H7.3. De Sovjet-invloedssfeer in Europa

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

H7.3. De Sovjet-invloedssfeer in Europa

opdr. 29, 30, 31, 33 t/m 40

Opdracht 29

De zinnen hieronder hebben te maken met de Sovjet-Unie en met Midden- en Oost-Europa in de periode 1900-1945. Zet ze op chronologische volgorde. Noteer alleen de nummers.

1. Duitsland verovert Tsjechoslowakije.

2. In Versailles wordt besloten dat Polen, Tsjechoslowakije en Hongarije onafhankelijk worden.

3. Duitsland en de Sovjet-Unie sluiten een niet-aanvalsverdrag, waarbij ze ook Polen onder elkaar verdelen.

4. Als Operatie Barbarossa begint, worden Hitler en Stalin vijanden.

5. In Rusland nemen communisten de macht over.

6. Met de Duitse inval in Polen begint de Tweede Wereldoorlog.

7. In Duitsland komt Hitler aan de macht, die in het oosten meer Lebensraum wil veroveren.

Opdracht 29

De zinnen hieronder hebben te maken met de Sovjet-Unie en met Midden- en Oost-Europa in de periode 1900-1945. Zet ze op chronologische volgorde. Noteer alleen de nummers.

1. Duitsland verovert Tsjechoslowakije.

2. In Versailles wordt besloten dat Polen, Tsjechoslowakije en Hongarije onafhankelijk worden.

3. Duitsland en de Sovjet-Unie sluiten een niet-aanvalsverdrag, waarbij ze ook Polen onder elkaar verdelen.

4. Als Operatie Barbarossa begint, worden Hitler en Stalin vijanden.

5. In Rusland nemen communisten de macht over.

6. Met de Duitse inval in Polen begint de Tweede Wereldoorlog.

7. In Duitsland komt Hitler aan de macht, die in het oosten meer Lebensraum wil veroveren.

De chronologische volgorde is: 

5 – 2 – 7 – 1 – 3 – 6 – 4.

Opdracht 30

De Deense fotograaf Vagn Hansen kwam dit groepje jongeren tegen en maakte een paar foto’s. Vooral de foto’s van Erika Szeles gingen razendsnel de wereld rond. De regering in Moskou was hier niet blij mee.

Bedenk hiervoor twee redenen.

• De mensen op de foto zijn bereid hun leven te geven voor meer vrijheid, in plaats van doen wat de communistische partij (en dus de regering in Moskou) voorschrijft.
  
• Door de grote deelname aan het protest, zelfs van jonge meiden, laat de bevolking zien dat ze het oneens is met de invloed van de Sovjet-Unie in Hongarije.
  

Opdracht 31

De Deense fotograaf Vagn Hansen kwam dit groepje jongeren tegen en maakte een paar foto’s. Vooral de foto’s van Erika Szeles gingen razendsnel de wereld rond. De regering in Moskou was hier niet blij mee.

Bedenk hiervoor twee redenen.

• De mensen op de foto zijn bereid hun leven te geven voor meer vrijheid, in plaats van doen wat de communistische partij (en dus de regering in Moskou) voorschrijft.
  
• Door de grote deelname aan het protest, zelfs van jonge meiden, laat de bevolking zien dat ze het oneens is met de invloed van de Sovjet-Unie in Hongarije.
  

Opdracht 33

Tijdens de onderhandelingen in 1945 stelde Stalin zich hard op. Hij wilde macht in grote delen van Europa en in die gebieden gedroegen de Russen zich vaak gewelddadig. Ook werd er veel geplunderd.

Leg uit dat beide bronnen bruikbaar zijn in een onderzoek naar de vraag waarom dit zo ging.

• Beide bronnen laten zien hoe zwaar de Sovjet-Unie had geleden onder de nazi’s. Dat zorgde in de Sovjet-Unie voor een behoefte aan wraak en dus voor een harde opstelling.

Opdracht 34

Het lijkt dat in deze bron vooral feiten staan. Bij nader inzien is dat twijfelachtig. Waarom kun je betwijfelen of de informatie in de bron feitelijk is?

Eén van de volgende:

• Hoe kan worden vastgesteld dat er (bijvoorbeeld) 110 miljoen stuks pluimvee zijn verdwenen? Wie heeft ze geteld?
• Alle verwoestingen, plunderingen en diefstallen worden aan de Duitsers toegeschreven. Maar klopt dat wel?

Opdracht 35

Een bewering: ‘De communistische partijen van de Oost-Europese landen probeerden totalitaire samenlevingen te maken.’

De kenmerken van een totalitaire samenleving zijn: 

Kort na 1945 zie je deze kenmerken in Oost-Europa ook / niet.

De bewering is dus wel / niet juist.

Opdracht 35

Een bewering: ‘De communistische partijen van de Oost-Europese landen probeerden totalitaire samenlevingen te maken.’

• De kenmerken van een totalitaire samenleving zijn: Indoctrinatie (door propaganda en censuur), terreur, dictatuur.
• Kort na 1945 zie je deze kenmerken in Oost-Europa ook / niet.
• De bewering is dus wel / niet juist.

Opdracht 36

Stel, je onderzoekt het leven van vrouwen in de Sovjet-Unie rond 1945. Je komt deze foto tegen. Voor de beantwoording van welke onderzoeksvragen is deze bron bruikbaar?

• Hoe veranderde de taakverdeling tussen mannen en vrouwen door de Tweede Wereldoorlog?
  
• Welke beroepen werden in de Sovjet-Unie (ook) door vrouwen uitgevoerd?
  
• Welke invloed had de Kerk op de emancipatie van vrouwen in de Sovjet-Unie?
  
• Welke invloed had de Tweede Wereldoorlog op de politieke invloed van vrouwen?
  
• Welke invloed had de Tweede Wereldoorlog op de positie van vrouwen in de Sovjet-Unie?
  

Opdracht 37

Bedenk waarom Chroesjtsjov pas drie jaar na het overlijden van Stalin zware kritiek gaf op zijn voorganger.

• Tussen 1953 en 1956 was er een machtsstrijd gaande in Moskou. Toen had Chroesjtsjov de touwtjes nog niet stevig genoeg in handen om kritiek op Stalin te leveren.
  

Opdracht 38

Drie zinnen over Stalin als opperbevelhebber van het Rode Leger tijdens de Tweede Wereldoorlog:

1. De tactiek waar Stalin voor koos, zonder kennis van het voeren van veldslagen, kostte ons veel bloed.

2. Stalin kreeg de titel van Redder des Vaderlands voor de vakkundige en heldhaftige wijze waarop hij het Rode Leger leidde.

3. Dat Stalin nauwelijks kennis had van de situatie aan het front kwam natuurlijk doordat hij nooit het front bezocht.

Welke van deze zinnen zijn afkomstig uit de toespraak die Chroesjtsjov in 1956 hield? Beredeneer je antwoord.

• De zinnen 1 en 3 zijn afkomstig uit de toespraak van Chroesjtsjov. Deze zinnen zijn negatief over Stalin, net als de toespraak als geheel. Zin 2 is juist positief.

Opdracht 39

In zijn toespraak noemt Chroesjtsjov feiten, maar hij geeft ook zijn mening.

Geef van beide een voorbeeld.

Voorbeeld van een feit:  

Voorbeeld van een mening: 

Opdracht 39

In zijn toespraak noemt Chroesjtsjov feiten, maar hij geeft ook zijn mening.

Geef van beide een voorbeeld.

• Voorbeeld van een feit: Stalin reisde nooit naar de provincie en sprak geen arbeiders en boeren.
  
• Voorbeeld van een mening: Lenin bekommerde zich wél om het volk, Stalin niet.
  

Opdracht 40

Over welk onderdeel van de toespraak van Chroesjtsjov gaat deze tekening? Leg je antwoord uit.

• De tekening gaat over de kritiek op de persoonsverheerlijking van Stalin. In deze prent moet de leider van de Nederlandse communistische partij grote opruiming houden.

Huiswerk

H7.3. De Sovjet-invloedssfeer in Europa

maken opdrachten 42 t/m 47

PWW-3

Duitsland [3.5, 5.2, 5.5, 6.2, 6.3, 7.2, 7.3 + 7.5]

weging 3

opdracht 41

Over wat er in de wereld gebeurt, lees jij waarschijnlijk voornamelijk online. Hoe bepaal je wat ‘waar’ is en wat niet? Vind je dat je kritisch genoeg bent? Bedenk drie dingen waar je op let (of op zou moeten letten) en bespreek die met een medeleerling.

• Bekijk meerdere nieuwssites.
• Lees ook eens een artikel over een onderwerp geschreven door iemand uit een ander land (Standplaats).
• Stel vast wanneer je te maken hebt met fake-news!

opdracht 42

Welk soort motief was voor de DDR-overheid de belangrijkste reden om de Berlijnse Muur te bouwen? Kruis aan en licht je keuze toe.

Ideologische motieven

Sociale motieven

Economische motieven

Politieke motieven

Militaire motieven

Culturele motieven

opdracht 42

Economische motieven. 

De DDR investeerde veel geld in de opleiding van jongeren. In plaats van een bijdrage aan de Oost-Duitse economie te gaan leveren, vluchtte een deel van hen naar het westen, de BRD. 

De Bondsrepubliek kreeg zo een grote groep hoogopgeleide mensen gratis in de schoot geworpen.

opdracht 43

Formuleer bij deze foto een beschrijvende vraag, een verklarende vraag en een waarderende vraag.

Voorbeelden van juiste antwoorden:

• Beschrijvende vraag: Welk type tank is dit?
• Verklarende vraag: Waarom werden de tanks naar Praag gestuurd?
• Waarderende vraag: Wat vond men in het Westen van de inzet van tanks tegen burgers?

opdracht 44

Leg uit wat de Brezjnev-doctrine inhoudt.

• De Brezjnev-doctrine gaf de Sovjet-Unie het recht om in te grijpen als er in een Oostblokland dingen gebeurden die niet pasten bij de ideeën van de leiders van de Sovjet-Unie.
  

Opdracht 45

Tussen de Truman-doctrine en de Brezjnev-doctrine bestaan overeenkomsten en verschillen.

Geef van beide een voorbeeld.

Overeenkomst: 

• Met de Truman-doctrine gaven de Amerikanen zichzelf het recht om in andere landen in te grijpen en met de Brezjnev-doctrine gaf de Sovjet-Unie zichzelf het recht om in andere (Oost-Europese) landen in te grijpen.
  

Verschil: 

• Met de Truman-doctrine mochten de Amerikanen bijna overal ter wereld ingrijpen, terwijl de Brezjnev-doctrine alleen voor het Oostblok gold. 
• De Truman-doctrine moest verspreiding van het communisme tegengaan, terwijl de Brezjnev-doctrine juist moest voorkomen dat het communisme verzwakte.
  

Opdracht 46

Schrijf achter elke zin het begrip of de naam die er het beste bij past.

1. De naam voor dit soort landen komt uit de sterrenkunde: een object dat in een baan om een ander hemellichaam beweegt. satellietlanden

2. De gevreesde geheime politie van de DDR. Stasi (Staatssicherheitsdienst)

3. Dit land werd in 1945 ongeveer 150 kilometer naar het westen opgeschoven. Polen

4. ’Ont-stalinnen’. destalinisatie

5. In dit land streden mensen in 1956 voor meer vrijheid. Hongarije

6. Rehabilitatie, het herstel van iemands goede naam. eerherstel

Opdracht 47

Vul de zes namen of begrippen uit de vorige opdracht op de juiste plaats in.

Na 1945 werden landen in Oost-Europa (waaronder Roemenië en Polen) satellietlanden van de Sovjet-Unie. Veel tegenstanders van het communistische regime werden door de geheime dienst (zoals de Stasi in de DDR) opgespoord en opgesloten. Stalin werd na zijn dood door zijn opvolger zwaar bekritiseerd. Tijdens deze destalinisatie kregen veel gestrafte personen eerherstel. Even leek het erop dat er meer vrijheid van meningsuiting mogelijk was. De gebeurtenissen tijdens de opstand in Hongarije maakten duidelijk dat dit niet het geval was.

Huiswerk

H7.5. Het einde van de Koude Oorlog

maken opdrachten 64 t/m 66, 68 t/m 72

PWW-3

Duitsland [3.5, 5.2, 5.5, 6.2, 6.3, 7.2, 7.3 + 7.5]