Koppelteken en weglatingsstreepje

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Doelen van vandaag

1) Je weet wanneer je een koppelteken en een weglatingsstreepje inzet 

2) Je weet wanneer je een apostrof, trema en accent gebruikt.

Koppelteken

1) in samenkoppelingen: bijvoorbeeld: een-op-een 

2) bij onuitspreekbare samenstellingen: studie-uur 

3) na letters, cijfers, andere tekens en afkortingen: 50+-disco 

4) Bij Aardrijkskundige namen: Noord-Holland 

5) Bij bepaalde voorvoegsels: aspirant-, directeur, ex-, oud-, niet-, non-

6) Bij samenstellingen waarbij het tweede deel begint met een hoofdletter: bijvoorbeeld: anti-Vlaams 

7) In een samenstelling van Engelse woorden waarvan het rechterdeel een Engels voorzetsel is bijvoorbeeld: lay-out.

--> Let op: wél airbag 

Engelse leenwoorden

Een samenstelling van Engelse woorden schrijf je in het Nederlands als één woord

bijvoorbeeld: sciencefiction (let op: in het Engels is dit dus anders!)

.....tenzij het rechterdeel van een samenstelling een voorzetsel is 

bijvoorbeeld: stand-by

Bij aardrijkskundige namen gebruik je een koppelteken

Goed

Fout

Wat is de juiste spelling?

Bij een samenstelling van Engelse leenwoorden gebruiken we altijd een koppelteken

1. Waar
2. Niet waar

part time

1. parttime
2. part time
3. part-time

six pack

1. six pack
2. sixpack

six pack

1. six pack
2. sixpack

down load

1. download
2. down load

Weglatingsstreepje

Als je een deel van het woord weglaat: 

op- en aanmerkingen 

voor- en tegenspoed 

let op: je gebruikt geen weglatingsstreep als je een heel woord weglaat. Bijvoorbeeld: witte en zwarte zwanen. 

Wanneer gebruik je géén weglatingsstreepje?

Drank en drugs problemen
Hoe spel je dit?

1. drank- en drugsproblemen
2. drank en drugsproblemen
3. drank- en drugs problemen
4. drank en drugs problemen

in en uit checken
Hoe spel je dit?

1. in- en uitchecken
2. in- en uit checken
3. in en uitchecken
4. in en uit checken

Goede en slechte mensen
Hoe spel je dit?

1. goede- en slechtemensen
2. goede- en slechte mensen
3. goede en slechtemensen
4. goede en slechte mensen

Trema

Trema

• om te voorkomen dat twee klinkers in één woord samen worden uitgesproken: kopiëren (maar: gekopieerd), creëren, beëindigen
  
• in sommige leenwoorden: fröbelen, conciërge

Let op: in samenstellingen geen trema, maar een koppelteken

Waar zet je de puntjes?

Je zet ze daar waar de klank anders wordt:

Zoölogie

Gedrieën

Bij drie of meer klinkers krijgen alleen de 'e' of de 'i' een trema:

Geuit is dus goed en niet geüit.

Drie of meer klinkers naast elkaar: direct na de 'i' geen trema:

ooievaar; aaien, dieet.

apostrof

Apostrof

• als weglatingsteken: 's nachts, 's morgens, Lars' scooter
  
• om uitspraakproblemen te voorkomen bij: i(k) (h)ou (v)a(n) y(s)   baby's, Hanna's, accu's
  
• in verkleinwoorden en meervouden van cijfer- en letterwoorden: A4'tje, pc's, dvd'tje
  
• in verkleinwoorden op-y, voorafgegaan door een medeklinker: baby'tje

Accenten

• accent aigu: logé, soirée, café
  
• accent grave: barrière, crèche, fin de siècle
  
• accent circonflexe: enquête, crêpe

om klemtoon aan te geven, accent aigu: dé manier om rijk te worden, een héél mooie auto

Is zestien ampere/ampère genoeg?

Haar acné/acne is soms erg opvallend.

Is dat wel lekkere patee/paté?

Hij wilde persé/per se naar de film.

Die enquete/enquête is opgesteld door de leerlingen.

Is dat nu echt serieus/sérieus?

Voila/Voilà, daarmee is het werk afgelopen.

1. Voila
2. Voilà

Okee/Oké, daar kan ik me wel bij neerleggen.

1. Okee
2. Oké

De hoofdstad van Noord-Brabant is
s-Hertogenbosch

1. goed
2. fout

Waar is de apostrof goed geplaatst?

1. Lex's zusje
2. Lexs zusje
3. Lex' zusje

Waar schrijf je een apostrof?

1. Tims vader
2. Lisas vader

Wat is juist?

1. wcs
2. wc's

Welk accent bevat dit woord?

blèren

1. accent aigu
2. accent grave
3. accent circonflexe

Welk accent bevat dit woord?

coupé

1. accent aigu
2. accent grave
3. accent circonflexe

Neem de zin over en plaats hoofdletters, accenttekens, trema’s, apostrofs en cedilles.
‘ik houd uberhaupt niet van sate’, zei de actrice voorafgaand aan de premiere, terwijl ze met een fohn haar haren in model bracht.

Nu doen (huiswerk)

Spelling 4.9 maken opdracht 7 en 8