parlementaire democratie: §1.2 Wat moet de overheid, wel en niet doen? (2024)

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Wat moet de overheid, wel en niet doen?

§1.2

leerdoelen

     Je kunt uitleggen wat een ideologie is en welke waarden belangrijk zijn binnen verschillende ideologische tradities.

    Je kunt uitleggen waarom de termen ‘links’ en ‘rechts’ niet eenduidig zijn.

    Je kunt politieke standpunten indelen met behulp van je kennis over politieke stromingen en de dimensies van links en rechts.

Formatie 2024

formatie 2024

we zitten met zo'n 180 dagen op het moment hier. De formateur Richard van Zwol heeft de taak gekregen een (extra parlementair) kabinet te vormen

de tot dan toe langst durende formaties. De formatie van 2021 duurde 300 dagen

In de TK zitten partijen van links naar rechts ingedeeld op basis van ideologie

partijen hangen een ideologie aan

oftewel:

Hoe wil je dat de onderlinge verhoudingen in de samenleving eruit zien en hoeveel macht wil je dat de overheid heeft?

Een samenhangend geheel van voorstellingen en beginselen, waarmee een persoon of groepering zijn positie en zijn beleid bepaalt en rechtvaardigt.

3 traditionele ideologieën:

    Socialisme

Tekst

confessionalisme / christen democraten

Tekst

Liberalisme

vrijheid

eigen verantwoord

elijkheid

klassiek liberalisme

sociaalliberalisme

vvd, d66

geloof

naastenliefde

gedeelde verantwoordelijkheid

christendemocratie

cu, cda, sgp

gelijkheid

solidariteit

opkomen voor zwakkeren

sociaaldemocratie

pvda, sp, groenlinks

Uitkeringen zijn soms noodzakelijk, maar te hoge uitkeringen nemen te veel verantwoordelijkheidsgevoel bij burgers weg waardoor ze zelf geen oplossingen meer gaan zoeken

interpretatie

Vrijheid kun je verschillend interpreteren:

de klassieke liberaal : negatieve vrijheid (geen bemoeienis van anderen of overheid).

sociaal liberaal: positieve vrijheid (de ruimte hebben om je te onplooien).

vind vrijheid en individuele rechten belangrijk

1. socialisme
2. liberalisme
3. confessionalisme

gaat uit van harmonie en samenwerking

1. socialisme
2. liberalisme
3. confessionalisme

houdt van een sterk sturende overheid

1. socialisme
2. liberalisme
3. confessionalisme

links

Midden

rechts

communisme

socialisme

liberalisme

conservatisme

fascisme

links

rechts

sterke overheid

extra geld voor zorg

strenge straffen

eigen verantwoordelijkheid

nationalisme

minder europa

In Nederland

links

midden

rechts

socialisme/ sociaal democratie

liberalisme

confessionalisme/ christendemocraten

In Nederland hebben we geen grote groep conservatieven. We noemen liberalen dan ook vaak rechts. Wel hebben we in Nederland een grote groep confessionalisten. Zij gaan uit van het geloof. Maar dat doet niet iedereen op dezelfde manier vandaar dat we spreken van een brede ideologie

socialisme

confessionalisme

liberalisme

er blijft er eentje over want links rechts is niet meer van deze tijd.

er zijn partijen die niet zo makkelijk in te delen zijn in links rechts gebaseerd op sociaal economische basis

Ecologisme

Relatief nieuwe en steeds breder aangehangen ideologie.

waarden

duurzaamheid

Milieu boven economie

Opvallend aan het ecologisme is dat het niet de economische groei als uitgangspunt heeft maar behoud van klimaat. Dat dit ten koste kan gaan van economische groei is dan te rechtvaardigen

partijen

Voorbeelden van partijen die zich tot het ecologisme kunnen rekenen zijn: partij van de dieren, groen links

Positioneringsmatrix

Standaard

Hiernaast zie een indeling met de standaard assen.
Met links rechts: sociaal economische schaal

Andere assen mogelijk

Interessant is dat je het electoraat (de kiezers) ook erbij betrekken kunt.

Een kiezer zal op de partij stemmen die het dichtst bij zijn of haar belangrijkste thema's ligt. Daarom is de keuze van de assen altijd een actuele keuze. Zeker in een politiek klimaat met veel zwevende kiezers.
Dan heb je als populistische partij een groot voordeel ten opzichte van ideologische partijen

3 dimensies

gebieden waarop linkse en rechtse standpunten ingedeeld kunnen worden

- sociaaleconomische dimensie:

links:

gelijkmatige inkomensverdeling

hoge belastingen accepteerbaar

overheid heeft een herverdelende taak

rechts

hoogte inkomensverschillen vanuit het idee dat hierdoor prestaties worden beloond.

rol overheid is beperkt

dimensie progressief-conservatief

gaat het vaak over morele vraagstukken, waarbij een sterke overtuiging over ‘goed’ en ‘fout’ een rol speelt.

progressief:

persoonlijke vrijheid om zelf te bepalen hoe je het leven invult

tradities mogen niet beperkend werken

overheid mag geen beperkende maatregelingen opleggen

conservatief:

traditionele waarden en normen

overheid mag ingrijpen in persoonlijk leven

nieuwe samenlevingsvormen gevaar voor waarden en normen

kosmopolitisch-nationalistische dimensie.

Wat betekent het om Nederlander te zijn en hoe verhouden wij ons tot de rest van de wereld?

Kosmopolitisch:

verbonden met de wereld

pluriforme samenleving positief

samen met andere landen internationale problemen oplossen

Nationalistisch:

Nederland beter af zonder internationale invloeden

pluriforme samenleving is een gevaar