Theorieles 3, brood en spelen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 1

Planning

Zit klaar richting het bord.

1. Kort projectweek;
2. Theorie ontwikkeling Rome van stadstaat tot een rijk;
3. Zelfstandig verder werken aan ELO-opdracht 1.

Koninkrijk?

De stadstaat Rome is ooit een koninkrijk geweest,

hoewel daar erg weinig over bekend is.

En of het verhaal van Romulus en Remus waar is....?

De Romeinse samenleving is goed in te delen als een piramide: de mensen bovenaan in de piramide hebben het meest aanzien; de mensen onderaan het minst. 

Proletariërs

Werkloze Romeinen, zonder bezit

Grootgrondbezitters

Rijke Romeinen met een groot landgoed.

Middenstand

Romeinen die een winkel hadden. 

Boeren

Romeinen die een eigen stuk land bezaten en dit zelf bewerkten

Vrijgelatenen

Voormalige slaven

Slaven

Mensen die in bezit waren van andere mensen.

Grootgrondbezitters

• Rijke mensen zijn vaak grootgrondbezitters. 
  
• Meestal wonen ze in villa’s, omdat het in Rome vooral ’s zomers veel te warm, te vol en te vies is. 
• Alleen voor politiek of voor zaken gaan ze naar de stad. 
• Op hun landgoed verbouwen slaven graan, druiven en olijven.

Dit is een villa rustica, een soort boerderij. Naast dit type villa, bestond er ook de villa urbana. 

Het meeste werk rondom de villa werd gedaan door slaven.

Veel villa's hadden uitgebreide badruimten met vloerverwarming

Er waren appartementen voor de villicus (de toezichthouder) en de actor (de boekhouder) en ook slaapvertrekken voor de slaven.

Een villa rustica bestond vaak uit verschillende gebouwen, zoals het woonhuis, de stallen en de voorraadschuren.

Proletariërs

• Proletariërs zijn arme Romeinen die vrijwel niets hebben. 
• Soms zijn zij boeren geweest die niet konden concurreren tegen de grote boerderijen. 
• Komt van proles (kinderen): 'het enige dat zij hebben zijn hun kinderen.' 
• Toch zijn ze erg belangrijk voor rijke Romeinen: 
• Ze mogen namelijk stemmen en kunnen rijke Romeinen machtig maken.

De huizen van proletariërs hadden geen eigen toiletten. Je moest dan naar dit soort openbare toiletten in Rome: gezellig met z'n allen roddelen terwijl je je behoeften doet. Echt schoon was het allemaal niet: uit recent onderzoek werd duidelijk dat het enorme bron van parasieten en infecties.

Privé-toiletten kwamen pas later, en alleen voor mensen die dat konden betalen. 

Dit is insula, een flatgebouw in Rome. De woningen werden gehuurd door de armere Romeinen. De meeste insulae waren 4 of 5 verdiepingen hoog. De bouwkwaliteit was niet best: bijna dagelijks waren er branden en instortingen.

De kamers bovenin een insula waren de slechtste kamers: hier woonden de proletariërs.

Hoewel er in sommige gebouwen stromend water was, moesten de bewoners van een insula het water vaak uit een fontein op straat halen.

Hoewel de meeste kamers in een insula klein en donker waren, was er wel verschil: de grotere kamers waren voor mensen met iets meer geld.

De meeste insulae hadden geen toiletten of keukens. Moest je naar de wc, dan ging je naar een openbaar toilet. En wilde je wat eten, dan ging je naar een thermopolium, een soort snackbar.

Slaven

• Slavernij was bij de Romeinen heel normaal. 
• Slaaf werd je bijvoorbeeld omdat jouw land was veroverd, of omdat je je schulden niet kon betalen. 
• Er waren veel slaven in Rome: 
• Van de miljoen inwoners waren ongeveer 400.000 slaven!

Twee jonge slaven. De linker draagt water en handdoeken; de rechter een mand met bloemen.

• Het werk dat slaven deden was heel verschillend: van zwaar werk in de mijnen, tot leraar voor de kinderen van Rijke Romeinen. 
• Vooral Griekse slaven werden voor dat laatste veel gebruikt.
• Je kon vaak niet zien of iemand slaaf was. 
• Sterker nog: sommige slaven waren beter gekleed dan arme, vrije Romeinen!

Twee slavinnen helpen hun meesteres bij het opmaken.

Vrijgelatenen

• Je kon als slaaf worden vrijgelaten. 
• Als vrijgelatene ben je nog geen Romeins burger, dat worden je kinderen pas.
• En op jouw grafsteen zal ook de letter 'L' staan, dat libertus betekent: vrijgelatene. 
• Meestal stond de naam van je vroegere eigenaar erbij.

Sextus Maelius Stabilio, Vesinia Iucunda, en Sextus Maelius Faustus. Vermoedelijk man en vrouw (dat kun je zien aan het handschudden en de sluier) en hun zoon. Slaven mochten niet trouwens, vandaar dat dit echtpaar op latere leeftijd is getrouwd.

Vrouwen in Rome

• Romeinse vrouwen hadden meer rechten dan met vrouwen in bijvoorbeeld Athene. 
• Vrouwen mochten zich buitenshuis begeven, maar ze bezaten echter geen politieke rechten en konden vaak niet beschikken over hun eigen vermogen.

De Romeinen maakten prachtige mozaïeken. Dit mozaïek is de oudste afbeelding van vrouwen in bikini. Het was de vloer van een Romeinse villa op Sicilië (Italië), gebouwd in de derde eeuw na Christus.

Het Romeinse huwelijk

• Veel huwelijken zijn privé-afspraken tussen families. 
• Er waren best wat regels als het gaat om trouwen. 
• Zo mag een meisje vanaf haar 12e trouwen, en moest ze voor haar 20e levensjaar een kind hebben gekregen.
• Huwelijken tussen verschillende groepen (zoals bijvoorbeeld met slaven) waren niet toegestaan.

Paquius Proculus en zijn echtgenote (fresco uit Pompeii, 1e eeuw n. Chr.)

Brood en spelen

• Panem et circenses, oftewel 'brood en spelen'. 
• Rijke Romeinen hadden snel in de gaten dat het gewoon volk, plebejers en proletariërs, rustig blijft zolang het maar wat te eten heeft en/of zich niet gaat vervelen.
  

• Het volk kreeg dus 'brood' en 'spelen' in het Colosseum.
  

Badhuizen

• Rijke Romeinen waren regelmatig in badhuizen (thermen) te vinden. 
• Niet alleen omdat ze het prettig vonden, maar ook om te vergaderen.
• In sommige badhuizen zaten complete bibliotheken.

Een Romeins badhuis in Bath (Eng.)

Slaven stoken vuren voor de vloerverwarming en warme ruimten.

Een gezonde geest in een gezond lichaam: de Romeinen vonden sport en hygiëne erg belangrijk.

Er waren gescheiden ruimten voor mannen en vrouwen.

Ook hier weer latrines, de gezamenlijke toiletten.

Baden en ruimten waren er in allerlei temperaturen: van het koude frigidarium tot het snikhete laconium: een soort sauna

Hier bevond zich een gewoon zwembad, zoals je dat tegenwoordig ook kent.

Gladiatoren

• Hoewel veel gladiatoren slaven zijn (geweest), zijn het echte sterren. 
• Een goede gladiator (de naam komt van gladius, het korte zwaard) is daarom duur. 
• Gevechten op leven en dood komen voor, maar worden als het even kan, voorkomen.

Het ziet er allemaal erg spectaculair uit, maar dit schilderij heeft niet zoveel met de werkelijkheid te maken. Het is een zwaar geromantiseerd beeld uit de 19e eeuw, ongeveer 1500 jaar na de val van het Romeinse Rijk!

Bij veel gevechten was er zelfs een scheidsrechter die keek of het gevecht wel eerlijk verliep.

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Het Forum Romanum (Romeins marktplein) was het politieke, juridische, religieuze en commerciële centrum van Rome. 

Het Colosseum heet eigenlijk Amphitheatrum Flavium. Het was het grootste amfitheater van het Romeinse Rijk.

Het Circus Maximus was een groot stadion in Rome. Het circus werd voornamelijk gebruikt voor de populaire wagenrennen.

Dit schaalmodel werd vanaf 1933 gemaakt door de archeoloog en architect Italo Gismondi, in opdracht van de Italiaanse dictator Mussolini. Het laat Rome zien zoals het was rond 300 n. Chr.

Gismondi deed er in totaal 37 jaar over om het schaalmodel af te maken.

Om voldoende drinkwater in Rome te hebben, gebruikten de Romeinen aquaducten om water uit de bergen vervoeren (naar grote waterbassins). Dit is het Aqua Claudia.

Het Pantheon was gebouwd als tempel. Tegenwoordig is het één van de meest bezochte toeristische attracties in Rome. Een bijzonder kenmerk van het gebouw is de koepel met een gat (oculus, oog) erin.

Het Colosseum heet eigenlijk Amphitheatrum Flavium. Het was het grootste amfitheater van het Romeinse Rijk.

Net als bij een modern stadion was (een deel van) de tribune overdekt met zonneschermen (velarium). Soms waren er de hele dag spelen, en dan moet je wel bescherming kunnen zoeken tegen de zon.

Er konden ongeveer 50.000 toeschouwers plaats nemen in het Colosseum.

Vlakbij het Colosseum lagen vier gladiatorenscholen. Eén van deze scholen stond met een ondergrondse gang in verbinding met het Colosseum.

Behalve gladiatorengevechten zijn er bij de opening ook zeeslagen nagespeeld. De arena werd dan gevuld met miljoenen liters water, en schaalmodellen van de schepen speelden de zeeslag dan na.

De loge van de Keizers

In de catacomben onder de arena-vloer wachtten de gladiatoren en de wilde dieren tot ze mogen vechten.

Het Forum Romanum (Romeins marktplein) was het politieke, juridische, religieuze en commerciële centrum van Rome. 

Reconstructie van het Forum Romanum zoals het er tijdens het Romeinse Rijk moet hebben uitgezien.

Het Circus Maximus was een groot stadion in Rome. Het circus werd voornamelijk gebruikt voor de populaire wagenrennen.

Het wagenrennen was levensgevaarlijk. Snelheden van meer dan 70 km/u kwamen voor, en in de smalle bochten was het dringen geblazen. Het publiek vond het prachtig. Overigens ook om met elkaar op de vuist te gaan: als hun renner niet had gewonnen, gingen hooligans met elkaar in gevecht.

Alle wegen leiden naar Rome

• In hun hele rijk leggen de Romeinen verharde wegen (via) aan. 
• Hierdoor kan niet alleen het Romeinse leger snel in alle uithoeken van het rijk zijn, maar ook handel wordt hierdoor makkelijker.

• En inderdaad: alle wegen leiden écht naar Rome!
  

Zelfstandig werken

Rustig verder werken:

1. Leerlingen die bij elo-opdracht 1 een document niet gedeeld met mij. Ik stuur maar één keer een mail, geen reactie --> ga ik door met nakijken.
2. Verder werken aan ELO-opdracht 2 verder werken aan ELO-opdracht 2 
3. ELO-opdracht 1 & 2 zijn uiterlijk 9 april volledig afgerond.
4. 
   

           Het leerpad is deze keer minder                                                           belangrijk. Hier ga je aan verder wanneer                                       je de eerste twee ELO-opdrachten af hebt.

Gesprekjes: Lana, leerlingen uit de mail behalve Benthe,