Les 2 de hoofdgedachte, tekstdoel en structuur

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Welkom

Leesvaardigheid

Hoofdgedachte, tekstdoel
en structuur

Nederlands

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je welke tekstdoelen er zijn. 

• kun je uitleggen wat het verschil is tussen het onderwerp en de hoofdgedachte van een tekst. 

• kun je zelfstandig het onderwerp en de hoofdgedachte van een tekst bepalen. 
  
  
• ken en herken je de structurerende elementen die schrijvers kunnen gebruiken. 
• kun je aan de talige middelen het tekstdoel herkennen. 

Hoe vind je de hoofdgedachte van een tekst?

De hoofdgedachte

De hoofdgedachte is een heel korte samenvatting in één zin. Het is het belangrijkste wat de schrijver wil vertellen. 

• De hoofdgedachte = het onderwerp + dat wat daarover verteld wordt.  

• Om de hoofdgedachte te formuleren moet je dus eerst het onderwerp bepalen. 

• Het onderwerp = waar de tekst over gaat. Dat kun je vaak met één of enkele woorden zeggen.

Hoe vind je het onderwerp van een tekst?

Het onderwerp

Het onderwerp van een tekst vind je door te letten op: 

1. de kop 
   
2. de eerste zin of de eerste alinea 
   
3. een illustratie bij de tekst 
   
4. tussenkopjes en vetgedrukte of onderstreepte woorden in de tekst 

Dus het onderwerp van een tekst is waar de tekst over gaat en de hoofdgedachte van een tekst is wat de schrijver van die tekst de lezer duidelijk probeert te maken.

Waar vind je de hoofdgedachte?

• Meestal in de eerste alinea of in het slot van een tekst. 
  

• De hoofdgedachte hoeft niet letterlijk in de tekst te staan. 
  

• Let op! Twee teksten met hetzelfde onderwerp kunnen heel goed twee verschillende hoofdgedachtes hebben.

Strucuur

Een schrijver wil een duidelijke, leesbare tekst scrhijven en brengt structuur aan door structurerende elementen te gebruiken:

• Kop / titel
• Ondertitel
• Tussenkopje(s)
• Citaten
• Tekst- en alinea-indeling (inleiding-kern-slot).
• Tekstverbanden (signaalwoorden)
• Tekstvakken
• Kolommen
• Talige middelen

Talige middelen

• Je herkent het tekstdoel van een tekst onder meer aan de taal die een schrijver gebruikt: de talige middelen.

• Per tekstdoel verschillende talige middelen die een schrijver inzet.

• Door de talige middelen probeert de schrijver zijn doel te bereiken.

Heb je in de vakantie een boek gelezen?

1. ja
2. nee

Zo ja, welk boek?

Weet je het nog?

De term fictie gebruik je voor verzonnen verhalen. Fictie is dus niet echt gebeurd.

 

De term non-fictie gebruik je voor teksten over de werkelijkheid (over echte mensen en echte gebeurtenissen). Non-fictie is dus niet verzonnen. 

Ik lees graag....

1. fictie (=verzonnen verhalen)
2. Non-fictie (informatieve boeken/artikelen)
3. stripboeken/graphic novels
4. poëzie

Ik lees zelf...

1. nooit
2. soms
3. zo vaak mogelijk
4. als het moet

Ik kijk graag.....

1. actiefilms
2. horrorfims
3. films over de liefde
4. films met humor

Mijn lievelingsboek is...

Ik schrijf zelf verhalen en/of gedichten.

1. nooit
2. soms
3. vaak
4. als het moet

De komende lessen houden we ons bezig met literatuur

Literatuur zijn teksten waarvan men vindt dat ze meer waarde hebben dan 'gewone' teksten. Het gaat dus om bijzonder knappe gedichten, verhalen, toneelstukken of andere teksten die als kunstwerken beschouwd worden. Reisgidsen, kookboeken en knutselboeken zijn dus geen literatuur. Deze boeken zijn immers gewoon bedoeld om informatie te geven.

 

Een literair werk heeft kenmerken die een ander werk (zoals een gewone reisgids) niet heeft. Als bijvoorbeeld in een boek de personages (de hoofd- of bijpersonen) een duidelijke verandering doormaken (van goed mens naar slecht mens of andersom bijvoorbeeld) dan is er sprake van literatuur. Ook de stijl, de manier waarop het geschreven is, heel belangrijk. Zo kan een boek waar erg weinig in gebeurt toch "literair" worden bevonden. Een opvallend kenmerk van literatuur is dat de schrijver erg zijn best doet bij de keuze en de schikking van de woorden. Vaak zijn het lange en moeilijke teksten, al hoeft dit niet zo te zijn.

Het tegenovergestelde van literatuur is lectuur. Een roman kan bijvoorbeeld literatuur zijn, maar een dertien in een dozijn-stationsromannetje is het dan weer niet. Dat is dan weer 'lectuur'. Het zijn niet de gewone lezers die bepalen wat tot de betere 'literatuur' behoort, maar literatuurwetenschappers, uitgevers en critici.

Lectuur

Welk punt denk jij dat Arjen met deze video probeert te maken?

Hoofdgedachte

• Wat wil de schrijver bereiken of duidelijk maken met de tekst?
• geformuleerd in één zin.
• Twee dimensies?

1. Perspectief van de lezer.
2. Perspectief van de schrijver.

Noem de vier tekstdoelen!
Bonus: en de stiekeme vijfde?

Tekstdoelen en hoofdgedachte

Het tekstdoel bepaalt hoe de hoofdgedachte eruit ziet!

Informatieve teksten

• Nieuwsberichten willen zo objectief mogelijk informatie overbrengen. 
• Hoofdgedachte staat in de titel verwerkt. 

Activerende teksten

• Willen dat de lezer iets doet.
• Hoofdgedachte is het centrale statement van de tekst en hetgene dat de lezer moet gaan doen. 

Overtuigende teksten

• Je overtuigt iemand van je standpunt.
• Standpunt is hoofdgedachte

Amuserende teksten

• Hoofdgedachte vaak moeilijk te achterhalen!
• Méér dan één?
• Vergelijkbaar met moraal.

En de column dan?

• Mix tussen opinie en amuseren
• Hoofdgedachte vaak te verwoorden als een statement