theorielessen PO ecosysteem

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1-3

Project thema 6: Ecologie

Vandaag

- Uitleg aanpak thema 6

- Stuk theorie

- Aan de bak!

Thema 6

- Geen toets, wel een praktische opdracht

- Wordt in tweetallen gemaakt en krijgt een weging van 2x

- Opdracht nu samen doornemen

Theorieles deel 1

Aantal begrippen

• Milieu = leefomgeving
• Ecologie = bestuderen alle relaties tussen organismen en hun milieu
• Invloeden bij ecologie kan je verdelen in twee groepen: biotische en abiotische factoren

Stofwisseling

Alle processen in een organisme waarbij stoffen worden omgezet in andere stoffen.

Stofwisseling vindt plaats in alle organismen.

Voorbeelden: de fotosynthese en verbranding

Fotosynthese

Fotosynthese

Fotosynthese

Bomen maken 

zelf eten en 

worden 

gegeten door luizen.

Luizen eten bomen en worden gegeten door de larve van het lieveheersbeestje.

Lieveheersbeestjes eten luizen en worden gegeten door vogels.

Vogels eten kleine insecten, zoals lieveheersbeestjes.

Voedselketen

• Begint met een plant, een producent.                                    Planten produceren glucose = energie

• Daarna komen de consumenten, dus planteneters en daarna vleeseters.
• Pijlen staan voor 'Wordt gegeten door...'

Voedselweb = Meerdere voedselketens door elkaar, Let op de pijlen!

Als eerste een producent (Plant)

Daarna consumenten 1e orde (planteneter of alleseter)

Dan consumenten 2e orde en hoger (alleseter of vleeseter)

Voedselkringloop

De voedselkringloop laat zien dat de vier rijken van elkaar afhankelijk zijn voor hun voedingsstoffen. 

Bacteriën en schimmels breken de rest van de energierijke stoffen af. Wat overblijft zijn mineralen. De mineralen zijn weer meststoffen voor de producenten. Daarmee is de kringloop rond.

Wat is er nog onduidelijk?

Aan de bak!

- tweetallen bepalen

Mk 6.1 opdr: 1, 3, 6

Mk 6.2 opdr: 1, 7

Theorieles deel 2

Wat heb je onthouden van de vorige les?

6.3 Samenleven

Lesdoelen: 

- Je kunt uitleggen wat een biologisch evenwicht is

- Je kunt uitleggen hoe soorten afhankelijk zijn van elkaar voor voedsel, een schuilplaats en voortplanting

In een ecosysteem is de populatiegrootte van 'n bepaalde soort wisselend. Bij (on)gunstige omstandigheden groter (kleiner).

Evenwicht

Populatie grootte: aantal organismen zelfde soort in gebied.

Populatie grootte is afhankelijk van Biotische factoren (o.a. hoeveelheid voedsel, vijanden, ziekteverwekker) en a-Biotische factoren (bodem, licht, wind, temperatuur, neerslag).

De populatiegrootte schommelt om evenwichtswaarde: biologisch evenwicht

biologisch evenwicht: er is evenwicht tussen organismen

De populatiegrootte schommelt om een evenwichtswaarde heen.

Biologisch evenwicht konijnen - vossen

Samenleven

Relaties in en tussen populaties: 

- Concurrentie: 

   competitie partner, plek voedsel 

- Samenwerken/ afspraken maken:

  jagen (leeuwen), verdedigen (vissen) 

  mieren (taakverdeling kolonie).

                                                                           

Stokstaartje houdt de wacht

Relaties binnen populatie

Rangorde: Eén dier is dan de baas.

Territorium: Gebied waar één dier leeft, of een groep dieren van dezelfde soort. Andere soortgenoten mogen er niet in. 

Paarvorming: Mannetje en een vrouwtje werken samen om zich voort te planten.

Relaties tussen soorten

Symbiose: langdurige relatie tussen individuen van  

                        verschillende soorten.

Mutualisme: beide individuen voordeel van relatie

Commensalisme: 1 individu voordeel, ander neutraal 

Parasitisme: 1 individu voordeel, ander nadeel.

Het Individu (parasiet) leeft op of in een individu van een ander soort (gastheer).  Parasiet: dier, plant of schimmel.

Mutualisme: 

Relatie waarbij beide soorten voordeel hebben ( win win)

Mutualisme

Beide soorten hebben voordeel van de symbiose (samenlevingsvorm)

+      + 

Korstmos: Schimmel + algen

Kunnen niet zonder elkaar leven

Commensalisme

+/o

Het samenleven van twee soorten levert een soort een voordeel en heeft op de ander geen effect

vb: zuigvis en haai

- Zuigvis heeft geen energie nodig om te zwemmen (zuigt zich vast aan de haai)

- Haai heeft geen last van deze 'passagier'

Parasitisme

Parasiet -  Gastheer

Teek

Zombieschimmel

Warkruid (geen bladgroen)

Samengevat:

Biologisch Evenwicht

Samenwerken of concurrentie 

Rangorde Territorium Paarvorming

Symbiose, mutualisme, commensalisme, parasitisme 

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Aan de bak!

Lr: 6.3

Mk 6.3 opdr: 1, 4, 7, 9

Theorieles deel 3

Vandaag

Terugblik

lesdoelen 6.4 & 6.5

theorie

Aan de bak

Wat heb je onthouden van de vorige les?

lesdoelen

6.4

 - Je kunt verklaren dat veel natuur in Nederland is ontstaan door ingrijpen van de mens

- Je kunt manieren noemen waarop mensen in Nederland de natuur behouden, beschermen en herstellen

6.5

- Je kunt enkele oorzaken en gevolgen van vervuiling beschrijven

- Je kunt enkele oorzaken en gevolgen van klimaatverandering beschrijven

6.4 Natuurbeheer 

6.5 Mens en milieu

Waarom is het milieu zo belangrijk?

Landschap in Nederland

Nederland heeft een cultuurlandschap: inrichting is bepaald en vormgegeven door mensen.

2/3 is landbouwgrond (50% grasland)

1/6 is bos, deels voor bosbouw (productiebos).

Impact op biodiversiteit

Mensen veranderen de aarde en daardoor verdwijnen ecosystemen, worden leefgebieden kleiner en veranderen leefomgevingen.

De biodiversiteit wordt daardoor kleiner.

Biodiversiteit: het totaal aan verschillende soorten in een gebied (planten, dieren, bacteriën, schimmels).

Natuurbeheer

15% van het grondoppervlak van Nederland valt onder natuur (grotendeels bos).

Hier wordt de natuur actief beschermd door het verbinden van de gebieden, herintroductie van soorten, opruimen van verontreiniging, afschot van dieren.

Milieu problemen

Uitputting

Stoffen uit het milieu

Vervuiling

Stoffen aan het milieu toevoegen

Vervuiling

Land bemesten

Stikstof 

Stikstof terecht in grondwater en lucht -> Luchtvervuiling 

Vervuiling

Bodemvervuiling

Afval chemische industrie

Watervervuiling

Chemische gewasbeschermingsmiddelen

Aan de bak!

Lr: 6.1 t/m 6.5 (besproken stukken)

Mk 6.4 opdr: 1 & 8

Mk 6.5 opdr: 3, 6, 9