2.3 IJstijdaarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Laatste drie ijstijden

glaciaal

interglaciaal

glaciaal

interglaciaal

glaciaal

 Klimaatvraagstukken | H2.3 IJstijdaarde

Geologische tijdschaal

Geologische tijdschaal

Geologische tijdschaal

holoceen (warm)

pleistoceen (afwisseling warm en koud)

Hoe ziet een ijstijd eruit?

Hoe weten we dat er gletsjers in Nederland waren?

Zien jullie het in de kaart?

Zie jullie het hier?

Stuwwallen

Stuwwallen

Stuwwallen

0

Het grote plaatje

media.hhmi.org

Het grote plaatje

Gedurende de ijstijden was soms wel 25% van het landoppervlak bedekt met ijs, tegenover 10% nu. De zeespiegel stond toen dan ook veel lager dan tegenwoordig, soms wel 120 m.

Het kleine plaatje

Verschillende ijstijden

Wat merken we nu nog van de ijstijd?

Wat merken we nu nog van de ijstijd?

Glaciale wip = Proces waarbij een deel 

van de aardkorst door het gewicht van 

het ijs omlaag wordt gedrukt en een 

ander deel omhoogkomt.

Uitleg:

Oorzaken van bodemdaling in Nederland

Uitleg:

Glaciale wip (wipwap effect)

Uitleg:

Oorzaken van bodemdaling in Nederland

Uitleg:

Glaciale wip (wipwap effect)

Uitleg:

Oorzaken van bodemdaling in Nederland

Uitleg:

Glaciale wip (wipwap effect)

Waardoor ontstaan IJstijden?

Randvoorwaarde (conditionele factor) voor ontstaan ijstijd: 

- ligging van de continenten

Ligging van de continenten

IJskappen kunnen alleen ontstaan op continenten. Een voorwaarde voor een ijstijd is dus dat er (veel) land in de buurt van de polen ligt.

Waardoor ontstaan IJstijden?

Naast de ligging van continenten en het bijhorende terugkoppelingsmechanisme van een zich vormende ijskap, treden nog andere positieve en negatieve terugkoppelingsmechanismen op. 

Wat voor soort terugkoppeling?

Waardoor ontstaan IJstijden?

Naast de ligging van continenten en het bijhorende terugkoppelingsmechanisme van een zich vormende ijskap, treden nog andere positieve en negatieve terugkoppelingsmechanismen op. Ze hebben te maken met wind, neerslag, verdamping, wolken, zeestromen, albedo en stof zoals vulkanische as in de atmosfeer. Deze verschijnselen zijn erg veranderlijk op korte tijdschaal. Hierdoor is het ingewikkeld om te achterhalen hoe ze (in samenhang) invloed uitoefenen door terugkoppelingen.

Waardoor ontstaan IJstijden?

Overige factoren?

Vulkanische activiteit heeft ook invloed op de temperatuur. Stofdeeltjes in de dampkring en reflecteren het zonlicht. Het aardoppervlak wordt daardoor koeler. 

Een grote vulkaanuitbarsting (bijv. Krakatau 1883) zorgt wel dat het aardoppervlak een paar jaar koeler wordt, maar ze veroorzaken geen ijstijden.

Data uit de ijskernen

400.000 jaar geleden

10.000 jaar geleden

2000 jaar geleden

Waardoor ontstaan IJstijden?

Toch zijn er afgelopen 2 miljoen jaar (tijdens het kwartair) meer dan 20 (inter)glacialen geweest. Wat zorgt voor voor het begin en einde van een koude of warme tijd?  

Waardoor ontstaan IJstijden?

Toch zijn er afgelopen 2 miljoen jaar (tijdens het kwartair) meer dan 20 (inter)glacialen geweest. Wat zorgt voor voor het begin en einde van een koude of warme tijd?  

Sturende factoren: 

- De Milankovitch variabelen

Milankovic variabelen

1. excentriciteit
2. scheefheid aardas
3. precessie

!! NIET LEREN VOOR DE TOETS !!

Aan de slag!

Maken in online werkboek 

Klimaatvraagstukken H2.3 opdr. 3 t/m 6