Thema 3 Bs 4 Geslachtschromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Planning

- afmaken herhaalopdrachten, daarna samen nakijken

- Uitleg X-chromosomale overerving

- X-chromosomaal met een stamboom

- Opdrachten maken

Vandaag

-Huiswerkcheck

-terugblik

-uitleg bs 4

- samen inoefenen

- zelfstandig werken

Doelstellingen

• Je weet hoe geslacht bepaald wordt 
• Je kunt het stappenplan voor kruisingsvraagstukken toepassen bij eigenschappen die op het X-chromosoom liggen
• Je kunt uit een stamboom afleiden of eigenschappen X-chromosomaal kunnen overerven.
  

Een overerving kan:

autosomaal of X-chromosomaal zijn.

Wat is het verschil?

B = kleurenziend                b = kleurenblind

Moeder is drager

X-chromosomale overerving

- Zonen krijgen het x-chromosoom altijd van hun moeder

- Dochters krijgen altijd een x-chromosoom van hun vader en van hun moeder

Kruisingsregel x-chromosomale overerving:

'zieke dochters hebben zieke vaders'

dus...........

Schrijf de genotypes op van alle familieleden

Hoe groot is de kans dat ? korte vingers krijgt?

Samen inoefenen/huiswerk

maak opdr 46, we kijken samen na

Zelfstandig werken: opdracht tm opdr 50

Dit is ook het huiswerk

Klaar? maak opdr 51 en 52

en werk de opdrachten bij van vorige paragrafen.

Wat is het verschil tussen een FENOTYPE en een GENOTYPE?

1. Het fenotype is het totale DNA in je cellen en het genotype zijn de zichtbare uiterlijke kenmerken.
2. Het genotype zijn alle verschillende cellen en het fenotype zijn alle verschillende genen.
3. Het fenotype zijn alle verschillende cellen en het genotype zijn alle verschillende genen.
4. Het genotype is het totale DNA in je cellen en het fenotype zijn de zichtbare uiterlijke kenmerken.

Zet in de juiste volgorde van
klein naar groot:

1. cel - chromosoom - DNA - gen
2. gen - chromosoom - DNA - cel
3. gen - chromosoom -cel - DNA
4. gen - DNA - chromosoom - cel

Wat is een gen?

1. De informatie voor alle erfelijke eigenschappen
2. Alle zichtbare eigenschappen
3. Een deel van een chromosoom met informatie voor één eigenschap.
4. Een chromosoom in de celkern met erfelijke informatie.

Zet de juiste omschrijving bij het juiste begrip.

46

23

2

Zoveel exemplaren heb je van ieder gen in een lichaamscel

Zoveel chromosomen zitten in iedere lichaamscel (=autosomaal)

Zoveel chromosomen zitten in iedere geslachtscel 

Hoe noemen we deze
afbeelding
en wat is het geslacht?

1. Dit is een genenbank en het is een man
2. Dit is een karyogram en het is een man
3. Dit is een genenbank en het is een vrouw
4. Dit is een karyogram en het is een vrouw

Stel een "Rus" konijn wordt gekruist
met een "Donker geel" konijn.
Alle nakomelingen zijn "Midden geel".
Hoe noemen we het fenotype
van deze nakomelingen?

1. een dominant fenotype
2. een recessief fenotype
3. een intermediair fenotype
4. een heterozygoot fenotype

De overerving is autosomaal. Korte
vingers is dominant. Hoe groot
is de kans (in %) dat kind(?)
korte vingers zal krijgen?

Het gen voor een autosomale eigenschap kan liggen op:

1. Het X-chromosoom
2. Het Y-chromosoom
3. Chromosoom 1
4. Elk van chromosoom 1 t/m 22

Onthouden!

-bij X-chromosomale overerving geldt dat dominante vaders altijd dominante dochters hebben. 

-bij X-chromosomale overerving geldt dat dominante zoons altijd een dominante moeder hebben. 

-Is er een zoon die een ander fenotype heeft dan moeder en/ of een dochter die een ander fenotype heeft dan vader: het X allel van de man is recessief.

Is uit de stamboom af te leiden of dit allel autosomaal of X-chromosomaal overerft?

1. Ja, de ziekte erft autosomaal over.
2. Ja, de ziekte erft X-chromosomaal over.
3. C. Nee, dit is niet hieruit op te maken.

Kan de eigenschap (zwart) X-chromosomaal zijn of niet?

1. Ja, dat zou kunnen
2. Nee, dat kan niet
3. Te weinig informatie

Kan deze eigenschap haarkleur ook X-chromosomaal overerven? Leg uit.

1. ja; de moeder is heterozygoot (XA Xa)
2. ja; beide ouders zijn heterozygoot
3. nee; de vader heeft XA Y-; dus de dochters hebben altijd XA
4. nee; de vader heeft XA Y-; dus de dochters hebben altijd Y-

kritisch lezen... :)

aantal chromosomen in een menselijke cel

aantal chromosoomparen in een menselijke cel

aantal chromosomen in een menselijke geslachtscel

aantal geslachtschromosomen in een lichaamscel

aantal X-chromosomen in een lichaamscel 

van een vrouw

...

...

...

...

...

21

22

23

24

2

44

46

1

21

22

23

24

2

44

46

1

Ik snap nu X-chromosomale kruisingen

1. Ja, ik snap het en kan er zelf mee aan de slag.
2. Gedeeltelijk, ik vind het erg lastig
3. Nee, ik snap er helemaal niets van

Het allel voor de ziekte is X-chromosomaal.

1. Juist
2. Onjuist

Aan de slag

Maak de opdrachten van basisstof 4

Klaar? Maak de opdrachten van onderstaande link

Extra uitleg: https://biologiepagina.nl/Havo4/genetica/uitlegerfelijkheid.htm 

Je kunt hier ook video’s vinden als je het lastig vindt!