§ 6.1 - Licht en kleur

• Natuurkunde / Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1,2

6.1 - Licht en kleur

Leerdoelen van paragraaf 6.1

• Je kunt een voorbeeld noemen van een natuurlijke en kunstmatige lichtbron
• je kunt beschrijven hoe je voorwerpen in je omgeving ziet
• Je kunt uitleggen wat een spectrum is en hoe je een spectrum zichtbaar maakt 
• Je kunt uitleggen hoe je een voorwerp met een bepaalde kleur ziet bij verschillende kleuren licht

Lichtbronnen

Een voorwerp dat zelf licht geeft, noem je een lichtbron. 

De zon en de sterren zijn natuurlijke lichtbronnen. 

Kaarsen, lampen en tl-buizen zijn kunstmatige lichtbronnen. Kunstmatige lichtbronnen zijn door de mens gemaakt.

Voorbeelden van kunstmatige lichtbronnen.

Er zijn natuurlijke en kunstmatige lichtbronnen. 

Selecteer de juiste lichtbron in de tweede kolom. 

spaarlamp
bliksem
discolamp
zaklamp
ster
maan

kunstmatige lichtbron

kunstmatige lichtbron

kunstmatige lichtbron

natuurlijke lichtbron

natuurlijke lichtbron

natuurlijke lichtbron

Het kleurenspectrum

Het witte zonlicht bestaat uit alle kleuren van de regenboog. Dat zie je als je zonlicht op een prisma laat vallen, zoals in de opstelling van volgende afbeelding. 

Op het scherm is dan een reeks kleuren te zien: rood, oranje, geel, groen, blauw en violet. Zo’n reeks kleuren wordt een spectrum genoemd. 

 

Je kunt de verschillende kleuren licht ook weer samenvoegen. Je krijgt dan weer wit licht.

Een prisma splitst licht in alle kleuren van het spectrum

Het licht van de zon bestaat uit zes spectraalkleuren. 

Zet de kleuren uit het spectrum in de juiste volgorde.

rood

blauw

oranje

geel

groen

violet

De zakspectroscoop

Met een zakspectroscoop kun je de samenstelling van licht onderzoeken. Als je in de spectroscoop kijkt, zie je een spectrum van het licht van de lamp. Je kunt zo zien uit welke kleuren het licht bestaat.

Lamplicht

De meeste lampen geven licht dat uit verschillende kleuren bestaat. Normaalgesproken zie je die kleuren niet, je ziet alleen een mengkleur. In het licht van een gloeilamp zitten bijvoorbeeld alle kleuren van de regenboog. Toch heeft het licht van een gloeilamp geen duidelijke kleur – het is een beetje aan de gele kant.

Halogeen-lamp 

TL- lamp

Natriumlamp

Je ziet de spectra van drie soorten lampen.
Hoe heet het instrument waarmee je het spectrum van licht zichtbaar kunt maken?

1. lichtbron
2. prisma
3. spectroscoop

Een spectroscoop is een instrument dat je gebruikt bij onderzoek naar licht.
Wat is de functie van een spectroscoop?

1. lichtkleuren samenvoegen tot witlicht
2. licht scheiden in verschillende kleuren
3. vast stellen uit welke kleuren licht bestaat

'Warm' en 'koud' licht

 

 

Het licht van gloeilampen en tl-buizen lijkt veel op zonlicht: alle kleuren van de regenboog zitten erin. Toch zijn er verschillen. Het licht van een gloeilamp bevat meer rood dan zonlicht. Daardoor vinden veel mensen het licht van een gloeilamp ‘warm’. Het licht van een tl-buis bevat veel groen licht en weinig rood. Veel mensen vinden het daarom ‘koud licht’.

Gekleurde voorwerpen zien

Overdag worden de dingen om je heen door de zon verlicht. Je ziet de wereld om je heen dan in kleur. Die kleuren ontstaan doordat veel voorwerpen maar een deel van het zonlicht terugkaatsen. Een gele trui weerkaatst vooral geel licht, een rode trui vooral rood licht, een blauwe trui vooral blauw licht, enzovoort. Het licht dat niet wordt teruggekaatst, wordt geabsorbeerd (= opgenomen). Het licht wordt daarbij omgezet in warmte.

Eosine is een kleurstof. Deze kleurstof weerkaatst 98% van het zonlicht dat erop valt.
Welke kleur heeft eosine?

1. helder geel
2. fel rood
3. helder wit
4. diep zwart

Van ijzeroxide worden verschillende kleurstoffen gemaakt. Een van die kleurstoffen absorbeert meer dan 95% van het zonlicht dat erop valt.
Welke kleur heeft deze kleurstof van ijzeroxide?

1. rood
2. violet
3. wit
4. zwart

Het licht van lampen

Er zijn lampen die maar één kleur licht geven. De voorwerpen die je met zo’n lamp verlicht, kunnen alleen die ene kleur licht terugkaatsen: andere kleuren zijn er gewoon niet. De wereld ziet er dan heel anders uit dan je gewend bent.

ledverlichting /  natriumlamp

Natriumlampen

In straatlantaarns worden soms natriumlampen gebruikt, die zuiver geel licht geven. Een witte trui en een gele trui lijken onder een natriumlamp allebei geel. Het gele licht van de natriumlamp wordt door de twee truien grotendeels teruggekaatst. 

 

Als je een paarse trui bekijkt onder een natriumlamp, lijkt hij zwart. Dat komt doordat de paarse trui voornamelijk paars licht terugkaatst. Het gele licht van de natriumlamp wordt bijna helemaal geabsorbeerd. De trui kaatst dus zo goed als geen licht terug, waardoor hij zwart lijkt.

Lars heeft een wit shirt aan.
Max heeft een groen shirt aan.
Ismael heeft een geel shirt aan.
Ze staan alle drie onder een natriumlamp die alleen geel licht uitzendt.
Welke twee jongens lijken een shirt van dezelfde kleur aan te hebben?

1. Lars en Ismael
2. Ismael en Max
3. Lars en Max

Subtractieve kleurmenging

Werkt als een filter. Een mooi voorbeeld is hierbij inkt waar met 3 primaire kleuren (basiskleuren) veel andere kleuren kunnen worden gemaakt.

Hierbij zijn de primaire kleuren:

 Cyaan

 Magenta

 Geel

Additieve kleurmening

Hierbij worden kleuren aan elkaar toegevoegd om meer een witkleur te krijgen. Denk hierbij aan je telefoon/computer/laptop (beeldschermen).

Hierbij zijn de primaire kleuren:
Rood

Groen

Blauw

0

Huiswerk

Online maken intro H6

Leren § 6.1

Maken opdr 1 tot en met 13