B5 voorzetselvoorwerp en bijwoordelijke bepaling

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

B5 grammatica

Programma

1. Spelen met woorden 
2. Doel benoemen
3. Instructie
4. Inoefenen
5. Aan de slag
6. Afsluiting 

Spelen met woorden: raadsels

Geef iedereen de kans om het raadsel op te lossen: roep je geen antwoorden door de klas, maar doe je het in je hoofd.

• Lees eerst het raadsel en probeer hem in je hoofd op te lossen (schrijf je antwoord eventueel even in je schrift op

Wat kan de hele wereld rond gaan, maar blijft altijd in een hoekje?

Welke salade helpt het beste tegen jeuk?

Lesdoel

Aan het einde van deze les:

•  weet je wat een voorzetselvoorwerp, bijwoordelijke bepaling is en hoe je die kan herkennen en benoemen in een zin.

Voorzetselvoorwerp 

• Een voorzetselvoorwerp begint altijd met een vast voorzetsel bijv. trots zijn op denken aan
• Een voorzetselvoorwerp komt voor bij werkwoorden met een vast voorzetsel. 
• Het voorzetsel verbindt het voorzetselvoorwerp met het gezegde.

Voorzetselvoorwerp: vul aan

denken....

houden...

omgaan...

het oog laten vallen...

bezorgd zijn...

blij zijn...

Voorzetsel voorwerp

Wanneer een werkwoord vast verbonden is met een voorzetsel is er sprake van een voorzetselvoorwerp (vzv).

 --> Een voorzetselvoorwerp is een voorzetsel dat dus bij een werkwoord hoort.

• wachten op
• denken aan
• spelen met
• herinneren aan
• zorgen voor
• geloven in


• kijken naar
• zich verheugen op

Bijwoordelijke bepaling

Bijwoordelijke bepaling

• Soms heeft een zin geen bijwoordelijke bepaling
• Soms heeft een zin meerdere bijwoordelijke bepalingen 
  
• Je moet het verschil tussen een bijwoordelijke bepaling of een voorzetselvoorwerp goed in de gaten houden!
• Geeft extra  informatie bij het gezegde, bijvoorbeeld wanneer (tijd), waar (plaats) of waarom (reden) iets gebeurt.

Bijwoordelijke bepaling

We noemen de bijwoordelijke bepaling ook wel de ‘prullenbak’. 

Alles wat je overhoudt, noem je een bijwoordelijke bepaling.

Bijwoordelijke bepaling

Je kan dus een aantal vragen stellen:

1. Waar?= bijwoordelijke bepaling van plaats
   
2. Wanneer?= bijwoordelijke bepaling van tijd
   
3. Hoe? = bijwoordelijke bepaling van hoedanigheid/wijze
4. Waarom? = bijwoordelijke bepaling van reden

Maar ook een ontkenning zoals NIET...

Bijwoordelijke bepaling

Die oude man | heeft | gisteren | bij de feestwinkel | ballonnen | voor zijn kleindochter | gekocht.

Welke zinsdelen zijn over?

PV

OW

LV

LV

WWG

WWG

Voorzetselvoorwerp of bijwoordelijke bepaling?

Ik wacht op de trein.

Ik wacht op het station. 

Voorzetselvoorwerp: niet letterlijk

Bijwoordelijke bepaling: letterlijk

Voorzetselvoorwerp: 

zinsdeel dat begint met zo'n vast voorzetsel

Maar let op!

Hij | wacht | op het perron. 

_O  =====    ______________B

Hij | wacht | op zijn vriendin. 

_O =====      _____________V

Dit is letterlijk: 

geeft een plaats aan (bepaling).

Dit is niet letterlijk: 

je hebt het voorzetsel écht nodig.

Voorzetselvoorwerp: 

zinsdeel dat begint met zo'n vast voorzetsel

Let op!

Als worden of zijn als HWW worden gebruikt, is het zinsdeel met 'door' nooit voorzetselvoorwerp.

                    HWW                           ZWW

De deur | wordt | door Pietje | geschilderd.

_______O   ====    _________B    ;;;;;;;;;;;;;;;;;

VV of BWB

Deze jongen staat werkelijk voor niets. (voor niets = vv)

De genodigden stonden voor een gesloten deur. (voor een gesloten deur = plaats = bwb)

Zij hingen aan zijn lippen. (aan zijn lippen = vv)

De jas hangt aan de kapstok. (aan de kapstok = plaats =  bwb)

Zij heeft veel plezier in haar nieuwe baan. (in haar nieuwe baan = vv)

Zij werkt heel vaak in de mediatheek. (in de mediatheek = plaats = bwb)

Zij wacht op haar vriendinnen. (op haar vriendinnen = vv)

Hij wacht op het schoolplein. (op het schoolplein = plaats = bwb)

Waren de thuisblijvers nieuwsgierig naar de uitslag van de basketbalwedstrijd?

lijdend voorwerp

onderwerp

werkwoordelijk gezegde

naamwoordelijk gezegde

voorzetselvoorwerp

naar de uitslag van de basketbalwedstrijd

waren

de thuisblijvers

waren nieuwsgierig

Aan jouw irritante gedrag heb ik me behoorlijk geërgerd.

lijdend voorwerp

onderwerp

werkwoordelijk gezegde

naamwoordelijk gezegde

voorzetselvoorwerp

bijwoordelijke bepaling

ik

behoorlijk

heb me geërgerd

aan jouw irritante gedrag

heb geërgerd

me

Een voorzetselvoorwerp vormt een vaste combinatie tussen werkwoord en voorzetsel;

Het is altijd figuurlijk bedoeld;

Begint altijd met een vast voorzetsel.

vzv

Begint het zinsdeel met een voorzetsel en geeft het een letterlijke plaats aan? Dan is het een bijwoordelijke bepaling.

bwb

bijwoordelijke bepaling

voorzetselvoorwerp

Opa moest heel hard lachen om die grap.

We hopen op een mooie zomer.

Jan had zin in een zak patat.

De bus naar Parijs wacht al een uur op Rick.

Ze reed met haar auto het bos in.

Laten we maar met de trein naar Amsterdam gaan.

Peter is opgegroeid in Amsterdam.

Lees de theorie op blz. 108 en 109 nog even door.

Maken opdracht 1 en 2 op blz. 110.

Klaar? Ga stillezen. 

Aan de slag!

Aan de slag?

Aan de slag.

Lesdoel

Aan het einde van deze les:

•  weet je wat een voorzetselvoorwerp, bijwoordelijke bepaling is en hoe je die kan herkennen en benoemen in een zin.

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders zien?

Programma

1. Terugblik 
2. Doel benoemen
3. Instructie
4. Inoefenen
5. Aan de slag
6. Afsluiting 

Lesdoel

Jullie weten na de les hoe je de zinnen kunt ontleden t/m de bepaling van gesteldheid. 

Ontleed onderstaande zin:

Ik ben erg nieuwsgierig naar de uitslag van Wie is de Mol.

Hij speelt graag met Lego.

Voorzetsel-

voorwerp

Onderwerp

Gezegde

Bijwoordelijke 

bepaling

Hij

speelt

graag

met Lego

Volgens de Citotoest is hij geschikt voor het atheneum.

Voorzetsel-

voorwerp

Onderwerp

Gezegde

Bijwoordelijke 

bepaling

Volgens de Citotoets

is geschikt

hij

voor het atheneum

Op het besluit van de commissie wilde de woordvoerder niet vooruitlopen. 

Voorzetsel-

voorwerp

Onderwerp

Gezegde

Bijwoordelijke 

bepaling

de 

woordvoerder

wilde vooruitlopen

Niet

op het besluit

van de commissie

Bepaling van gesteldheid

Vertelt iets over de "gesteldheid"(toestand) van het onderwerp of het lijdend voorwerp.

• De partijleider verscheen smalend lachend voor de camera 
• Tim verft zijn haren groen

Stel de vraag hoe + gezegde + onderwerp/lijdend voorwerp.

Controleer dan of het antwoord iets zegt over zowel het gezegde als over het onderwerp of het lijdend voorwerp. Zo ja, dan is dat een bepaling van gesteldheid. 

De Nederlandse militairen in 't Harde moesten voor de kamerinspectie hun gevechtstenue keurig opgevouwen in hun kledingkast leggen.
Welk zinsdeel is 'keurig opgevouwen'?

1. Onderwerp
2. Bepaling van gesteldheid
3. Bijwoordelijke bepaling
4. Lijdend voorwerp

Wat is de bepaling van gesteldheid in de volgende zin:
'De muren heeft hij gisteren blauw geverfd.'

Wat is de bepaling van gesteldheid in de volgende zin:
'De speler liep woedend van het veld.'

Wat is de bepaling van gesteldheid in de volgende zin:
'Razend gooide hij het schrift naar de leerling.'

Wat is de bepaling van gesteldheid in de volgende zin:
'Na de wedstrijd lag hij nog uren wakker in zijn bed.'

Wat is de bepaling van gesteldheid in de volgende zin:
'Hij liep rustig naar de penaltystip.'

Wat is de bepaling van gesteldheid in de volgende zin:
'Na de lange tocht kwam hij hongerig thuis.'

Lees de theorie op blz. 108 en 109 nog even door.

Maken opdracht 1 t/m 4 op blz. 110.

Klaar? Ga stillezen. 

Aan de slag!

Aan de slag?

Aan de slag.

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders zien?