H1.3 Amsterdam in de Gouden Eeuw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 2

De Gouden Eeuw in Nederland

 Hst 1.3

Planning

1. Nakijken/ bespreken het huiswerk
2. Klassikale uitleg par 1.3
3. Zelfstandig aan de slag

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...ken je de begrippen droogmakerij, Gouden Eeuw, grachtengordel en stapelmarkt. (R)

...kan je uitleggen hoe Nederland rijk werd in de zeventiende eeuw. (T1)

Wat is wat?

Dikgedrukt = een begrip

schuin = moeilijk woord

uitleg van begrip

Hierin staat de uitleg van het begrip. Schrijf het begrip en de betekenis op in je schrift.

uitleg van moeilijk woord

Hierin staat de uitleg van het moeilijke woord. Schrijf het op in je schrift.

uitleg

Hierin staat de uitleg over een bepaald onderwerp.

De stapelmarkt

Als je tussen Noord- en Zuid-Europa handelde, kon je deze reis niet in een keer maken. Je moest halverwege stoppen. 

De handelaar moest daar zijn producten een tijdje opslaan. Een stad waar die producten werden opgeslagen noemen we een stapelmarkt. 

stapelmarkt

Plaats waar handelswaar tijdelijk wordt opgeslagen, om van daaruit verder te worden verhandeld. 

Wat verkocht de Nederlandse handelaar in Noord-Europa?

1. Boter-kaas-stoffen
2. Boter-kaas-olijfolie
3. Boter-wijn-hout
4. Boter-graan-leer

Wat bracht de Nederlandse handelaar vanuit Noord-Europa terug naar de Republiek?

1. Boter-kaas-stoffen
2. Hout-graan-leer
3. Hout-stoffen-wijn
4. Olijfolie-graan-leer

Wat bracht de Nederlandse handelaar naar Zuid-Europa?

1. Hout-graan-olijfolie
2. Hout-boter-graan
3. Hout-graan-leer
4. Hout-wijn-olijfolie

Wat kocht de Nederlandse handelaar in Zuid-Europa?

1. Boter-kaas-stoffen
2. Boter-graan-hout
3. Wijn-olijfolie
4. Wijn-olijfolie-hout

Welke producten horen waar?

Waarom was Amsterdam een goede handelsplek?

De stapelmarkt

Amsterdam en Antwerpen lagen precies halverwege deze handelsroute. Ook kon je vanuit daar makkelijk producten (via rivieren) vervoeren naar Duitsland.

Amsterdam was dus ideaal als stapelmarkt. 

stapelmarkt

Plaats waar handelswaar tijdelijk wordt opgeslagen, om van daaruit verder te worden verhandeld. 

Wat is een stapelmarkt?

De 80-jarige oorlog

Onder leiding van Willem van Oranje werden de Noordelijke Nederlanden onafhankelijk.

onafhankelijk

Dat een land niet meer bestuurd wordt door een ander land. Het land kan zelf beslissen over het eigen land. 

80-jarige oorlog

In de zestiende eeuw hoorde Nederland bij Spanje. Toen Nederland niet meer bestuurd wilde worden door Spanje, kwam er een opstand tegen die koning (Filips II). In 1581 werd Nederland onafhankelijk. Toch duurde het tot 1648 tot Spanje Nederland erkende als zelfstandig land. 

Filmpje met meer uitleg.

Van Spanje

De Republiek

De 80-jarige oorlog

Het zuiden van Nederland lag in Spaans gebied. Antwerpen was in die tijd een belangrijke havenstad. De rivier de Schelde liep vanuit de Republiek naar deze stad. Door deze rivier (de Schelde) af te sluiten moesten schepen nu wel naar Amsterdam varen.  

handelsstad

Een stad waar mensen voornamelijk leven van de handel.

Welke rivier werd door de Republiek afgesloten?

1. De Amstel
2. De Schelde
3. De IJssel
4. De AA

Van Spanje

De Republiek

Gevolgen afsluiting van de Schelde

1. Amsterdam werd de grootste stapelmarkt van Europa.
2. Veel handelaren uit Antwerpen verhuisden naar Amsterdam. 
   
3. Deze handelaren waren protestantse mensen (die in de Republiek hun geloof wel mochten uitoefenen).
4. Deze handelaren brachten veel geld en kennis met zich mee. 

Amsterdam werd hierdoor een echte wereldstad. 

protestant

Een stroming in het Christendom.

wereldstad

Een stad met veel inwoners en is een belangrijk centrum van de economie, cultuur en politiek in de wereld. 

Wat zijn 2 gevolgen van de afluiting van de Schelde?

1. Veel handelaren verhuisden naar Amsterdam.
2. Veel handelaren verhuisden naar Antwerpen.
3. Antwerpen werd de grootste stapelmarkt van Europa.
4. Amsterdam werd de grootste stapelmarkt van Europa.

Aan de slag!

Lezen Tekstboek blz 12 en 13

Maken par 1.3 vraag 1 tm 4 ( ook huiswerk!)

Tijd over? starten vraag 5

De grachtengordel

Door al die nieuwe mensen (migranten) werd het druk in Amsterdam. Daarom werd de stad Amsterdam uitgebreid met drie brede grachten, de grachtengordel. Deze werden de Keizersgracht, de Prinsengracht en de Herengracht.

gracht

Dat is een aangelegde waterweg dat om of door een stad kan gaan. 

Grachtengordel

De grachten die in de zeventiende eeuw rondom het centrum van Amsterdam zijn gelegd.

migrant

Iemand die uit een ander gebied of land in Amsterdam komt wonen.

00:42

Waarop is Amsterdam gebouwd?

1. Op hele droge grond.
2. Op hele natte grond.
3. Op palen.
4. Op ramen.

00:42

Wat is een ander woord voor 'drassig'?

1. Droog
2. Nat

01:18

Wie woonden er in de huizen aan de grachten?

1. De rijke kooplieden en handelaren
2. De ambachtslieden
3. De arme mensen
4. De bedelaars

01:18

Wat voor soort huizen stonden er aan de grachten?

1. Pakhuizen
2. Winkels
3. Polders
4. Woonhuizen (woningen)

01:56

In welke gracht vind je de 'gouden bocht'?

1. De keizersgracht
2. De herengracht
3. De prinsengracht

01:56

Wie woonden er in deze 'gouden bocht'?

1. De allerrijkste mensen
2. De rijken
3. De handelaren
4. De armen

Extra oefening voor de leerlingen. 

Een grote verandering

In de Gouden Eeuw groeide de bevolking in het westen snel. Omdat de helft van Noord-Holland in die tijd uit meren en moeras bestond, was er weinig landbouwgrond. Dus was er te weinig voedsel.

Gouden Eeuw

Naam voor de zeventiende eeuw (1600-1700), toen het economisch heel goed ging met Nederland.

Een grote verandering

Jan Adriaanszoon Leeghwater bedacht hoe hij 

meren kon droogleggen. Dit noemen we een droogmakerij of polder.

droogleggen

Het droogleggen van meren betekent dat je het water uit het meer haalt. Het meer wordt dus droog.

Droogmakerij

Polder: een land dat vroeger een meer of ondiep deel van de zee was en dat is drooggelegd.

Jan Adriaanszoon Leeghwater

Hij was de zoon van een timmerman. Hij bedacht een ander soort molen, die veel beter was. Ook bedacht hij hoe je meren kon droogleggen, waardoor er meer grond kwam voor landbouw en woningen.

Waarom was een droogmakerij een 'grote verandering'?

Wat was het voordeel van een droogmakerij?

1. Er kwam minder grond beschikbaar.
2. Er kwam meer landbouwgrond.
3. Er kwamen meer meren.
4. Er kwam een nieuwe handelsstad.

Begrippen uit deze les

• droogmakerij
• Gouden Eeuw
• grachtengordel
• stapelmarkt
• oorzaak/gevolg

Wat is een droogmakerij?

1. Dat is een meer.
2. Dat is land dat vroeger een meer was, maar is drooggelegd.
3. Dat is de naam voor de zeventiende eeuw.
4. Dat zijn grachten die rond het centrum van Amsterdam zijn aangelegd.

Wat is de Gouden Eeuw?

1. Dat is een meer.
2. Dat is land dat vroeger een meer was, maar is drooggelegd.
3. Dat is de naam voor de zeventiende eeuw.
4. Dat zijn grachten die rond het centrum van Amsterdam zijn aangelegd.

Wat is de stapelmarkt?

1. Dat is een plaats waar handelswaar tijdelijk wordt opgeslagen.
2. Dat is land dat vroeger een meer was, maar is drooggelegd.
3. Dat is de naam voor de zeventiende eeuw.
4. Dat zijn grachten die rond het centrum van Amsterdam zijn aangelegd.

Wat is de grachtengordel?

1. Dat is een plaats waar handelswaar tijdelijk wordt opgeslagen.
2. Dat is land dat vroeger een meer was, maar is drooggelegd.
3. Dat is de naam voor de zeventiende eeuw.
4. Dat zijn grachten die rond het centrum van Amsterdam zijn aangelegd.

Wat is een 'oorzaak'?

1. De reden waarom iets gebeurd.
2. Wat er gebeurd door iets anders.

Wat is een 'gevolg'?

1. De reden waarom iets gebeurd.
2. Wat er gebeurd door iets anders.

Leg uit hoe Nederland in de zeventiende eeuw rijk werd.
Gebruik in je antwoord de begrippen: stapelmarkt en Gouden Eeuw

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over de lesstof die je niet goed hebt begrepen.