Taalverzorging. Les 1. Tel- en voegwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Taalgereedschap: Voegwoorden en telwoorden

Planning

• Lezen
• Dictee
• Terugblik vorige les  + 
• Leerdoelen
  
• Uitleg voegwoorden
• Uitleg telwoorden
• Oefenen
• Afsluiten

Lezen

Dictee

3 zinnen

Zin 1

Zin 2

Zin 3

Werkwoordspelling

1. Ik (dulden) geen tegenspraak!
   
2. (Bespieden) de buren niet.
   
3. Waarom (verbreden) jij deze doorgang niet?
   
4. (Gebeuren) het vaak dat jij je verslaapt?
   
5. Waarom (aanvaarden) je vriendin de ring niet?
   

Werkwoordspelling

1. Ik duld geen tegenspraak! ik-vorm
   
2. Bespied de buren niet. ik-vorm
   
3. Waarom verbreed jij deze doorgang niet? ik-vorm
   
4. Gebeurt het vaak dat jij je verslaapt? ik-vorm+t
   
5. Waarom aanvaardt je vriendin de ring niet? ik-vorm+t

Terugblik

Geef een voorbeeld van een samengestelde zin.

Samengestelde zinnen

• Nevenschikking: hoofdzin + hoofdzin
• Onderschikking: hoofdzin + bijzin
  
• Hoofdzin: een zelfstandige zin. Tussen O en PV kan géén zinsdeel.
  Voorbeeld hoofdzin: ".... want Nederlands is mijn lievelingsvak."
• Bijzin: een zin die niet kan bestaan zonder hoofdzin. Tussen O en PV kan wél een zinsdeel.
  Voorbeeld bijzin: "... omdat de docent geweldig is"
  
• Voorbeeld hoofdzin + hoofdzin: "Nederlands is mijn lievelingsvak en wiskunde vind ik stom."

Wat is de structuur?
"Ik ontbijt het liefst met havermout en anders eet ik graag een boterham."

1. hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + bijzin
3. bijzin + hoofdzin
4. alleen een hoofdzin

Wat is de structuur?
"Doordat ik zo gezond ontbijt, mag ik van mijzelf wat lekkers bij de lunch."

1. hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + bijzin
3. bijzin + hoofdzin
4. alleen een hoofdzin

Wat is de structuur?
"Morgen ga ik bijvoorbeeld een broodje kroket eten bij de lunch."

1. hoofdzin + hoofdzin
2. hoofdzin + bijzin
3. bijzin + hoofdzin
4. alleen een hoofdzin

Leerdoelen

Ik kan bij samengestelde zinnen noteren welk woord het voegwoord is.

Ik kan een telwoord (hoofd- en rangtelwoord, bepaald en onbepaald) herkennen.

Wat zijn voegwoorden?

Voegwoorden

• Verbinden twee woorden(groepen) met elkaar
• Verbinden twee zinnen met elkaar
  
• Voorbeelden
  - 1: "Ik hou van roze en geel."
  - 2: "Ik hoop dat je dit snapt, want het is een belangrijk onderdeel
  - 3: "Omdat dit zo'n belangrijk onderwerp is, moet je goed meedoen."
• Nevenschikkend: verbinden twee hoofdzinnen
• Onderschikkend: verbinden een hoofdzin en bijzin met elkaar

Welk woord is het voegwoord?
"Ik hou van fietsen, maar ik heb er een hekel aan als het regent."

Welk woord is het voegwoord?
"Hou je van de zomer of ben je meer fan van de winter?"

Welk woord is het voegwoord?
"Ik vroeg je of je van de lente houdt."

Welk woord is het voegwoord?
"Ik heb altijd het gevoel gehad dat 2J de leukste klas is van de school."

Welk woord is het voegwoord?
"Hoewel het slecht weer is, ben ik met de fiets gekomen."

Telwoorden

VVD wint Tweede Kamerverkiezingen 2010

Den Haag - De VVD is de grote winnaar van de Tweede Kamerverkiezingen 2010. Met 31 zetels won de partij van de PvdA. De PVV was met 24 zetels de 2e grote winnaar.

Het CDA verloor de helft van haar zetels en blijft met nog maar 21 zetels over in de Tweede Kamer. Ook de SP moest het ontgelden. De partij ging van 25 naar 15 zetels; een verlies van 10 zetels. Andere winnaars waren GroenLinks met 10 zetels en D66 met 10 zetels. De SGP behield haar 2 zetels en de Partij voor de dieren hield ook 2 zetels nadat zij er bijna 1 verloor. TON verloor haar 1 zetel en kwam dus uit op 0 zetels in de Kamer.

Overvallers frituur opgepakt

Zaandam - De politie van Zaandam heeft dit weekend drie mannen opgepakt. Ze worden verdacht van de overval op de frituur in de buurt Zuid afgelopen zondag. De overval werd gepleegd door blanke mannen van twintig jaar.

De politie hield eerder al een donkere jongen van zestien aan. Deze bleek echter niets met de overval te maken te hebben. De politie rekende de mannen in op de oude brug in Zaandam. Het is al de vierde keer dit jaar dat een frituur in Zaandam is overvallen. De tweede overval werd gepleegd door criminele jongeren uit Amsterdam. Voor de derde overval waren Duitse vrouwen verantwoordelijk. Enkele keren is geschoten. De buurtagent is het beu: 'het is al de zoveelste keer dat er geweld plaatsvindt hier!'

Vraag:

Noteer alle woorden die volgens jou 'hoeveelheden' of 'getallen' aanduiden.

VVD wint Tweede Kamerverkiezingen 2010

Den Haag - De VVD is de grote winnaar van de Tweede Kamerverkiezingen 2010. Met 31 zetels won de partij van de PvdA. De PVV was met 24 zetels de 2e grote winnaar.

Het CDA verloor de helft van haar zetels en blijft met nog maar 21 zetels over in de Tweede Kamer. Ook de SP moest het ontgelden. De partij ging van 25 naar 15 zetels; een verlies van 10 zetels. Andere winnaars waren GroenLinks met 10 zetels en D66 met 10 zetels. De SGP behield haar 2 zetels en de Partij voor de dieren hield ook 2 zetels nadat zij er bijna 1 verloor. TON verloor haar 1 zetel en kwam dus uit op 0 zetels in de Kamer.

Overvallers frituur opgepakt

Zaandam - De politie van Zaandam heeft dit weekend drie mannen opgepakt. Ze worden verdacht van de overval op de frituur in de buurt Zuid afgelopen zondag. De overval werd gepleegd door blanke mannen van twintig jaar.

De politie hield eerder al een donkere jongen van zestien aan. Deze bleek echter niets met de overval te maken te hebben. De politie rekende de mannen in op de oude brug in Zaandam. Het is al de vierde keer dit jaar dat een frituur in Zaandam is overvallen. De tweede overval werd gepleegd door criminele jongeren uit Amsterdam. Voor de derde overval waren Duitse vrouwen verantwoordelijk. Enkele keren is geschoten. De buurtagent is het beu: 'het is al de zoveelste keer dat er geweld plaatsvindt hier!'

Vraag:

Noteer alle woorden die volgens jou 'hoeveelheden' of 'getallen' aanduiden.

Telwoorden

• Algemeen: woorden die getallen, cijfers of hoeveelheden aanduiden. 
• Bepaalde telwoorden
  - geven een precieze aanduiding van de bedoelde hoeveelheid of rang  
  - vb. zes, vierendertig, tweede, honderdste, dertig
  
• Onbepaalde telwoorden
  - geven een vage aanduiding   
  - veel, meer, meest, weinig, minder, minst, hoeveel, zoveel, tig, laatste ...
• Hoofdtelwoorden
  - noemen een aantal 
  
• Rangtelwoorden    
  - noemen een plaats in een numerieke hiërarchie; duiden een rang aan 

Telwoorden

"Zij heeft nog maar weinig grijze haren, zeg."
Wat is 'weinig'?

1. Bepaald rangtelwoord
2. Onbepaald rangtelwoord
3. Onbepaald hoofdtelwoord
4. Het is geen telwoord

"Mijn kat heeft vier poten."
Wat is 'vier'?

1. Bepaald hoofdtelwoord
2. Onbepaald hoofdtelwoord
3. Bepaald rangtelwoord
4. Het is geen telwoord

"Voor een eerste keer gaat dit hartstikke goed."
Wat is 'eerste'?

1. Bepaald hoofdtelwoord
2. Bepaald rangtelwoord
3. Onbepaald rangtelwoord
4. Het is geen telwoord

"Het laatste boek dat ik heb gelezen is Harry Potter en de vuurbeker."
Wat is 'laatste'?

1. Bepaald hoofdtelwoord
2. Bepaald rangtelwoord
3. Onbepaald rangtelwoord
4. Het is geen telwoord

Huiswerk

- Maken paragraaf 3.4 B

- Oefenen 3.2B, opg. 1D, kolom j