§1.1 Europa op weg naar oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Klik op de afbeelding om in te zoomen. 

Je ziet een vakantiefoto uit Frankrijk, 2023.

Schrijf op enkele steekwoorden/ begrippen waar volgens jou deze les over zou kunnen gaan:

Europa naar de Eerste Wereldoorlog

Hierna: trailer film '1917' ± 1:30 min,

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Hierna: de leerdoelen

Aan het eind:

1. kun je 7 / 8 oorzaken + de aanleiding opnoemen van de WOI.

2. weet je wie tegen vecht in de WOI;

3. begrijp je welke rol het jaartal '1917' speelt in de WOI;

+ kun je een overeenkomst en een verschil over de manier van oorlog voeren tussen de WOI en een huidige oorlog. 

WOI = afkorting voor 'Eerste Wereldoorlog'

In deze les kun je 6 punten verdienen!

De Centralen (ook wel Triple Alliantie )	De Geallieerden (ook wel Triple Entente )
- Duitsland - Oostenrijk-Hongarije - Ottomaanse Rijk (nu: Turkije) - Italië (loopt in 1915 over naar de Geallieerden) - Bulgarije	- Frankrijk - Engeland - Rusland / Sovjet-unie (tot 1917) - Verenigde Staten (vanaf 1917) - Japan - Roemenie - Griekenland

De periode voor de oorlog heet la belle époque (1890-1914), ook wel 'de mooie tijd', maar dan start de WOI. De naam 'Eerste Wereldoorlog' (1914-1918) wordt pas voor het eerst rond 1920 gebruikt.

Veelgebruikte namen voor de oorlog zijn (nu nog steeds): The Great War (En.), Der Grosse Krieg (Dld.), La Grande Guerre (Fr.), of De Groote Oorlog (Bel.). 

De oorlog die alle andere oorlogen zou beëindigen!!  WIE vecht tegen WIE?

Tweefrontenoorlog.

Hierna: Sleepvraag

Alleen vechten was misschien niet zo'n goed idee. Daarom waren landen bondgenoten van elkaar geworden. Er waren twee bondgenootschappen: de Geallieerden en de Centralen 

Hierna: oorzaken + aanleiding WOI

Neutraal

Centralen

Geallieerden

Frankrijk

Duitsland

Rusland

Verenigde Staten

Oostenrijk-Hongarije

Nederland

Groot-Brittannië

Turkse Rijk

Indirecte oorzaken: dieperliggende reden die jarenlang duren:

Directe oorzaak (ook wel aanleiding, of 'trigger', de druppel die de emmer doet overlopen is een incident wat op één dag is: 

1. Industrialisatie: door de moderne industrie zijn er nieuwe uitvindingen (tank, gifgas, (machinegeweren, granaten, oorlogsschepen) wat landen nerveus maakt, gevolg is het ontstaan van de eerste moderne oorlog; 

2. Nationalisme: overdreven vaderlandsliefde hebben (extreem trots zijn), jouw eigen opofferen voor jouw land; 

3. Sterke vijandbeelden: negatief beeld over andere volkeren.

4. Wapenwedloop: een race om wie het grootste leger + wapenvoorraden heeft;

5. Militarisme: Alles wat met het leger heeft te maken, wordt verheerlijkt. Vertrouwen hebben in de kracht van jouw leger + via het militarisme kun je in een oorlog jouw mannelijkheid en moed tonen

6. Modern imperialisme: Vanaf 1880 hebben veel landen in West-Europa hun eigen gebied overzees gebied uitgebreid (kolonies). Duitsland is jaloers en verlangt ook naar kolonies, want in kolonies zijn grondstoffen die nodig zijn voor de industrie; 

7. Bondgenootschappen: landen sluiten vriendschappen met mekaar, waardoor een kettingreactie gaat ontstaan;

8. Ontstaan Duitsland: Duitsland wint de Frans-Duitse oorlog (1870-1871), waardoor in één keer een nieuw land (Duitsland) ontstaat + Frankrijk wilt wraak; 

9. Het Ottomaanse Rijk (nu: Turkije) valt uit elkaar, wie krijgt welk stukje?

 

De moord op de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand in Sarajevo door de Servische nationalist Gavrilo Princip.

Hierna: Het startschot van de Grote Oorlog (van het een kwam het ander) + 4 min.)

Het verdere verloop van de WOI:

In de eerste maanden is nog sprake van oorlogsenthousiasme en zal ook maar kort duren ('back home by Christmas'). Maar de oorlog wordt alsmaar erger als beide bondgenootschappen (de Centralen en de Geallieerden) zich ingraven in loopgraven. Gevolg: een loopgravenoorlog met nieuwe uitvindingen (mortier, vlammenwerper, mitrailleur, tank, vliegtuig en de allerergste: gifgas!)

De WOI duurt van 1914 t/m 1918. Maar 1917 is een bijzonder jaar, want:

1. de Sovjet-Unie doet niet meer mee, het land heeft zelf al te veel problemen;

2. de Verenigde Staten gaat juist meedoen, nadat Duitsland een onbeperkte duikbotenoorlog start. Hierin worden niet alleen oorlogsschepen van de vijand, maar ook neutrale handelsschepen op zee aangevallen, dus ook schepen van de VS. Als de VS ook nog op 16 januari het  Zimmermann-telegram onderschept, waarin Duitsland aan Mexico vraagt om een oorlog tegen de VS te starten, is er voor de VS een aanleiding gevonden om ook aan de kant van de Geallieerden mee te doen. 

Hierna: een open vraag:

Klik op de foto om in te zoomen. Hoort de foto bij het begin of bij het eind van de Eerste Wereldoorlog? Verklaar je antwoord met behulp van de foto.

 Doe het zo: De foto hoort bij het … (kies uit: begin / eind) van de Eerste Wereldoorlog, want … 

Hierna: filmpje Klokhuis 'Wat gebeurde er in de WOI? (+ 9 min.) + 6 quizvragen.

Hiernaast zie je een kaart van Europa (1914).

Maak de zin af: het militair bondgenootschap van de donker gekleurde landen heet ook wel de.....

Sleep de punaise naar de kaart waar de belangrijkste landen van het bondgenootschap de Centralen donker gekleurd zijn.  

De Eerste Wereldoorlog (WOI) kent grote gevolgen:

Twee uitspraken uit het filmpje:

1. Een gevolg van de WOI is dat in Rusland, Oostenrijk  en Duitsland de leiders vervangen worden na een opstand van het volk;

2. In Nederland krijgen mannen en vrouwen na de WOI kiesrecht.

1. Alleen uitspraak 1 is juist
2. Alleen uitspraak 2 is juist
3. Beide uitspraken zijn juist
4. Beide uitspraken zijn onjuist

Klik op de afbeelding om in te zoomen.

Welke oorzaak van de Eerste Wereldoorlog wordt afgebeeld? 

1. bondgenootschappen
2. modern imperialisme
3. nationalisme
4. de moord op Franz Ferdinand

Herinneringen van een Duitse soldaat (1914):
"Wij hadden de schoolbank of onze werkplek verlaten om enthousiast ons
land te dienen in het leger. We verlangden naar de spanning en het
avontuur van de oorlog. De oorlog had ons in zijn greep en beheerste
onze gedachten."
Welke begrippen horen bij de bron?

Hierna: sleepvraag.

1. imperialisme en loopgravenoorlog
2. loopgravenoorlog en militarisme
3. militarisme en nationalisme
4. nationalisme en imperialisme

Hierna: sleepvraag.

Sleep de G's naar Gealieerde landen en de C's naar Centrale landen.

Sleep de gebeurtenissen in de juiste tijdsvolgorde (van vroeger naar later):

Hierna: evaluatie leerdoelen.

Duitsland wint de Frans-Duitse oorlog.

De Oostenrijke kroonprins Frans Ferdinand wordt in Sarajevo vermoord.

Italië loopt over van de Centralen naar de Geallieerden.

Rusland (de Sovjet-Unie) stopt met de Eerste Wereldoorlog. 

Veel soldaten zijn erg enthousiast over de oorlog en geloven in 'Back Home by Christmas'.

Evaluatie van de leerdoelen:

1. kun je 7 / 8 oorzaken + de aanleiding opnoemen van de WOI.

2. weet je wie tegen vecht in de WOI;

3. begrijp je welke rol het jaartal '1917 speelt in de WOI;

(4) + kun je een overeenkomst en een verschil over de manier van oorlog voeren tussen de WOI en een huidige oorlog.