6.2 De Nederlandse Opstand

H6 Ontdekkers en Hervormers
   §6.2 De Nederlandse opstand
1 / 24
volgende
Slide 1: Tekstslide
GeschiedenisMiddelbare schoolhavoLeerjaar 1

In deze les zitten 24 slides, met interactieve quizzen, tekstslides en 2 videos.

Onderdelen in deze les

H6 Ontdekkers en Hervormers
   §6.2 De Nederlandse opstand

Slide 1 - Tekstslide

In deze paragraaf leer je
- Waardoor Nederlanders ontevreden werden over de politiek van hun vorsten
- Hoe Nederlanders in opstand kwamen tegen hun vorst
- Waardoor de Nederlanden verdeeld raakten 
hoe een onafhankelijke Nederlandse staat ontstond

Slide 2 - Tekstslide

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Slide 3 - Tekstslide

Katholieken
Protestanten
Bijbel is in het Latijn
Geen beelden in de kerk
Kerkdienst is in eigen taal
Kerk is Rijk
Heiligenverering
Eenvoudige inrichting

Slide 4 - Sleepvraag

Wat zijn punten waar
Luther Kritiek op had?

Slide 5 - Woordweb

Wat lieten geestelijken mensen kopen zodat zij minder goede daden hoefde te doen?
A
Boetes
B
Aflaten
C
Kruisjes
D
Bijbel

Slide 6 - Quizvraag

Wie was woedend over de brief die Luther schreef?
A
Fillips II
B
Paus
C
Karel V
D
Frederik van Saksen

Slide 7 - Quizvraag

Door welke uitvinding kon de Duitse bijbel snel worden verspreid?

Slide 8 - Open vraag

Welke protestantse stroming was er vooral in Nederland?
A
Calvinisme
B
Protestantisme
C
Lutherisme
D
Katholicisme

Slide 9 - Quizvraag

§6.2 De Nederlandse opstand
  • Karel V keizer Duitse rijk (ook NL)

  • Kon in NL niet alles zelf beslissen

  • NL had 7 gewesten, elke eigen bestuur (= Staten)

  • Elk gewest had vertegenwoordig van Karel (=stadhouder)

Slide 10 - Tekstslide

Slide 11 - Tekstslide

§6.2 De Nederlandse opstand
  • 1555 nieuwe keizer: Filips II
  • --> Benoemde Willem van Oranje tot Stadhouder

  • Filips wilde:
  • - Staatsvorming (eenheid in bestuur)
  • - Centralisatie (1 centraal bestuur)
  • - Geen godsdienstvrijheid

Slide 12 - Tekstslide

§6.2 De Nederlandse opstand
  • Nederlanders wilde dit niet! --> boos

  • Kwamen in opstand = 80 jarige oorlog
  • 1568 - 1648
  • Leider: Willem van Oranje

Slide 13 - Tekstslide

Slide 14 - Video


De Opstand begint
1568-1572




  • Met terreur maakt Alva de bevolking bang. Dat werkt: vrijwel niemand durft in opstand te komen of geld te geven aan Willem van Oranje.
  • Hij wil de legers van Alva aanvallen en de Nederlanden bevrijden.
  • Hoewel de Slag bij Heiligerlee (1568) een succes is, mislukt de aanval volledig en moet Willem van Oranje verslagen terug naar Duitsland.

Slide 15 - Tekstslide


Succes voor de opstandelingen 1572-1579





  • In 1572 probeert Willem van Oranje opnieuw de legers van Alva aan te vallen.
  • Hoewel het niet helemaal volgens plan verloopt, is er succes:
  • Op 1 april 1572 veroveren de Watergeuzen de stad Den Briel
  • Vanaf dat moment durven meer steden voor de Prins van Oranje te kiezen, en hem ook (met geld) te steunen
Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen. 

Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.

Slide 16 - Tekstslide


Belegerd en uitgemoord




  • Kiezen voor de Prins was voor de steden gevaarlijk
  • De legers van Alva deden er alles aan om een stad terug te veroveren voor de koning van Spanje
  • Steden werden maandenlang belegerd en als een stad zich overgaf, vaak uitgemoord, zoals Naarden, Haarlem en Oudewater.
  • Leiden en Alkmaar hadden wel geluk en werden ze ontzet.
Bloedbad van Naarden (2)
Ook kwamen vanuit de naburige dorpen mensen naar Naarden, de straten van Naarden waren gevuld met handelaren om de geroofde buit op te kopen. De plunderende soldaten verkrachtten daarbij de vrouwen en meisjes.

Toen staken ze de hele stad in brand, om verstopte burgers te dwingen hun schuilplaatsen te verlaten. Deze burgers werden met dolken en vleesbijlen vermoord. Diegenen die verzet boden werden doodgemarteld, omringd door lachende soldaten. Men tapte bij de slachtoffers het bloed af en dronk dat als wijn. 

Lambertus Hortensius moest getuige zijn van de moord op zijn zoon, waarbij een Spaanse soldaat zijn zoons hart uitsneed en bij hem in het gezicht wierp. Ongeveer honderd burgers die nog door de besneeuwde weiden wisten te ontsnappen vielen alsnog in Spaanse handen, zij werden naakt aan hun voeten in bomen gehangen om dood te vriezen.

Bloedbad van Naarden (1)
Nadat de stad Naarden zich had overgegeven aan de Spanjaarden, beloofden de Spaanse troepen dat ze de bevolking met rust zouden laten. Dat deden ze niet...

De Spaanse bevelhebber Romero nodigde de inwoners uit in het stadhuis in gebruik. Er hadden zich daar ongeveer vijfhonderd mensen verzameld. Op dat moment sloegen de deuren open en verschenen Spaanse musketiers. Ze vuurden hun musketten op de dichte massa en sloegen de overgebleven mensen neer met het zwaard en degen. 

Veel van hen waren de toren ingevlucht en luidden de klok. De Spanjaarden dreven er de spot mee en staken de kerktoren daarna in brand, de slachtoffers, dood en levend verteerden tot as. De Spanjaarden vermoordden binnen enkele minuten bijna alle inwoners.

Toen drongen de Spanjaarden de huizen binnen. Burgers werden neergeschoten, hun huizen geplunderd, bewoners werden gedwongen de buit naar het Spaanse kamp te brengen, nadien werden zij als "dank" gedood. 

Slide 17 - Tekstslide

Slide 18 - Video


Alleen verder 
1579-1588





  • In 1579 besluiten de Noordelijke Nederlanden samen te werken in de Unie van Utrecht om de Spanjaarden te verjagen.
  • Filips is woest een geeft Willem van Oranje de schuld: hij verklaart hem vogelvrij.
De Unie van Utrecht wordt wel gezien als het begin van het huidige Nederland. Daarom werd er in 1979, vierhonderd jaar na de Unie van Utrecht, een speciale herdenkingsmunt uitgegeven.

Slide 19 - Tekstslide


Acte van Verlatinghe
1581




  • Een vorst die hun Prins, min of meer, ter dood veroordeeld, mag niet meer onze heer zijn!
  • De Noordelijke Nederlanden besluiten Filips II af te zetten: 'ze verlaten hem als land'.
  • Dat gebeurt in het document: de Acte van Verlatinghe
Minister-President Mark Rutte laat de Acte van Verlatinghe zien aan oud-president Barack Obama van de Verenigde Staten.

Het document heeft vermoedelijk óók een belangrijke rol gespeeld in Amerika: toen het land zich in 1776 onafhankelijk verklaarde van Engeland, is er een grote kans dat ze even gespiekt hebben in het Nederlandse document. Net zoals de Nederlanders wilden ok de Amerikanen namelijk van hun koning af!
Klik hier

Slide 20 - Tekstslide


Moord!
10 juli 1584






  • Filips II had Willem van Oranje in 1580 vogelvrij verklaard: iedereen mocht hem ongestraft vermoorden en zou daarvoor goed worden beloond.
  • Na een mislukte aanslag door Jean Jaureguy (1582), lukte het de Fransman Balthasar Gerards wél om Willem van Oranje te vermoorden.
Balthasar begaf zich op dinsdag 10 juli 1584 rond het middaguur naar het Prinsenhof met de mededeling dat hij Willem wilde spreken. Willems vrouw Louise van Coligny schijnt nog bezorgd te hebben gevraagd wie dat ongure type wel was, maar werd gerustgesteld. 

Willem meldde Balthasar dat hij hem na het middageten te woord zou staan. Balthasar keerde terug naar herberg De Diamant om zijn pistolen te halen.

Rond half twee verliet het gezelschap de eetzaal. Toen Willem van Oranje zijn voet op de eerste trede van de trap zette schoot Balthasar hem van dichtbij in de borst en de zij. De prins zakte in elkaar en sprak - volgens het officiële verslag - zijn beroemde laatste woorden: "Mon Dieu, ayez pitié de mon âme, et de ce pauvre peuple!", vertaald als: "Mijn God, heb medelijden met mij en mijn arme volk!". 

Volgens recente onderzoeken zou hij op slag dood moeten zijn geweest en heeft hij deze woorden niet gezegd.

Slide 21 - Tekstslide


De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
1588







  • Bij gebrek aan een geschikte kandidaat als vorst of koning, besluiten de Noordelijke Nederlanden verder te gaan als Republiek.
  • De 'baas' in de Republiek werd de Staten-Generaal, de standenvergadering
De macht van de Republiek was in handen van de Staten-Generaal. De stadhouder van Holland, altijd een erfgenaam van Willem van Oranje, zou de leiding krijgen over het leger.

De landsadvocaat (later: raadspensionaris) was de belangrijkste bestuurder van de Republiek: hij zorgde voor de agenda van de vergadering en bereidde besluiten (wetten) voor.
Kaart

Slide 22 - Tekstslide


Oorlog en vrede
1588-1648





  • Na 1588 werd er vooral gevochten in het oosten van de Republiek en in de Zuidelijke Nederlanden (België/Noord-Frankrijk)
  • Tussen 1609 en 1621 werd 12 jaar lang niet gevochten: het Twaalfjarig bestand
  • In 1648 sloten de Staten-Generaal in de Duitse stad Münster vrede met Spanje. Spanje erkende de Republiek als zelfstandig land.
De Vrede van Münster maakte niet alleen een einde aan de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Nederlanden, maar ook aan de Dertigjarige Oorlog. Dit was een grote Europese oorlog tussen katholieken en protestanten.

Slide 23 - Tekstslide

In deze paragraaf leer je
- Waardoor Nederlanders ontevreden werden over de politiek van hun vorsten
- Hoe Nederlanders in opstand kwamen tegen hun vorst
- Waardoor de Nederlanden verdeeld raakten 
hoe een onafhankelijke Nederlandse staat ontstond

Slide 24 - Tekstslide