Les 1 Ontstaan van Leven

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Thema 14: Veel vormig leven

Belangrijke vragen

• Hoe is het eerste leven ontstaan?
• Hoe kunnen soorten veranderen?
• Hoe kunnen verschillende soorten ontstaan?
• Wat is het nut van biodiversiteit?
• Hoe kun je biodiversiteit beschermen/bevorderen

gerelateerd: Erfelijkheid en Ecologie

Voorkennis

Maak thema 14, opdracht 2 en 3

als je een vraag niet weet, gelijk overslaan én

Noteer de begrippen die je nog niet kent

klaar? Nakijken

onbekend

doel

Je kunt de verschillende theoriën over het ontstaan van leven uitleggen en deze met wetenschapelijke argumenten ondersteunen of verwerpen.

theorie 26.1

Wanneer is iets volgens jou leven?

Levenskenmerken

leven kan:

Groeien/ontwikkelen

Voortplanten

Stofwisseling

Waarnemen/ reageren

leven bestaat uit:

cellen

organischemoleculen: eiwitten, erfelijk materiaal

Beter?

"leven kan energie en materie verzamelen en gebruiken voor groei,ontwikkeling en voortplanting"

Theoriën

oeratmosfeer

uit de ruimte

uit de diepzee

T1: oeratmosfeer

3,8 miljard jaar geleden

bliksem

UV-straling

N₂

^CO₂

_{géén zuurstof}

1953 Miller-Urey

Resultaten

Aminozuren na 'bliksem'

chemische evolutie mogelijk!

vervolg-hypothese

door chemische reacties ontsrond een oersoep waaruit leven ontstond.

tegenargumenten:

verkeerd gasmengsel

DNA/RNA dan?

T2: uit de ruimte

waarneming:

in de ruimte is veel organische stof. 

Test

ontstaan van vetzuurblaasjes met daarin andere organische stoffen.

organische moleculen linksdraaiend, net als in leven.

T3: in de diepzee

ATP-productie op basis van een bestaande protogradient.

RNA/DNA kan vrij makkelijk ontstaan

cellen kwamen pas later

in een cel

kalksteen vs zeewater

Doel

Je kunt beredeneren of er eerst eiwitten, of eerst DNA/RNA was

zonder DNA/RNA geen eiwit

zonder eiwitten geen DNA/RNA

Aanwijzingen vóór RNA

RNA kan onder bepaalde omstandigheden vrij makkelijk ontstaan

RNA kan zelf als enzym werken

Wat is er nodig voor buitenaards leven?

wat is volgens jou de meest waarschijnlijke theorie voor ontstaan van leven? Gebruik ook argumenten uit de les

Uit het Miller-Urey experiment bleek dat organische moleculen konden ontstaan uit anorganische onder toevoeging van:

1. zuurstof
2. vuur
3. bliksem
4. water

Vat deze les samen in max 5 zinnen

Samenvatting

1. Chemische evolutie was mogelijk geweest in oeratmosfeer, diepzee en ruimte
2. RNA was waarschijnlijk het begin van het eerste leven. 
3. RNA kan makkelijk ontstaan, bevat erfelijke informatie én kan werken als enzym.
4. Voor het ontstaan van buitenaards leven is vloeibaar water, organische verbindingen en een atmosfeer nodig.

huiswerk:

toetsvragen 16.1

tijd over: lees 26.4 en begin aan toetsvragen