan het werk. Ze krijgt het warm en trekt haar jas uit.
Is het uittrekken van haar jas een respons op een inwendige of op een uitwendige prikkel?

1. inwendige prikkel
2. uitwendige prikkel

Gedragsketen

Protocol

Ethogram

Sam zegt: "Een ethogram bestaat uit de beschrijving van handelingen van een dier."

Bas zegt: "Een ethogram bevat afkortingen van handelingen van een dier."

1. Beide hebben gelijk
2. Sam heeft gelijk
3. Bas heeft gelijk
4. Beide hebben ongelijk

Is dit een juiste observatie?
'de apen kussen, ze vinden elkaar lief'

1. Ja
2. Nee

Wat	Maak opdrachten 1 t/m 6 (4 overslaan). blz 218-219
Hoe
Hulp	.
Klaar?	Nakijken en verbeteren (Classroom). Werken aan verslag PO conditie?

1) boek: tekst en afbeeldingen van blz 216-217

2) buur  

3 ) docent

Je mag fluisterend samenwerken met je buur. 

Werk vlot door.

Leerdoelen: Na deze les kun je:

- beschrijven wat gedrag is 

- beschrijven hoe biologen een ethogram en protocol gebruiken bij het bestuderen van gedrag.

Sleutelprikkel / supranormale prikkel

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plek

sleutelprikkel

supranormale prikkel

Wat zie je in de afbeelding?

1. Het jong reageert op een sleutelprikkel
2. Het oudere dier geeft een respons
3. Het jong reageert op een gewone prikkel
4. Het oudere dier reageert op een sleutelprikkel

Prikkels en gedrag

Gedrag volgt altijd op een prikkel.

• inwendige prikkel: honger, hormonen,dorst
• uitwendige prikkel: geluid, geur (dus iets wat je met je zintuigen waarneemt)

Inwendige prikkel

Uitwendige prikkel

Uitwendige prikkels

Inwendige prikkels

licht

kou

dorst

geur

geluid

honger

spierpijn

hormonen

Gedragsketen

Gedrag bestaat vaak uit meerdere handelingen. Wat doet de Gentoo penguin hieronder allemaal om uiteindelijk een vrouwtje te versieren?

Baltsgedrag

Een gedragsketen om een ander te versieren (paringsgedrag)