24/10 § 6 Verkleinwoorden Cursus 7 Spelling (online)

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 3

Verkleinwoorden

Planning

• Lesdoel
• Lezen
• Terugblik
  
• Instructie- zelfstandig in stilte werken 
• Verlengde instructie - in stilte werken 
• Exitticket
• Afsluiten (reflectie en feedback)

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kun je benoemen wat de regels zijn voor het spellen van verkleinwoorden;
• heb je geoefend met verkleinwoorden.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

In stilte lezen uit het door jouw gekozen boek op niveau.

porie

Meervoud op -iën

meervoud op -ieën

meervoud op -eën

zee

bacterie

idee

slee

drie

olie

braderie 

Meervoud op -s

Schrijf de -s aan een woord vast als de uitspraak correct blijft:

- dominees, garages, goeroes, kolibries, logés, oevers

Schrijf om uitspraakproblemen te voorkomen ’s:

- bij afkortingen: vwo’ers, dvd’s, wc’tje

- in woorden die eindigen op a, i, o, u, y, de klinkers uit het ezelsbruggetje: ik hou van ys → ’s:

- taxi’s, piano’s, paraplu’s, lama’s, jury’s

Maar: etuis, bureaus, milieus, jockeys, cowboys, essays; hier is geen uitspraakprobleem.

Meervouden met -en

Schrijf -en aan het woord vast: klanten, paarden, wensen

Let op:

- klinkerweglating: verhoor – verhoren

- medeklinkerverandering: bies – biezen; laars – laarzen

Maar: fotograaf – fotografen

- medeklinkerverdubbeling: stok – stokken

Maar: als een woord eindigt op een onbeklemtoonde -es, -et, -ik, -it, verdubbelt de laatste medeklinker niet: kievit – kieviten, stommerik – stommeriken, luiwammes – luiwammesen

Woorden op -ie krijgen soms een -s (provincies, families), maar in andere gevallen een -n (poriën) of -en (industrieën). Voor meervouden op -n of -en is de regel:

- klemtoon op -ie → meervoud met -ën: industrie – industrieën

- klemtoon niet op -ie → meervoud met -n; trema op de e die er al staat: porie – poriën

Meervouden met -s of -en en -s of -n en met met -eren

Meervouden met -s of -en en -s of -n

Er zijn woorden met twee meervoudsvormen, met -s en met -en (sponsors – sponsoren, zoons – zonen) of -s en -n (gemeentes – gemeenten, methodes – methoden).

Bij woorden op -ee met een meervoud op -s schrijf je de -s aan het woord vast: chimpansees, dictees. Bij een meervoud op -en komt er een trema op de -e van de uitgang -en: ideeën, moskeeën.

Meervouden met -eren

Een beperkt aantal woorden heeft een meervoud op eren: ei – eieren, rund – runderen.

- klemtoon niet op -ie → meervoud met -n; trema op de e die er al staat: porie – poriën

Vreemde meervoudsvormen

Oorspronkelijk Latijnse woorden hebben soms twee meervoudsvormen, maar niet altijd:

- basis – bases of basissen

- datum – data of datums

- medium – media; alleen als het een tussenpersoon betreft: mediums

- antibioticum – antibiotica

- chemicus – chemici

Nieuwe lesstof

1. de hand -> het hand

2. het been -> het been

3. de rug -> het rug

4. de vinger -> het vinger

5. de voet -> het voet

6. het oog -> het oog

. . .

. . .

. . .

. . .

. . .

. . .

je

tje

je

je

tje

getje

Verkleinwoorden

Je gebruikt een verkleinwoord om aan te geven dat iets klein is, bijvoorbeeld autootje in de betekenis ‘een kleine auto’. 

Maar er zijn nog meer redenen om een verkleinwoord te gebruiken:

- om aan te geven hoe gezellig het is: een heerlijk weekendje weg; een terrasje pakken: het verkleinwoord geeft de sfeer van dat moment aan;

- om te laten merken dat we iets of iemand lief vinden: Dag schatje van me;

als eufemisme, om iets minder erg te laten klinken: Hij heeft een buikje gekregen;

- uit bescheidenheid, als understatement: Dat heeft me wel een paar centjes gekost;

- denigrerend, alsof iets weinig voorstelt: Die paar spulletjes van jou haal ik straks wel op.

Verkleinwoorden

Dit zijn de regels voor de vorming van verkleinwoorden:

Achter het zelfstandig naamwoord zet je -je, -kje, -pje, -tje of -etje:

- kast – kastje, leuning – leuninkje, bloem – bloempje, deur – deurtje, plan – plannetje.

Korte klanken worden in het verkleinwoord soms lang:

- blad – blaadje, lot – lootje.

Bij woorden die op een klinker eindigen, is er meestal klinkerverdubbeling:

- lama – lamaatje, café – cafeetje, jojo – jojootje, reçu – reçuutje.

 Maar: kiwi – kiwietje, buggy – buggy’tje.

Afkortingen krijgen een apostrof: dvd’tje, A4’tjes, 6’jes en 7’tjes.

Wat is het verkleinwoord van
tv

Wat is het verkleinwoord van...
radio?

Noteer het verkleinwoord:

ketting

Maak het verkleinwoord van 'dvd'

Wat is het verkleinwoord van medley?

Werk voor deze les + huiswerk: Alvast aan het werk? 

• je begrijpt de lesstof/theorie voldoende (je kunt het groene theorieblok uit je boek gebruiken als ondersteuning) 
• je werkt in STILTE en je mag NIET PRATEN of OVERLEGGEN en geen vragen stellen
  
• je bent echt aan het werk!
  

Klaar = in STILTE lezen

Pak je VIP en noteer:

Cursus 7 Spelling, § 6 Verkleinwoorden, opdracht 4, 5, 6b, 7b en 8b

Wat niet af is = huiswerk

Stel de volgende les vragen over dingen die je niet begreep!

Hoofdregel verkleinwoorden

Bij veel zelfstandige naamwoorden kunnen we het verkleinwoord maken door er -je, -tje, -pje of -etje achter te zetten.

*-je -> mensje, koekje

*-tje -> touwtje, aardbeitje

*-pje -> raampje, probleempje

*-etje -> balletje, biggetje

 -Let erop dat je bij -etje soms een verdubbeling van de medeklinkers krijgt.

Uitzondering 1

Wanneer het woord eindigt op 'ng', gebruiken we -kje of -etje voor het verkleinwoord.

*Koning -> koninkje

*Ring -> ringetje

Uitzondering 2

Soms verandert de klinker wanneer je een verkleinwoord maakt.

*Blad -> blaadje

*Glas -> glaasje

*Vat -> vaatje

*Schip -> scheepje

Maak het juiste verkleinwoord.
¨de haring¨

1. het haringkje
2. het haringtje
3. het harinkje
4. het haringetje

Maak het juiste verkleinwoord.
¨de mal¨

1. het maletje
2. het malpje
3. het maltje
4. het malletje

Maak het juiste verkleinwoord.
¨het pad¨

1. het padje
2. het paadje
3. het padtje
4. het padetje

Maak het juiste verkleinwoord van 'de berging'

1. de berginkje
2. de bergingetje
3. de bergingkje
4. de bergingtje

Uitzondering 3

Wanneer het woord eindigt op een lange klinker die met één letter geschreven is, dan moeten we de klinker verdubbelen bij het verkleinwoord.

*Oma -> omaatje

*Café -> cafeetje

*Taxi -> taxietje

*Auto -> autootje

*Paraplu -> parapluutje

 -Let op: 'é' wordt 'ee' en 'i' wordt 'ie'.

Uitzondering 4

Als het woord eindigt op een enkele 'y' die als 'ie' wordt uitgesproken, of op een 'u' die als 'oe' wordt uitgesproken, gebruiken we een apostrof.

*Tiramisu -> tiramisu´tje

*Baby -> baby´tje

Maak het juiste verkleinwoord.
¨de coupé¨

Maak het juiste verkleinwoord.
¨het residu¨

Maak het juiste verkleinwoord.
¨de haiku¨

Maak het juiste verkleinwoord.
¨de pony¨

Maak het verkleinwoord van 'oma'

Uitzondering 5

Als het woord een afkorting, een letter of een cijfer is, gebruiken we een apostrof.

*Cd -> cd´tje

*A4 -> A4´tje

*M -> m´etje

*5 -> 5´je

Uitzondering 6

Als een woord eindigt op een /e/ die we niet uitspreken, laten we de 'e' in het verkleinwoord weg.

*Giraffe -> girafje

*Blessure -> blessuretje

Als een woord al eindigt op een 'd' of een 't', dan schrijven we -je.

*Biscuit -> biscuitje

*Boulevard -> boulevardje

Maak het verkleinwoord van 'dvd'

Maak het juiste verkleinwoord.
¨de parachute¨

Maak het juiste verkleinwoord.
¨de brancard¨

Werk voor deze les + huiswerk: 

Pak je VIP en noteer:

Cursus 7 Spelling, § 6 Verkleinwoorden, opdracht 4, 5, 6b, 7b en 8b

Verlengde instructie:

Cursus 7 Spelling, § 6 Verkleinwoorden, opdracht 4, 5, 6b, en 7b

Klaar = in STILTE lezen

Wat niet af is = huiswerk

Stel de volgende les vragen over dingen die je niet begreep!

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• kun je benoemen wat de regels zijn voor het spellen van verkleinwoorden;
• heb je geoefend met verkleinwoorden.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

leuning, bloem

 -je, -kje, -pje, -tje of -etje

korte klanken worden  soms lang

een apostrof

meestal een klinker-

verdubbeling

dvd, 6

café, reçu

blad, lot 

Ik kan benoemen wat de regels zijn voor het spellen van verkleinwoorden. zijn.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter? Wat ga je daarvoor doen?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders zien?