Formuleren (foutieve) samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Formuleren

Lesdoelen:

• Je weet wat samentrekkingen zijn en je weet op welke niveaus ze voorkomen.
• Je kunt zinsdelen benoemen (grammatica).
• Je kunt foutieve samentrekkingen in een zin herkennen en verbeteren.

Samentrekking

Doel: efficiënt spreken/ schrijven,

 door herhalingen in een zin te voorkomen.

Op ballet leren we klassiek ballet, modern ballet, Egyptisch ballet, waterballet en jazzballet.

Typen samentrekking

Voorwaartse samentrekking: het gemeenschappelijke deel wordt vooraan in de samentrekking genoemd.

• een mooi horloge en een lelijk ~

Achterwaartse samentrekking:  het gemeenschappelijke deel wordt achteraan in de samentrekking genoemd.

• in voor- en tegenspoed

Niveaus van samentrekking

woordniveau: een woorddeel wordt weggelaten en op de plek van het weggelaten woorddeel wordt een streepje genoteerd: 

• voorwaarts: bakkersbollen en -speculaas
• achterwaarts: voor- en achteruitgang

Niveaus van samentrekking

Woordgroepsniveau: binnen een woordgroep worden een of meer woorden weggelaten:

voorwaarts: gescheiden mannen en vrouwen

achterwaarts: grote en middelgrote steden

Niveaus van samentrekking

zinsniveau: een of meer zinsdelen (ow, wg, lv, mv, bwb etc.), die twee keer voorkomen, worden weggelaten.

• (voorwaarts) Mees gaat op de fiets en Joia (...) op de scooter
• (achterwaarts) Wij werken (...) en onze kinderen studeren elke dag van de week.

Waar zie je een samentrekking?

1. keukenstoel en keukentafel
2. zon- en feestdagen
3. dure ringen en dure armbanden
4. hoge bergen en lage bergen

Hoe kun je dit korter schrijven?
nationale wedstrijden en internationale wedstrijden

feestmutsen en -neuzen

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

beroemde zwemmers en schaatsers

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Wel samentrekking gebruikt

Geen samentrekking gebruikt/nodig

Kleine jongens en grote meisjes

Rode en groene appels

Bruidsjurken en -taarten

Beroemde schaatsers en zwemmers

Een bankrekening en een bankstof

Voorwaarden voor samentrekking

De woorden hebben:

1. dezelfde functie (onderwerp, lijdend voorwerp, kww etc.)
2. dezelfde betekenis
3. hetzelfde getal (enkel- of meervoud)
   
   (Startopdracht)

Stappenplan samentrekking controleren

1. Maak de zinnen 'volledig' door de samentrekking ongedaan te maken. Je schrijft de zinnen dus weer voluit, met herhalingen erin.

2. Stel vast welk(e) woord(en) zijn samengetrokken.

3. Controleer of de samentrekking correct of incorrect is (zinsdeel, woordsoort, betekenis).

4. Verbeter de samentrekking als die foutief is.

verbeter de volgende zinnen.

Er staat een foutieve samentrekking in.

1. De docent heeft de leerling eerst gewaarschuwd en daarna strafwerk gegeven.
2. Thom viel op de grond en Thijmen voor die mooie meid.

In deze zinnen staan foutieve samentrekkingen. Wat is er fout en hoe kun je de zinnen verbeteren?

Samentrekkingen:
Streekromans interesseren me niet en lees ik dus niet.

1. Juist
2. Onjuist, functie komt niet overeen
3. Onjuist, getal komt niet overeen
4. Onjuist, betekenis komt niet overeen

Samentrekkingen:
Ik ben blij en gisteren door mijn vrienden getrakteerd.

1. Juist
2. Onjuist, functie komt niet overeen
3. Onjuist, getal komt niet overeen
4. Onjuist, betekenis komt niet overeen

Samentrekkingen:
Hij houdt van zijn vriendin en haar hand vast.

1. Juist
2. Onjuist, functie komt niet overeen
3. Onjuist, getal komt niet overeen
4. Onjuist, betekenis komt niet overeen

Ik kan nu de foutieve samentrekking in zinnen vinden.

1. Ja, dat lukt me prima.
2. Ik vind het nog wel lastig, dus ik moet nog meer oefenen.
3. Nee, ik snap het echt nog niet.

Extra oefening!

Stappenplan samentrekking controleren

1. Maak de zinnen 'volledig' door de samentrekking ongedaan te maken. Je schrijft de zinnen dus weer voluit, met herhalingen erin.

2. Stel vast welk(e) woord(en) zijn samengetrokken.

3. Controleer of de samentrekking correct of incorrect is (zinsdeel, woordsoort, betekenis).

4. Verbeter de samentrekking als die foutief is.

Foutieve samentrekking of niet?

Jan geeft weinig om Marieke, maar wel heel veel aandacht.

1. foutieve samentrekking
2. goede samentrekking

Welk soort foutieve samentrekking?

Jan geeft weinig om Marieke, maar wel heel veel aandacht.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

Foutieve samentrekking of niet?

Mireille heeft haar vriendin gefeliciteerd en ook een cadeau gegeven.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Welk soort foutieve samentrekking?

Mireille heeft haar vriendin gefeliciteerd en ook een cadeau gegeven.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

korte toelichting

'haar vriendin' was in de eerste hoofdzin het lijdend voorwerp. In de tweede hoofdzin was 'aan haar vriendin' het meewerkend voorwerp. Vandaar dat 'haar vriendin' niet weggelaten mag worden in deze samentrekking.

Foutieve samentrekking of niet?

De clown trok zijn kleren uit en zich niets van zijn publiek aan.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Welk soort foutieve samentrekking?

De clown trok zijn kleren uit en trok zich niets van zijn publiek aan.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

Foutieve samentrekking of niet?
Hij geeft zijn dochter een dropje en zijn zoon een lolly.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Foutieve samentrekking of niet?

Streekromans interesseren me niet en lees ik dus niet.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking

Welk soort foutieve samentrekking?

Streekromans interesseren me niet en lees ik dus niet.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

korte toelichting

In de eerste hoofdzin was 'streekromans' het onderwerp en in de tweede hoofdzin het lijdend voorwerp.

Foutieve samentrekking of niet?
Zij wordt geaccepteerd en arts.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking:

Welk soort foutieve samentrekking?

Zij wordt geaccepteerd en arts.

1. Verschil in zinsdeel
2. Verschil in woordsoort
3. Verschil in betekenis

Korte toelichting

'Wordt' is in de eerste hoofdzin een hulpwerkwoord. In de tweede zin is 'wordt' echter een koppelwerkwoord.

Foutieve samentrekking of niet?
Ik heb een fiets gekregen en uitgeprobeerd op mijn verjaardag.

1. goede samentrekking
2. foutieve samentrekking