herhalen thema 6

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo lwoo, havo
• Leerjaar 4

Thema 6

Match de adequate prikkel met het juiste zintuig

druk

zwaarte-

kracht

smaak-

stof

licht

lichte 

aanraking

drukzintuig

gezichts-

zintuig

evenwichts-

zintuig

smaakzintuig

tastzintuig

Het oog

lens

iris

netvlies

zenuw

vaatvlies

Glasachtig lichaam

gele vlek

animatie

De lens van het oog kan van vorm veranderen (accomoderen).
Marieke kijkt naar een kaars in de verte, welke "vorm" hebben haar lensbandjes en haar lens?

1. lensbandjes: strak lens: bol
2. lensbandjes: strak lens: plat
3. lensbandjes: slap lens: plat
4. lensbandjes: slap lens: bol

Accomodatie reflex

Veraf zien

Dichtbij zien

De pupilreflex

Wat zie je hier?

Pupilreflex
De schakelcellen betrokken bij de pupilreflex bevinden zich in

1. de grote hersenen.
2. de kleine hersenen.
3. de hersenstam.
4. het ruggenmerg.

Zet in de juiste volgorde:

1

2

3

4

5

6

Prikkel

Receptor

Impuls

Hersenen

Impuls

Effector

Hiernaast is een deel van een netvlies weergegeven. Van welke kant valt het licht op het netvlies?

1. Van boven en raakt eerst staafjes en kegeltjes
2. Van onder en raakt eerst gevoelszenuwcellen
3. Van links
4. Van rechts

Katten hebben weinig kegeltjes in hun netvlies. Wat is een nadeel?

1. ze accomoderen minder goed
2. minder zicht in het donker
3. kunnen minder kleuren zien
4. ze kunnen geen diepte zien

Langs welke onderdelen schijnt het licht als het in het oog valt?  Zet ze in  de goede volgorde.

glasachtig lichaam 

lens  

hoornvlies

netvlies 

Wat is NIET waar?

1. het beeld op je netvlies is omgekeerd
2. compensatie blinde vlek door stereoscopie
3. blinde vlek ligt midden in het netvlies
4. compensatie blinde vlek door oogbewegingen

Gele vlek

1. Het deel van het oog waar de oogzenuw het oog verlaat en waarmee men niets kan zien.
2. Gedeelte van het netvlies, waarop voornamelijk kegeltjes zijn geconcentreerd.
3. Het doorzichtige deel van het oog dat tussen de lens en het netvlies ligt.
4. Het grootste deel van de menselijke hersenen, dat bestaat uit de linker- en rechter hersenhelft.

Welk zintuig ligt er niet in je huid?

1. Koude zintuig
2. Tastzintuig
3. Evenwichtszintuig
4. Drukzintuig

Verdeling staafjes 

en kegeltjes

Staafjes:	Kegeltjes
overal op netvlies	Gele vlek
lage drempelwaarde	hoge drempelwaarde
zwart/wit, contrast	Kleur

Hoe heet de buitenste doorzichtige laag van het oog?

1. Glasachtig lichaam
2. Netvlies
3. Hoornvlies
4. Pupil

Over welk soort zenuw gaat
een impuls van oog naar hersenen?

1. gevoelszenuw
2. bewegingszenuw

de kleinste prikkel die een impuls veroorzaakt is

1. de adequate prikkel
2. gewenning
3. de impuls frequentie
4. de drempelwaarde

Is dit een ethogram
en/of een protocol?

1. Zowel een ethogram als een protocol
2. Ethogram
3. Protocol
4. Geen van beiden

Een prikkel die steeds weer hetzelfde gedrag oproept het een ... ?

1. Inprenting
2. Sleutelprikkel
3. Supranormale prikkel
4. Inwendige prikkel

Zilvermeeuwen rollen eieren die uit het nest zijn gerold, weer terug in het nest. Bij onderzoek is gebleken dat zij namaak-eieren, die veel groter zijn dan de eigen eieren, eerder in het nest rollen dan de eigen eieren. Zo’n namaak-ei heeft hetzelfde kleurpatroon als het eigen ei.
Wat is een supranormale prikkel voor het inrol-gedrag?

1. alleen het echte ei
2. alle eieren met spikkels
3. alle soorten eieren
4. alleen een groot namaak-ei

In de duinen langs de Nederlandse kust bevinden zich enkele kolonies met aalscholvers. De vogels van deze kolonies voeden zich vooral met vis uit zee, zoals spiering en schol. Aalscholvers beginnen in februari met hun voortplantingsgedrag. Ongeveer eind maart vindt de paring plaats. In februari nemen mannetjes-aalscholvers bij het zien van vrouwtjes bepaalde houdingen aan (zie de afbeelding).
Hoe wordt het gedrag in de afbeelding genoemd?

1. Baltsgedrag
2. Bronstgedrag
3. Overspronggedrag
4. Territoriumgedrag

Gedrags-verandering

Gedrag verandert (soms)

Leerprocessen spelen een rol

manieren van leren

Wat is inprenting

1. leren door straffen en belonen
2. leren in een gevoelige periode
3. leren van soortgenoten
4. leren door trial and error

Een hond haalt de krant voor zijn baas.
Welk soort leergedrag heeft ervoor gezorgd dat de hond dit kan?

1. Inprenten
2. Trial-and-error (proefondervindelijk leren)
3. Conditioneren
4. Inzicht

Wat is sociaal gedrag?

1. een leeuw die een gnoe opeet
2. een kat die sist naar een hond
3. een leeuw die vecht met een andere leeuw
4. een man die zijn hond leert pootjes geven

Vormen van sociaal gedrag

• Voortplantingsgedrag
• Territoriumgedrag
• Imponeergedrag
• Conflictgedrag
• Rangorde
• Rolpatronen
• Groepsgedrag

Welk sociaal gedrag is hier te zien?

1. dreiggedrag
2. voedingsgedrag
3. verzorgingsgedrag
4. baltsgedrag

Welke vorm van sociaal gedrag is dit?

1. Overspronggedrag
2. Imponeergedrag
3. Dreiggedrag
4. Territoriumgedrag

Dit is een vorm van 'sociaal gedrag'

1. Juist
2. Onjuist

Opdrachten

Aangeboren en aangeleerd gedrag

Aangeboren gedrag: Gedrag wat je al kan uitvoeren bij de geboorte (reflexen)

Aangeleerd gedrag: Gedrag wat je tijdens je leven aanleert of aangeleerd wordt

Aangeboren gedrag

Leren - inprenting

Lorenz - 1903-1989

Gevoelige periode

Klassieke conditionering - verband tussen twee verschillende prikkels

Operante conditionering - leren door belonen en straffen

Wat is gedrag?

1. Alles wat een mens of dier weet
2. Lopen, iets pakken, lachen
3. Alles wat een mens of dier verkeerd doet
4. Alles wat mensen en dieren doen

Bij het zien van een schaduw, sperren kuikens hun bek open...

1. Aangeboren gedrag
2. Aangeleerd gedrag

Wanneer je pas naast een spoorweg woont, hoor je elke voorbijrazende trein. Na verloop van tijd hoor je dit niet meer, omdat de trein geen betekenis voor je heeft...

1. Aangeboren gedrag
2. Aangeleerd gedrag

Een hongerige pad kreeg een levende zweefvlieg aangeboden (de zweefvlieg lijkt veel op een wesp). De pad at de zweefvlieg op. De pad kreeg vervolgens een levende wesp aangeboden. Toen de pad de wesp wilde opeten, stak de wesp. De pad liet de wesp daarna ongemoeid. Later kreeg de pad opnieuw een zweefvlieg aangeboden, hij reageerde niet. Een aangeboden huisvlieg werd wel opgegeten. Door welke manier van leren vermijdt de pad de zweefvlieg?

1. proefondervindelijk leren
2. inzicht
3. gewenning
4. imitatie

Koekoeken leggen hun eieren in het nest van een andere soort. De vogel die het nest heeft gemaakt treedt daarna op als pleegouder voor de jonge koekoek. Een koekoekvrouwtje legt haar eieren altijd in nesten van de pleegoudersoort waardoor ze zelf is grootgebracht. Door welk leerproces leren koekoeken welke soort als hun pleegouder is opgetreden?

1. Imitatie
2. Inprenting
3. Conditionering
4. Erfelijk bepaald

Deze vorm van leren is ook wel 'proefondervindelijk leren'

1. Conditionering
2. Trial and error
3. Inprenting
4. Gewenning