2.3 Onrust in de Nederlanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Terugblik

→Sleep de onderdelen naar de juiste plek

Protestant

Katholiek

Maarten Luther

De Paus geeft leiding aan de gelovigen

Aflaten brengen je dichter bij God

Bijbel moet in volkstaal

Latijnse kerkdienst

Sober leven

Beeldenverering

Reliekenverering

'Kale' kerk

Beelden en kunst in de kerk zijn nodig

'Magische' handelingen

Pracht en praal leidt te veel af

Protestantse kerk

• Christelijke kerk

• Er is geen duidelijke leider

• De mis (kerkdienst) en de Bijbel zijn in de volkstaal

• Geen beelden en/of verering van heiligen en relieken (is afleiding)

• Sobere handelingen

Aan de slag

Luther start de Reformatie

Misstanden in de katholieke kerk

Waarom heeft Luther succes?

• Door de uitvinding van de boekdrukkunst kunnen de teksten van Luther snel worden gekopieerd en verspreid.
  
• Luther wordt gesteund én beschermd door machtige Duitse vorsten.
• De ideeën (van eenvoud en soberheid) spreken veel arme gelovigen aan.
• Veel gelovigen zijn het niet eens met de aflaten: Luther durft er iets van te zeggen.

Gevolgen van de reformatie

• Splitsing in de christelijke kerk (1517): ontstaan van de protestantse kerken (ook wel: hervormde- of gereformeerde kerk) naast de katholieke Kerk

• Protestantse kerk spreekt veel (arme) mensen in West-Europa aan.

• Vervolging van protestanten (ketters)
  

Terugblikopdracht: Is deze prent gemaakt door een katholiek of een protestant? Leg uit waarom.

Laat de leerlingen zoveel mogelijk gebruiken in de kerk opschrijven waaraan de jonge monnik Luther zich stoort of zou kunnen storen. Op deze manier ontstaat een lijst met zaken waartegen Luther en andere hervormers zich verzetten: het gebruik van Latijn in de mis, de nadruk op rituelen ten koste van persoonlijke gerichtheid op God, de verering van relieken, de losbandigheid, inhaligheid en wereldlijke leefwijze van de geestelijkheid, de verkoop van aflaten. Laat de leerlingen hun eigen bevindingen onderling vergelijken alvorens te komen tot een klassikale lijst.

Maarten Luther (1483-1546)

Duitse monnink die grote moeite had met de aflaten en levensstijl van de geestelijken. 

Veel aanhangers in Duitsland.

Johannes Calvijn (1509-1564)

Zwitserse hervormer die vond dat beelden niet in de Kerk thuishoorden. 

Veel aanhangers in Nederland

Aan de slag

Waar zitten de verschillen?

Maarten Luther

Johannes Calvijn

Wat zijn de verschillen tussen Luther en Calvijn?

Luther en Calvijn

Waarom had vooral Calvijn veel aanhangers in de Nederlanden (16e eeuw)?

2.3 Onrust in de Nederlanden

Hoe leidde de onrust in de Nederlanden tot de Opstand?

De centralisatiepolitiek en het godsdienstbeleid van de Habsburgers leidden tot onrust onder het volk, terwijl edelen en stadsbesturen weinig zin hadden de opgelegde maatregelen uit te voeren, omdat zij die zagen als aantasting van de eigen positie. De onrust culmineerde in de aanbieding van het Smeekschrift door de (lagere) edelen.

      Leerdoelen

1. Je kent de betekenis van de begrippen landsheer, gewesten, Staten, privileges, stadhouder, landvoogd, centralisatie, Staten-Generaal, particularisme, plakkaten, ketters, inquisitie, Smeekschrift. (R)
   
2. Je kan uitleggen op welke manier Karel V het bestuur in de Nederlanden probeerde te centraliseren. (T1)
   
3. Je kunt op politiek, economisch en religieus gebied uitleggen waarom de adel, steden en gewesten zich tegen de centralisatie van Karel V en Filips II verzetten. (T2)

Een wereldrijk… waar de zon niet onder gaat

Karel V in Europa

Vrede van Augsburg (1555)

Aan de slag

a. De paus reageert op de kritiek van Luther, gepubliceerd in zijn 95 stellingen.

b. Luther bedreigde het gezag/de macht van de paus door kritiek te hebben op de paus en de katholieke kerk.

c. Luther werd (in 1521) door de paus in de ban gedaan, geëxcommuniceerd.

3 punten

De lage landen onder Karel V

Bestaat uit 17 gewesten ( provincies) met ieder hun eigen wetten.

Als de koning belasting nodig heeft dan moet hijlangs ieder gewest om dat te vragen.

Om iets voor elkaar te krijgen moet de koning rekening houden met hun privileges..

Centralisatiepolitiek

Bestaat uit 17 gewesten ( provincies) met ieder hun eigen wetten.

Als de koning belasting nodig heeft dan moet hijlangs ieder gewest om dat te vragen.

Om iets voor elkaar te krijgen moet de koning rekening houden met hun privileges..

Aan de slag

Aan de slag

Filips II (Heer der Nederlanden)

Centralisatiepolitiek

Leg uit waarom de centralisatiepolitiek van Karel V (en later Filips II) leidde tot kritiek van de steden, gewesten en adel?

Karel V trok alle macht naar zich toe, dat betekent dat anderen hun macht verloren (1p). Zo wilden de steden, gewesten en de adel hun voorrechten (privileges) behouden /particularisme / ze waren boos over de harde vervolging van de protestanten.

Smeekschrift der Edelen

Waarom had vooral Calvijn veel aanhangers in de Nederlanden (16e eeuw)?

      Leerdoelen

1. Je kent de betekenis van de begrippen landsheer, gewesten, Staten, privileges, stadhouder, landvoogd, centralisatie, Staten-Generaal, particularisme, plakkaten, ketters, inquisitie, Smeekschrift. (R)
   
2. Je kan uitleggen op welke manier Karel V het bestuur in de Nederlanden probeerde te centraliseren. (T1)
   
3. Je kunt op politiek, economisch en religieus gebied uitleggen waarom de adel, steden en gewesten zich tegen de centralisatie van Karel V en Filips II verzetten. (T2)

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Verering van heiligen

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Alleen wat in de bijbel staat is juist.

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

Aflaten kunnen je dichter bij God brengen.

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

De paus moet leiding geven aan de gelovigen.

1. Protestantse kerk
2. Katholieke kerk

Protestantse kerk of Katholieke kerk?

De bijbel moet in de volkstaal worden geschreven, zodat iedereen het kan lezen.

1. Protestant
2. Katholiek