2.3 Hoe transparant moet de overheid zijn?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Casus

2.1 Vrijheid of veiligheid?

2.2 Grondrechten: Beperken of niet?

2.3 Hoe transparant moet de overheid zijn?

2.4 De rechtspraak; (on)afhankelijk?

2.5 Is een staat met recht een rechtsstaat?

2.6 Bestaat de ideale rechtstaat?

H2 Rechtsstaat

Blz. 86 Bron 1 

Hoe transparant moet de overheid zijn?

Je kunt uitleggen waarom verschillende rechtsbronnen toegankelijk moeten zijn in een rechtsstaat.

Je kunt uitleggen hoe het legaliteitsbeginsel en de machtenscheiding bijdragen aan rechtszekerheid en een transparante overheid.

Je kunt een standpunt innemen over de (wenselijke) balans tussen wetten en bevoegdheden die de veiligheid in de samenleving moeten vergroten en die de privacy van burgers moeten beschermen.

Leerdoelen

Wie bepaald wat de AIVD mag?

De AIVD is verantwoordelijk voor de nationale veiligheid van Nederland. 

Om snel dreigingen, risico’s en politieke ontwikkelingen in te kunnen schatten hebben zij bevoegdheden nodig; toegang tot internetkabels, laptops en telefoons.

Ook de AIVD moet zich aan regels houden (rechtstaat)

 

Wie bepaald wat de AIVD mag?

Alles wat de overheid doet, moet gebaseerd zijn op de wet.

Legaliteitsbeginsel

Dit zorgt voor rechtszekerheid als burger weet je waar je aan toe bent.

Rechtszekerheid

• De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) controleert de AIVD
• Minister van Binnenlandse Zaken (toestemming)
• Tweede Kamerleden zitten in de CTIVD 
• Nationale ombudsman als je zelf een klacht hebt
• 'in het geheim' werken en toch gecontroleerd worden 

Wie bepaald wat de AIVD mag?

We hebben in Nederland toch onze eigen wetten?

De plaatsen waar je het recht kunt vinden: de Grondwet, wetten, jurisprudentie, verdragen en het gewoonterecht.

Rechtsbronnen

In een democratische rechtsstaat hoort de overheid zo transparant mogelijk te zijn. Als burger moet je dit ook kunnen vinden.

Wetten -> Het bestuur en de volksvertegenwoordiging stellen wetten op die instanties, zoals de AIVD, bepaalde kaders en bevoegdheden geven.

Grondwet -> Wetten mogen niet in strijd met de grondwet zijn; Privacy vs Veiligheid

We hebben in Nederland toch onze eigen wetten?

Rechtspraak -> De rechter spreekt recht op basis van wetten die zijn opgesteld door de regering en het parlement (machtenscheiding)

Jurisprudentie -> Alle rechterlijke uitspraken, vergelijken zodat mensen soortgelijke straffen krijgen.

Verdragen -> Nederlandse wetten mogen niet botsen met internationale verdragen die Nederland heeft geratificeerd (goedgekeurd)

Gewoonterecht -> Bijna alles is via wetten en geschreven regels vastgelegd. Als partijen de ongeschreven regels volgen, dan vormt de gewoonte een rechtsbron waar mensen zich op kunnen beroepen bij een conflict.

Lezen 

2.3 Hoe transparant moet de overheid zijn? 

Blz. 86 t/m 91

Opdrachten maken: Introductie 1 en 2

Kennis: 1 t/m 3

Opdrachten

(Introductie, Wie bepaald wat de AIVD mag? We hebben in Nederland toch onze eigen wetten?)

Iedere burger kan de verschillende rechtsbronnen raadplegen; Wetten, Grondwet, Rechtspraak, Jurisprudentie, verdragen, gewoonterecht. 

 Je kan op de hoogte zijn van alle wetten en regels. Daarnaast -> de overheid is verplicht om informatie over haar werk aan burgers te geven.

 Wet open overheid (Woo).

Mogen we alles weten wat de overheid doet?

 Wet open overheid (Woo).

Als je bepaalde informatie van de overheid niet krijgt, dan kun je op basis van de Woo een verzoek doen om meer informatie te ontvangen.

Het kan zijn dat een deel onleesbaar is gemaakt.

Mogen we alles weten wat de overheid doet?

De media vormen in op deze manier een belangrijke (informele) macht naast de trias politica. 

Ook ambtenaren hebben veel invloed. Ambtenaren worden ook wel de vierde macht genoemd en media de vijfde macht. 

Schaduwmachten

Een belangrijke (informele) macht naast de formele machten van de trias politica, die invloed kan uitoefenen op de formele machten. Denk daarbij aan ambtenaren (vierde macht) en media (vijfde macht).

Belangengroepen en adviesbureaus

Overheidsinstanties hebben verschillende taken, die allemaal belangrijk zijn. Alle regels en procedures vind je terug in de grondwet. 

 In een rechtsstaat gaat het erom een evenwichtige balans te vinden tussen de verschillende machten van de trias politica.

Er kunnen conflicten ontstaan -> Onafhankelijke rechtspraak -> nationale ombudsman

Samengevat:

Lezen 

2.3 Hoe transparant moet de overheid zijn? 

Blz. 86 t/m 92

Opdrachten maken: Kennis: 1 t/m 4 + 2 toepassingsvragen naar keuze

Opdrachten

Mogen we alles weten wat de overheid doet?

Hoe transparant moet de overheid zijn?