20.2 Opname en transport van water

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

20.2 Opname en transport 

van water

Bouw

• Dekweefsel: beschermt tegen waterverlies en infecties
• Vaatweefsel: bestaat uit hout- en bastvaten. Houtvaten in jaarringen houtachtige planten. Transportvaten in vaatbundels kruidachtige planten.
• Vulweefsel: fotosynthese, opslag en stevigheid

Groei

• Delingen in meristeem: toppen van stengels en wortels (groeipunten) zorgen voor lengtegroei
• Diktegroei: cambium

Cambium

• Ringvormig meristeem
• Houtcellen naar binnen, bastcellen naar buiten
• Kunnen vaten vormen
• Meer houtcellen dan bastcellen

Houtvaten en bastvaten

• Houtcellen maken secundaire celwanden van cellulose en lignine, dwarswanden verdwijnen
• Bastvaten krijgen openingen tussen cellen, celkernen verdwijnen

Jaarringen

• Voorjaar wijde houtvaten met dunne wanden, vervoeren veel water en opgeloste stoffen
• Zomer nauwe houtvaten met dikke wanden

Plastiden

• Ontstaan in meristeem
• Etioplasten in donker gevormd, in licht ontstaan chloro- en chromoplasten
• Leukoplasten slaan zetmeel (amylo), olie (elaio) of eiwitten (proteïno) op
• Plastiden kunnen in elkaar overgaan

Is de foto gemaakt van een dwarsdoorsnede van een worteltop van de plant ter hoogte van P, Q, R of S?

1. P
2. Q
3. R
4. S

Welke plastiden kunnen zetmeel opslaan?

1. Chloroplasten
2. Chromoplasten
3. Amyloplasten

Sapstromen

Anorganisch: 

• Water en zouten
• Houtvaten (xyleem)

Organisch: 

• Glucose en andere organische stoffen
• Bastvaten (floeem)

Wortelharen

Epidermiscellen groeien uit tot wortelharen

--> groter oppervlak

--> sneller opname water en mineralen

Water en mineralen opname

Hout- en bastvaten bevinden zich in de wortel in de centrale cilinder

Daaromheen ligt een laag endodermis

• Deze cellen bevatten een kurkbandje: bandje van Caspary

--> selectieve opname van stoffen

Watertransport wortelcellen

• Bij kurkbandjes actief transport via celmembraan
  
• Hoge osmotische waarde in centrale cilinder
• Osmose naar centrale cilinder
• Kurkbandjes verhinderen terugstromen water
• Water in houtvat stijgt --> worteldruk

Waterpotentiaal

= druk nodig om water te verplaatsen

Afhankelijk van:

• Osmotische waarde van een cel: meer opgeloste stoffen --> negatieve osmotisch potentiaal 
• Drukpotentiaal (turgordruk): meer vocht in een cel --> positieve drukpotentiaal
• Water beweegt van hoog naar laag waterpotentiaal

Capillaire werking

Samen met trekkrachten 

door verdamping en 

worteldruk zijn deze 

krachten sterker dan

de zwaartekracht.

Huidmondjes

• Regelen verdamping
• Afname turgor sluitcellen door watertekort zorgt voor vormverandering waardoor huidmondje dicht gaat
• Kan ook onder invloed van licht en CO2

Houtvaten

• Watertransport door verdamping, capillaire werking en trekkrachten door verdamping
• Sapstroom van beneden naar boven
• In zomer vooral verdamping, in lente vooral worteldruk

Bastvaten

• Bevat vooral suiker
• Variabele richting sapstroom, van suikerbron naar plek waar suiker nodig is of opgeslagen wordt