4H Oefenvragen X-chromosomaal

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4H Oefenen X-chromosomaal

Aandachtspunten X-chromosomale overerving

• Vrouwen hebben 2 X-chromosomen dus 2 allelen
• Mannen hebben 1 X-chromosoom dus 1 allel
• LEES daarom goed wat er van je gevraagd wordt
• NOTEER ALTIJD de X en de Y en niet alleen de allelen
• Indien de eigenschap recessief overerft, hebben mannen een grotere kans op de eigenschap/afwijking/ziekte te hebben
• Indien de eigenschap dominant overerft, dan hebben vrouwen een grotere kans op de eigenschap/afwijking/ziekte

Herkennen van geslachtsgebonden overerving 

(X-chromosoom)

• Mannen hebben maar 1 allel. Bij ZONEN komt het allel ALTIJD bij moeder vandaan.
• Een allel (X) dat VADERS hebben, hebben zijn DOCHTERS ook altijd.

X-chromosomaal in een stamboom

Het gen voor kleurenblindheid is recessief en is X-Chromosomaal.
Een kleurenziende man en een heterozygoot (niet-kleurenblinde) vrouw krijgen een kind. Hoeveel procent van de nakomelingen is kleurenblind?

1. 0%
2. 25% (man)
3. 25% (vrouw)
4. 50%

Het gen voor kleurenblindheid is recessief en is X-Chromosomaal.
Een kleurenblinde man en een homozygoot (niet-kleurenblinde) vrouw krijgen een kind. Wat is de kans op kleurenblinde kinderen?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

Het gen voor kleurenblindheid is recessief en is X-Chromosomaal.
Een kleurenblinde man en een heterozygoot (niet-kleurenblinde) vrouw krijgen een kind. Hoeveel procent van de nakomelingen is kleurenblind?

1. 25% (man)
2. 25% (vrouw)
3. 50% (man/vrouw)
4. 100% (man/vrouw)

Het gen voor kleurenblindheid is recessief en is X-Chromosomaal.
Een kleurenziende man en een kleurenblinde vrouw krijgen een kind. Hoeveel procent van de nakomelingen is kleurenblind?

1. Niemand
2. 50% (vrouwen)
3. 50% (mannen)
4. Iedereen

Bij mensen is het gen voor bloederziekte recessief en
X-chromosomaal (Xb). De stamboom geeft de overerving van deze ziekte weer in een familie. Persoon 2 lijdt aan bloederziekte.

Welke genotypen hebben de personen 2, 3 en 4?

Kleurenblindheid is x-chromosomaal en recessief. Vader ziet kleur en moeder is drager. Hoe groot is de kans op een kleurenblinde zoon?

Stel dat een kleurenblinde (a) man, kinderen krijgt met een vrouw die homozygoot niet-kleurenblind is. Kleurenblindheid is recessief en X-chromosomaal. Wat is het genotype van de man en wat is het genotype van de vrouw?

Leg uit of de eigenschap PTC proeven X-chromosomaal kan zijn of niet.

Bij mensen is het allel voor rechtshandigheid dominant over het allel voor linkshandigheid. Het gen voor rechts/linkshandigheid erft niet X-chromosomaal over. Hoe groot is in de onderstaande stambomen de kans dat de persoon, aangeven met een vraagteken in de stamboom hierboven, een linkshandige dochter is?

In drie stambomen wordt van drie ouderparen en hun kinderen weergegeven of ze een bepaalde eigenschap vertonen (zie afbeelding). Het gen, dat dee eigenschap bepaalt, is dominant. Aangenomen wordt dat geen mutaties optreden. Leg uit, uit welke van deze stambomen blijkt dat het desbetreffende gen onmogelijk X-chromosomaal kan zijn?

In drie stambomen wordt van drie ouderparen en hun kinderen weergegeven of ze een bepaalde eigenschap vertonen (zie afbeelding). Het gen, dat deze eigenschap bepaalt, is dominant. Aangenomen wordt dat geen mutaties optreden. Leg uit: uit welke van deze stambomen blijkt dat het desbetreffende gen onmogelijk X-chromosomaal kan zijn? 

Hiernaast staat een stamboom waarin rood een ziekte is. Het is geen X-chromosomale ziekte. Uit welke van de nakomelingen 12, 13, 14 en 15 blijkt dat de eigenschap niet X-chromosomaal is?

Bestudeer de stamboom hiernaast.

De vraag is of de ziekte daadwerkelijk X-chromosomaal overerft.

Valt dat MET ZEKERHEID vast te stellen in deze stamboom?

Hieronder is een stamboom weergegeven. Eigenschap A erft niet X-chromosomaal over.

a) Welk Genotype heeft persoon 4?
b) Welk Genotype heeft persoon 5?
c) Welk(e) Genotype(s) kan persoon 7 hebben?

De haarkleur bij ratten wordt bepaald door een gen dat niet X-chromosomaal is. Men kruist een zwarte en een witte rat. Alle nakomelingen blijken zwart te zijn. Een van deze zwarte nakomelingen wordt gekruist met de witte ouder.
Welke fenotypen verwacht je dan bij de nakomelingen van deze laatste kruising en in welke verhouding komen ze voor?

Hieronder staat een stamboom. De personen die met grijs aangegeven zijn, hebben een ziekte. De zwarte personen zijn gezond. De ziekte wordt veroorzaakt door één gen dat X- chromosomaal is. Vrouw 7 is in verwachting van kind 11. De baby blijkt een meisje te zijn. Hoe groot is de kans dat meisje 11 de ziekte heeft?